Estorya nin Buhay

Minsan Ngani Maluya, Ako Mapuersa

ISINAYSAY NI LEOPOLD ENGLEITNER

Hinulbot kan opisyal nin SS an saiyang badil, itinutok iyan sa sakong payo, asin naghapot: “Andam ka nang magadan? Babadilon taka huli ta talagang mayo ka nin pag-asa.” “Andam na ako,” an sabi ko, na hinihingoang magin kalmado an sakong boses. Iprineparar ko an sakong sadiri, pinirong an sakong mga mata, asin hinalat na kibliton nia an gatilyo, alagad mayong nangyari. “Tonto ka nganing marhay para magadan!” an ikinurahaw nia, mantang hinahale an badil sa sakong sentido. Paano ako nakaabot sa siring kapeligrosong situwasyon?

NAMUNDAG ako kan Hulyo 23, 1905, sa banwaan kan Aigen-Voglhub, na natatago sa Austrian Alps. Ako an pinakamatuang aking lalaki kan sakong ama na sarong trabahador sa tableriya asin kan sakong ina na aki nin sarong paraoma sa samong lugar. Dukha an sakong mga magurang alagad mahigos na mga tawo. Nagdakula ako sa Bad Ischl, harani sa Salzburg, na napapalibotan nin magagayon na danaw asin pambihirang kabukidan.

Kan ako aki pa, parate akong nag-iisip-isip manongod sa mga inhustisya sa buhay, bako sanang huli ta dukha an sakong pamilya kundi huli man sa pagkakurba kan sakong gulod poon sa pagkaaki. Haros imposible na makatindog ako nin tanos dahelan sa kolog sa likod na causa kan diperensiang ini. Sa eskuelahan, dai ako pinapapartisipar sa gimnasia asin bilang resulta pinag-oolog-olog ako kan sakong mga kaklase.

Sa katapusan kan Guerra Mundial I, kan madali na akong mag-14 anyos, napagdesisyonan ko na panahon na para maghanap ako nin trabaho tanganing makadulag sa kadukhaan. Parate kong naeeksperyensiahan an grabeng gutom kaidto,  asin pinapanluya ako sa mga pag-atake nin halangkaw na kalintura na causa nin trangkaso Española, na guminadan nin minilyon katawo. “Anong trabaho an ikakatao niamo sa saro na arog mo kaluya?” an parateng nagigin reaksion kan kadaklan na paraoma sa sakong kahagadan na makapagtrabaho. Minsan siring, sarong maboot na paraoma an nag-ako sa sako na makapagtrabaho.

Napalukso an Puso kan Manodan an Pagkamoot nin Dios

Minsan ngani si Nanay sarong debotong Katoliko, bihira akong magsimba, sa pangenot huli ta an sakong ama may pagkaliberal. Kun para sa sako, nariribok an isip ko dapit sa pagsamba sa mga imahen, na lakop na marhay na ginigibo sa Iglesia Katolika Romana.

Sarong aldaw kan Oktubre 1931, inagda ako kan sarong amigo na umiba sa saiya sa sarong relihiosong pagtiripon na isinasagibo kan Mga Estudyante sa Biblia, na apod sa Mga Saksi ni Jehova kaidto. Duman, natawan ako nin mga simbag basado sa Biblia sa mahahalagang hapot, arog kan: Nakakapaogma daw sa Dios an pagsamba sa imahen? (Exodo 20:​4, 5) Igwa daw nin nagkakalayong impierno? (Eclesiastes 9:5) Bubuhayon daw liwat an mga gadan?​—Juan 5:​28, 29.

An hinangaan kong marhay iyo an katotoohan na dai kinokonsinte nin Dios an paha sa dugo na mga guerra nin tawo, dawa kun sinasabi na iyan ipinapakipaglaban sa Saiyang ngaran. Nanodan ko na “an Dios pagkamoot” asin na igwa sia nin mamuraway na ngaran, an Jehova. (1 Juan 4:8; Salmo 83:18) Napalukso an sakong puso na maaraman na paagi sa Kahadean ni Jehova, an mga tawo mabubuhay sagkod lamang na may kaogmahan sa sarong lakop sa daga na paraiso. Nanodan ko man an makangangalas na oportunidad na bukas sa nagkapirang bakong sangkap na tawo na pinili nin Dios tanganing maglingkod kaiba ni Jesus sa langitnon na Kahadean nin Dios. Andam akong itao an bilog kong makakaya para sa Kahadean na iyan. Kaya kan Mayo 1932, nabautismohan ako asin nagin saro sa Mga Saksi ni Jehova. An lakdang na iyan nangaipo nin kosog nin boot, huling nangingibabaw an relihiosong pagkapanatiko sa Austria na kan panahon na idto siradong Katoliko.

Pag-atubang sa Pagkasuya Asin Pagtumang

Naanggot na marhay an sakong mga magurang kan magdemitir ako sa simbahan, asin tolos na pinalakop kan padi an bareta paagi sa pulpito. An mga pagtaraed minalutab sa daga sa atubangan ko tanganing ipaheling an saindang pagkasuya. Minsan siring, determinado ako na magin bilog na panahon na ministro, asin pinonan ko an pagpapayunir kan Enero 1934.

Paorog nang paorog an tension sa politika huli kan makosog na impluwensia na nakukua kan partidong Nazi sa samong probinsia. Durante kan pagpapayunir ko sa Styrian Valley of Enns, parate akong sinusundan kan mga pulis, asin kaipuhan kong magin ‘maingat siring sa sarong halas.’ (Mateo 10:16) Poon kan 1934 sagkod 1938, nagin regular na kabtang kan sakong pangaroaldaw na buhay an paglamag. Dawa ngani mayo ako nin trabaho, dai ako tinawan nin bayad sa pagigin mayo nin trabaho, asin nasentensiahan ako nin nagkapirang haralipot asin apat na mas halawig na pagkabilanggo huli kan sakong paghuhulit.

Sinakop kan mga Soldados ni Hitler an Austria

Kan Marso 1938, an mga soldados ni Hitler sinakop an Austria. Sa laog nin pira sanang aldaw, labing 90,000 katawo​—mga 2 porsiento kan nasa edad nang populasyon​—an inarestar asin ipinadara sa mga bilanggoan asin mga kampo de konsentrasyon, na inakusaran nin pagtumang sa rehimen na Nazi. An mga Saksi ni Jehova medyo preparado sa mangyayari. Kan tig-init nin 1937, an nagkapirang miembro kan dati kong kongregasyon nagbisikleta nin 350 kilometros pasiring sa Prague tanganing mag-atender sa sarong internasyonal na kombension. Duman, nabaretaan ninda an mga karatan na ginibo tumang sa satong mga kapagtubod sa Alemania. Malinaw nanggad, kami na man ngonyan.

Poon kan aldaw na sakopon kan mga soldados ni Hitler an Austria, an mga pagtiripon asin paghuhulit kan Mga Saksi ni Jehova napiritan na gibohon nin patago. Maski ngani ikinakapalusot an mga babasahon sa Biblia pabalyo sa linderos nin Suizo, iyan bakong igo para sa gabos. Kaya an mga kapwa Kristiano sa Vienna sekretong nagpoprodusir nin mga babasahon. Parate akong nagseserbing parahatod, na ihinahatod an mga babasahon sa mga Saksi.

 Pasiring sa Kampo de Konsentrasyon

Kan Abril 4, 1939, ako asin an tolong kapwa Kristiano inarestar kan Gestapo mantang sineselebrar niamo an Memorial kan kagadanan ni Cristo sa Bad Ischl. Ilinunad kami gabos sa kotse pasiring sa kuartel heneral kan pulisiya nin Estado sa Linz. Iyan an kaenot-enote kong pagsakay sa kotse, alagad nahahadit akong marhay para ikaogma iyan. Sa Linz, ipinasairarom ako sa sunod-sunod na makuring pag-usisa, alagad dai ko tinalikdan an sakong pagtubod. Pakalihis nin limang bulan, iinatubang ako sa parasiyasat na huwes sa Irayang Austria. Sa dai linalaoman, pinondo an mga pagbista sa sako sa kasong kriminal; pero bako iyan an katapusan kan sakong sakit. Mientras tanto, an tolo pang iba ipinadara sa mga kampo de konsentrasyon, kun saen sinda nagadan, na nagdadanay na maimbod sagkod sa katapusan.

Dinetener ako, asin kan Oktubre 5, 1939, ipinaisi sa sako na dadarahon ako sa kampo de konsentrasyon kan Buchenwald sa Alemania. Sarong espesyal na tren an naghahalat sa samo na mga preso sa estasyon nin tren sa Linz. An mga bagon may mga selda na duwang tawo an laog. An lalaki na kaibanan ko sa selda mayong iba kundi an dating gobernador kan Irayang Austria, si Dr. Heinrich Gleissner.

Naponan niamo ni Dr. Gleissner an interesanteng pag-oolay. Talagang interesado sia sa sakong mamondong kamugtakan asin nabigla sia na dawa durante kan sia pa an gobernador, an mga Saksi ni Jehova napaatubang sa dai mabilang na legal na mga problema sa saiyang probinsia. Sinabi nia sa sako na may pagbasol: “Mr. Engleitner, dai ko na ikakatama an sala, alagad talagang gusto kong humagad nin dispensasyon. Minalataw na an satong gobyerno igwa nin sala sa pagpaotob nin hustisya. Kun mangaipo kamo nin ano man na tabang, andam akong marhay na gibohon an magigibo ko.” Nagkanuparan giraray kami pakatapos kan guerra. Tinabangan nia ako na makaresibi nin pension kan gobyerno para sa mga biktima kan Nazi.

“Babadilon Taka”

Kan Oktubre 9, 1939, nakaabot ako sa kampo de konsentrasyon sa Buchenwald. Dai nahaloy pakatapos kaiyan, ipinaisi sa bunker attendant na sarong Saksi an kabilang sa bagong mag-arabot, asin ako an pinagdiskitaran nia. Binugbog nia ako nin daing herak. Dangan, kan marealisar na dai nia mahihimong patalikodon ako sa sakong pagtubod, nagsabi sia: “Babadilon taka, Engleitner. Pero bago ko gibohon iyan, totogotan takang sumurat sa kard tanganing mamaaram sa saimong mga magurang.” Nag-isip ako nin mga tataramon nin pagranga na isusurat ko para sa sakong mga magurang, alagad kada mapoon na ako sa pagsurat, pinapakol nia an sakong toong siko, kaya dai ako makasurat nin toltol. Nagtuyatuya sia: “Tonto nanggad! Dai ngani sia makakurit nin duwang deretsong linya. Pero dai iyan nakakapogol sa saiya sa pagbasa kan Biblia, bako daw?”

Sunod hinulbot nia an saiyang badil, itinutok iyan sa sakong payo, asin pinapaniwala ako na kikibliton nia an gatilyo, siring kan isinaysay ko sa kapinonan kan artikulong ini. Dangan isinuso nia ako sa sadit, surusuan na selda. Kinaipuhan kong magdanay na nakatindog sa bilog na  banggi. Pero talagang dai man ako mapapatorog, huling makokolog an bilog kong hawak. “An magadan huli sa sarong daing kamanungdanan na relihion talagang mayo nin saysay!” an solamenteng “pagranga” na ikakatao kan mga kaiba ko sa selda. Si Dr. Gleissner nasa kataed na selda. Nadangog nia an nangyari asin may pagmakolog na nagsabi, “Naglataw na naman an paglamag sa mga Kristiano!”

Kan tig-init nin 1940, pinagbotan an gabos na preso na magreport sa Domingo tanganing magtrabaho sa tipakan nin gapo, maski ngani sa parate mayo kami nin trabaho kun Domingo. Saro ining pambabalos sa “saradit na sala” kan nagkapirang preso. Pinagbotan kami na darahon an darakulang gapo hale sa tipakan nin gapo pasiring sa kampo. Duwang preso an nagprobar na ipakarga sa likod ko an sarong dakulang gapo, asin haros madismayo ako huli kan gabat. Minsan siring, si Arthur Rödl, an kinakatakotan na Lagerführer (superbisor kan kampo), dai linalaoman na tinabangan ako. Kan maheling na nasasakitan akong marhay sa pagdara kan gapo, sinabi nia sako: “Dai ka noarin man makakabalik sa kampo dahelan sa gapong iyan sa likod mo! Babaan tolos iyan!” Iyan an pagboot na nakakaginhawang sinunod ko. Dangan itinokdo ni Rödl an mas sadit na marhay na gapo, na sinasabi: “Kuanon mo iyan, asin darahon mo iyan sa kampo. Mas magian iyan na darahon!” Pagtaodtaod, kinakaolay an samong superbisor, nagboot sia: “Pabalikon mo an mga Estudyante sa Biblia sa saindang mga kuartel. Igo na an saindang trinabaho para sa sarong aldaw!”

Sa katapusan kan kada aldaw nin pagtrabaho, pirme akong naoogma na makiasosyar sa sakong espirituwal na pamilya. Naggibo kami nin mga areglo sa pagdistribwir nin espirituwal na pagkakan. An sarong tugang masurat nin sarong bersikulo sa Biblia sa sadit na pidaso nin papel asin ipinapasa iyan sa iba. Ikinapalusot man an sarong Biblia sa laog kan kampo. Sinuruhaysuhay idto asin binaranga sa indibiduwal na mga libro. Sa laog nin tolong bulan ipinagkatiwala sa sako an libro nin Job. Itinago ko iyan sa sakong mga medyas. An kasaysayan ni Job nakatabang sa sako na magdanay na marigon.

Sa katapustapusi, kan Marso 7, 1941, uminiba ako sa dakulang kumboy na ibinalyo sa kampo de konsentrasyon sa Niederhagen. Naggagrabe an sakong kamugtakan sa aroaldaw. Sarong aldaw, pinagbotan an duwang tugang na lalaki asin ako na impakehon an mga kasangkapan sa darakulang kahon. Pakatapos na gibohon iyan, uminiba kami sa saro pang grupo nin mga preso pabalik sa kuartel. Nariparo kan sarong SS na parate akong nahuhuri. Nagpuputok an saiyang kaanggotan kaya may karingisan nia akong sinikadan sa likod na mayo nin patanid na nagin dahelan nin grabeng pagkaerido sako. Grabe an kolog, alagad dawa may minamate nagtrabaho ako kan suminunod na aldaw.

Dai Linalaoman na Pakaluwas

Kan Abril nin 1943, sa katapustapusi inebakwar an kampo sa Neiderhagen. Kasunod kaiyan, ibinalyo ako sa kampo nin mga sentensiadong magadan sa Ravensbrück. Dangan, kan Hunyo 1943, dai linalaoman na itinao sa sako an oportunidad na  makaluwas sa kampo de konsentrasyon. Sa panahon na ini, an pakaluwas bakong huli ta nagtogot akong talikdan an sakong pagtubod. Kinaipuhan ko sanang umoyon na gibohon an puersahan na pagtrabaho sa oma sa bilog kong buhay. Andam akong gibohon iyan tanganing madulagan an nakakakubhan na sakit sa kampo. Nagduman ako sa doktor kan kampo para sa pangultimong pagpaeksamin. Napangalas an doktor sa pakaheling sa sako. “Tara, saro ka pa giraray sa Mga Saksi ni Jehova!” an kagsing nia. “Tama kamo, Herr Doktor,” an simbag ko. “Bueno, sa kamugtakan mong iyan dai ko masabotan kun taano ta maninigo ka niamong paluwason. Sa ibong na lado, nakakaginhawa nanggad an pagpahale sa daing kuentang linalang na arog mo.”

An deskripsion na iyan mayo nin pagpasobra. An kamugtakan kan sakong salud talagang grabeng marhay. May sarong kabtang kan sakong kublit an kinakan nin kuto, huli sa pambubugbog nabungog an saro kong talinga, asin an bilog kong hawak pano nin nagnananang lugad. Pagkatapos kan 46 na bulan nin kadaihon, daing katapusan na gutom, asin puersahan na pagtrabaho, 28 kilos na sana an timbang ko. Sa siring na kamugtakan, pinaluwas ako sa Ravensbrück kan Hulyo 15, 1943.

Ibinalik ako sa sakong ginikanan na banwaan lunad sa tren na mayo nin guardia tanganing ibanan ako, asin nagreport ako sa kuartel heneral nin Gestapo sa Linz. Itinao sa sako kan opisyal nin Gestapo an sakong papeles sa pagluwas asin pinatanidan ako: “Kun hinohona mo na pinapaluwas ka niamo tanganing makapagpadagos ka sa saimong patagong aktibidad, napapasala ka nanggad! Tabangan ka logod nin Dios enkaso madakop ka niamong naghuhulit.”

Sa katapustapusi nasa harong na ako! Mayo nin ano man na liniwat an sakong ina sa sakong kuarto poon kan ako enot na arestaron, kan Abril 4, 1939. Dawa an sakong Biblia nakabukas pa giraray sa lamesa na kataed kan sakong kama! Luminuhod ako asin odok sa pusong namibi nin pasasalamat.

Dai nahaloy pinapagtrabaho ako sa sarong oma sa bukid. An paraoma, na sakong amigo sa pagkaniaki, binabayadan pa ngani ako nin sadit na sueldo, minsan ngani dai sia obligadong gibohon iyan. Bago an guerra, tinawan ako nin permiso kan amigong ini na itago an nagkapirang literatura sa Biblia sa saiyang solar. Naogma akong gamiton nin tama an sadit na bodegang iyan nin literatura tanganing makakua nin kosog sa espirituwal. Napanigoan an gabos kong pangangaipo, asin desidido akong halaton na matapos an guerra sa omang iyan.

Pagtago sa Kabukidan

Minsan siring, dai naghaloy an trangkilong mga aldaw na iyan nin katalingkasan. Sa kabangaan nin Agosto 1943, pinagbotan akong magreport sa doktor kan militar para sa medikal na pag-eksamin. Enot, ipinahayag nia na dai ako angay para sa aktibong serbisyo huli kan diperensia sa sakong likod. Minsan siring, makaagi an sarong semana binago kan iyo man sanang doktor an resulta na nagsasabi: “Angay para sa aktibong serbisyo sa prontera.” Dai ako nasumpongan kan mga militar sa halipot na panahon, alagad kan Abril 17, 1945, dai nahaloy bago matapos an guerra, nanompongan ninda ako sa katapustapusi. Inapod ako para sa serbisyo sa prontera.

Dara an nagkapirang bado, pagkakan, asin Biblia, nagtago ako sa kaharaning kabukidan. Kan primero, nakakatorog ako sa luwas, alagad nagraot an kamugtakan nin panahon, asin uminabot sa kabangang metro an niebe. Basa-basa an sakong bado. Nahimo kong makaabot sa sarong kamarote sa bukid na yaon sa haros 1,200 metros na mas halangkaw sa kapatagan kan dagat. Baga man nagkukubogkubog, napalaad ko an kalayo sa alisabwan, asin nakapagpahimbong ako asin napamara an sakong gubing. Pagal-pagal, napatorog ako sa sarong bangko sa atubangan kan alisabwan. Dai nahaloy, bigla na sana akong napagmata huli sa grabeng kolog. Nasosolo na an sakong gubing!  Nagligidligid ako sa salog tanganing masigbo an kalayo. Nagkaralapakan an bilog na likod ko.

Dawa dakula an peligro na tibaad madakop, patago akong nagbalik sa oma sa bukid bago an kaagahon, alagad an agom kan paraoma takot na marhay kaya pinahale nia ako, na sinasabi na may mga naghahanap sa sako. Kaya nagduman ako sa sakong mga magurang. Sa primero, dawa an sakong mga magurang nagduwaduwa na padagoson ako, alagad sa katapustapusi tinogotan ninda akong magtorog sa kamalig, asin binolong ni Nanay an sakong mga lugad. Minsan siring, pakalihis nin duwang aldaw, dai mapamugtak an sakong mga magurang kaya nagdesisyon ako na pinakamarahay pang magtago giraray sa kabukidan.

Kan Mayo 5, 1945, napagmata ako huli sa makosogon na ribok. Naheling ko an mga eroplano kan Alyado na nagrurulupad nin hababa. Kaidto mismo, aram ko na buminagsak na an rehimen ni Hitler! Pinakosog ako kan espiritu ni Jehova tanganing tagalan an dai mapaniwalaan na sakit. Naeksperyensiahan ko an pagigin totoo kan mga tataramon na nakarekord sa Salmo 55:​22, na nakarangang marhay sa sako sa kapinonan kan mga pagbalo sa sako. ‘Itinao ko ki Jehova an pagabat sa sako,’ asin dawa ngani maluya ako sa pisikal, sinusteniran nia ako mantang naglalakaw ako “sa kababan nin kadikloman.”​—Salmo 23:4.

An Kapangyarihan ni Jehova “Sinasangkap sa Kaluyahan”

Pagkatapos kan guerra, luway-luway na nagbalik sa normal an buhay. Sa primero, nagin trabahador ako sa oma sa bukid na sadiri kan amigo kong paraoma. Nakabutas ako sa sakong obligasyon na puersahan na magtrabaho sa oma sa bilog kong buhay kaidto sanang matapos na mag-interbenir an nananakop na hukbo kan E.U. kan Abril 1946.

Kan matapos an guerra, an Kristianong mga tugang sa Bad Ischl asin sa palibot na distrito nagpoon na maggibo nin regular na mga pagtiripon. Nagpoon sindang maghulit na may bagong kosog. Inalokan ako nin trabaho bilang bantay kun banggi sa sarong pabrika asin sa siring nakapagpadagos ako sa pagpapayunir. Sa kahurihurihi, namirmehan ako sa lugar nin St. Wolfgang, asin kan 1949, naagom ko si Theresia Kurz, na may sarong aking babae sa dati niang agom. Nag-ibanan kami sa laog nin 32 na taon sagkod na nagadan an mahal kong agom kan 1981. Inasikaso ko sia sa laog nin labing pitong taon.

Pagkagadan ni Theresia, ipinagpadagos ko an paglilingkod bilang payunir, na nakatabang sa sako na mapangganahan an grabeng pakamate nin pagigin nagadanan. Naglilingkod ako sa presente bilang sarong payunir asin magurang sa sakong kongregasyon sa Bad Ischl. Huling nasa silyang de rueda na ako, nag-aalok ako nin literatura sa Biblia asin nakikipag-olay sa mga tawo manongod sa paglaom sa Kahadean sa parke kan Bad Ischl o sa atubangan mismo kan sakong harong. An pagkaigwa ko nin marahayon na mga pakikipag-olay basado sa Biblia an nagtatao sa sako nin dakulang kagayagayahan.

Sa paggirumdom sa nakaagi, mapapatotoohan ko na an makatatakot na marhay na mga eksperyensia na napiritan akong tioson dai nagpapait kan sakong boot. Siempre, may mga panahon na namomondo akong marhay huli sa mga pagbalo. Minsan siring, nakatabang sa sako an sakong mainit na relasyon ki Jehova Dios na mapangganahan an siring na negatibong mga panahon. Nagkatotoo man sa sako an konseho kan Kagurangnan ki Pablo na, “An sakuyang kapangyarihan sinasangkap sa kaluyahan.” Ngonyan, sa edad na haros 100, makakaayon ako ki apostol Pablo sa pagsabing: “Ako nag-oogma sa mga kaluyahan, sa mga pagtuya, sa mga pangangaipo, sa mga paglamag asin kasakitan, dahel ki Cristo. Huli ta kun noarin ako maluya, saka man ako mapuersa.”​—2 Corinto 12:​9, 10.

[Mga Ritrato sa pahina 25]

Inarestar kan Gestapo, Abril 1939

Dokumento kan Gestapo na may mga akusasyon, Mayo 1939

[Credit Line]

An duwang retrato: Privatarchiv; B. Rammerstorfer

[Ritrato sa pahina 26]

An kaharaning kabukidan nagtao nin pailihan

[Picture Credit Line sa pahina 23]

Foto Hofer, Bad Ischl, Austria