An Kasaysayan kan Biblia—Gurano Kaeksakto?
An Kasaysayan kan Biblia—Gurano Kaeksakto?
SA LIBRO nindang Battles of the Bible, si Chaim Herzog, dating presidente kan Estado nin Israel, asin si Mordechai Gichon, propesor emerito nin arkeolohiya sa Unibersidad nin Tel Aviv, nagsasabi nin arog kaini:
“An deskripsion kan taktika kan mga ralaban sa Biblia . . . dai puedeng ipaliwanag paagi sa pag-imbento sana. Halimbawa, igo nang ikomparar an kampanya ni Gedeon tumang sa mga Midianita asin sa mga kaalyado ninda, na isinasaysay sa Hokom, 6-8, sa mga ralaban kan Guerra de Troya, na ilinaladawan ni Homer sa saiyang Iliad. Para sa panduwa, puede na an ano man na madaling maabot na baybayon asin haraning nakukutaan na banwaan bilang geograpikong pinangyarihan . . . Dai ini puede sa pagkasaysay sa Biblia mapadapit sa kampanya ni Gedeon. An detalyadong taktika sa mga paghiro asin enkuentro basado sa interaksion nin espesipikong mga aspekto nin topograpiya asin an mga aksion kan duwang magkatood o magkalaban—sa lugar na pinangyarihan kan guerra na may laba na mga sisenta kilometro—dai puedeng kun saen sana ginibo . . . Huli kaini kita haros napipiritan na akoon an pagigin totoo kan estorya kan taktika kan mga ralaban na ilinadawan sa Biblia.”
Puede nindong pag-adalan an kampanya ni Gedeon na ginagamit an mapa sa pahina 18 asin 19 kan brosyur na garo libro nin mga mapa na “See the Good Land.” * An estorya nagpoon kan an “bilog na Midian asin Amalec asin an mga taga Sirangan nagtiripon na sararo asin buminalyo asin nagkampo sa hababang kaplanodohan nin Jezreel.” Inapodan ni Gedeon an kaharaning mga tribo tanganing tumabang. Nagpoon an mga pangyayari sa may bubon nin Harod sagkod sa bolod nin More, dangan palugsad sa Kababan nin Jordan. Pagkatapos na lapagon an mga kalaban paibong sa Salog nin Jordan, nadaog sinda ni Gedeon.—Hokom 6:33–8:12.
An mapang iyan sa “See the Good Land” ipinapaheling an pangenot na mga lugar na nasambitan asin an itsura kan daga na kalabot. An saro pang mapa (pahina 15) sinasabi an mga teritoryo kan mga tribo nin Israel. An duwang mapa puedeng makatabang saindo na masabotan an pagkaeksakto kan pagkasaysay sa Biblia.
Iniilustrar kaini an komento kan gadan nang si Propesor Yohanan Aharoni: “Sa daga kan Biblia, an geograpiya asin historya magkakonektar na marhay kaya arin man sa duwa dai talaga masasabotan kun mayo kan tabang kan saro.”
[Nota sa Ibaba]
^ par. 4 Ipinublikar kan Mga Saksi ni Jehova.
[Picture Credit Line sa pahina 32]
Mapa sa retratong nasa likod: Basado sa mga mapa na nakua an deretsong ipublikar kan Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. asin Survey of Israel