Sairisay an Bubuhayon Liwat?

“Dai kamo magngalas kaini, huli ta an oras maabot na an gabos na nasa mga lolobngan na girumdoman makakadangog kan saiyang tingog asin maruluwas.”​—JUAN 5:​28, 29.

1. Anong pambihirang kapahayagan an nadangog ni Moises sa naglalaad na kilitis, asin siisay kan huri an nagtao liwat nin atension sa mga tataramon na idto?

MAY sarong pambihirang marhay na nangyari kaidtong labing 3,500 na taon na an nakaagi. Nagbabantay si Moises sa mga karnero na sadiri kan patriarkang si Jetro. Harani sa Bukid nin Horeb, an anghel ni Jehova nagpaheling ki Moises sa laad nin kalayo sa tahaw nin sarong kilitis. “Mantang sia padagos na nagheheling, tara, uya an kilitis naglalaad sa kalayo pero an kilitis dai natutumtom,” an sabi kan pagkasaysay sa Exodo. Dangan sarong tingog an nagtaram sa saiya gikan sa kilitis. “Ako an Dios kan saimong ama,” an sabi kan tingog, “an Dios ni Abraham, an Dios ni Isaac asin an Dios ni Jacob.” (Exodo 3:1-6) Kan huri, kan enot na siglo C.E., an mga tataramon na idto tinawan liwat nin atension kan Aki mismo nin Dios, si Jesus.

2, 3. (a) Anong balos an naghahalat ki Abraham, Isaac, asin Jacob? (b) Anong mga hapot an minalataw?

² Kaolay kaidto ni Jesus an nagkapirang Saduceo, na dai nagtutubod sa pagkabuhay liwat. Ipinahayag ni Jesus: “Na an mga gadan bubuhayon liwat dawa si Moises nagpahayag, sa kasaysayan dapit sa kilitis, kan apodon nia si Jehova na ‘an Dios ni Abraham asin Dios ni Isaac patin Dios ni Jacob.’ Sia Dios, bakong kan mga gadan, kundi kan mga buhay, huli ta sinda gabos buhay para sa saiya.” (Lucas 20:​27, 37, 38) Paagi sa pagsabi kan mga tataramon na ini, kinompirmar ni Jesus na sa punto de vista nin Dios an haloy nang gadan na si Abraham, Isaac, asin Jacob buhay pa sa memorya nin Dios. Kapareho ni Job, hinahalat ninda an katapusan kan saindang “obligadong paglilingkod,” an saindang pagtorog sa kagadanan. (Job 14:14) Sa bagong kinaban nin Dios, sinda bubuhayon liwat.

³ Pero kumusta man an binilyon na iba pa na nagadan sa bilog na kasaysayan nin tawo? Sinda man daw bubuhayon liwat? Antes kitang makakua nin nakakakontentong simbag sa hapot na iyan, aramon niato gikan sa Tataramon nin Dios kun saen minaduman an mga tawo kun sinda magadan.

Haen an mga Gadan?

4. (a) Saen minaduman an mga tawo kun sinda magadan? (b) Ano an Sheol?

⁴ Sinasabi kan Biblia na an mga gadan ‘mayo man lamang nin pakaaram.’ Sa kagadanan mayo nin pasakit sa kalayo sa impierno, mayo nin labi-labi kasakit na paghalat sa Limbo, kundi pagbalik sana sa kabokabo. Kun siring, an mga buhay  sinasadol kan Tataramon nin Dios: “An gabos na makua kan saimong kamot na gibohon, gibohon iyan sa bilog mong kakayahan, huli ta mayo nin gibohon ni pagplano ni kaaraman ni kadonongan sa Sheol, an lugar na saimong papadumanan.” (Eclesiastes 9:​5, 10; Genesis 3:19) An “Sheol” sarong termino na bakong pamilyar sa dakol. Iyan termino sa Hebreo na dai masierto an ginikanan. Itinotokdo kan dakol na relihion na buhay pa an mga gadan, alagad siring kan ipinapaheling kan ipinasabong na Tataramon nin Dios, an mga nasa Sheol gadan, mayo nin pakaaram. An Sheol iyo an pankagabsan na lolobngan nin katawohan.

5, 6. Kan si Jacob magadan, saen sia nagduman, asin sairisay an nakaiba nia duman?

⁵ Sa Biblia, manonompongan niato an enot na paglataw kan terminong “Sheol” sa Genesis 37:35. Pakatapos kan garo baga pagkagadan kan saiyang namomotan na aki na si Jose, an patriarkang si Jacob habo nang maranga, na nagsasabi: “Mahilig akong nagmomondo sa sakong aki pasiring sa Sheol!” Huling naghohona na gadan na an saiyang aki, si Jacob nagmawot na magadan asin mamugtak sa Sheol. Kan huri, an siyam sa mas matuang mga aki ni Jacob gustong iiba an saiyang kangudhan na aki, si Benjamin, pasiring sa Egipto tanganing maghanap nin kaginhawahan sa tiggutom. Minsan siring, si Jacob nagsayuma, na sinasabi: “Dai maiba sa saindo an sakuyang aki, huli ta an saiyang tugang gadan na asin ta sia na sana an natatada. Kun may mangyari sa saiyang aksidenteng nakakagadan sa dalan na saindong lalakawan, pahihiligon nanggad nindo an sakuyang uban sa Sheol na may kamondoan.” (Genesis 42:36, 38) An duwang tekstong ini ikinokonektar sa Sheol an kagadanan, bakong an buhay pagkagadan.

⁶ Ihinahayag kan pagkasaysay sa Genesis na si Jose nagin administrador nin kakanon sa Egipto. Bilang resulta, nahimo ni Jacob na makaduman para sa magayagayang pag-ibanan giraray ninda ni Jose. Pakatapos kaiyan, si Jacob nag-erok sa dagang iyan sagkod na sia magadan sa halangkaw nang marhay na edad na 147. Kaoyon kan saiyang mga kahagadan bago magadan, dinara kan saiyang mga aki an saiyang bangkay asin ilinobong iyan sa lungib nin Macpela sa daga nin Canaan. (Genesis 47:28; 49:29-31; 50:​12, 13) Sa siring, nakaiba ni Jacob sa lolobngan si Isaac, na saiyang ama, asin si Abraham, na saiyang lolo.

‘Isinaro sa Saindang mga Apoon’

7, 8. (a) Saen nagduman si Abraham kan sia magadan? Ipaliwanag. (b) Ano an nagpapaheling na may iba pang naglaog sa Sheol kan sinda magadan?

⁷ Bago kaidto, kan kinompirmar ni Jehova an saiyang tipan ki Abraham asin nanuga na an saiyang banhi madakol, sinabi nia kun ano an mangyayari ki Abraham. “Kun manongod sa saimo,” an sabi ni Jehova, “ika maduman sa saimong mga apoon sa katoninongan; ika ilolobong na gurang nang marhay.” (Genesis 15:15) Asin ini man nanggad an nangyari. An Genesis 25:8 nagsasabi: “Dangan si Abraham naputolan nin ginhawa asin nagadan na gurang nang marhay, gurang na asin kontento, asin isinaro sa saiyang mga kahimanwa.” Sairisay an mga kahimanwang ini? Nakalista sa Genesis 11:10-26 an saiyang mga apoon sagkod sa aki ni Noe na si Sem. Kaya sa mga natotorog nang ini sa Sheol isinaro si Abraham kan sia magadan.

⁸ An pananaram na “isinaro sa saiyang mga kahimanwa” parateng minalataw sa Hebreong Kasuratan. Sa siring, lohikong magkonklusyon na an aki ni Abraham na si Ismael asin an tugang ni Moises, si Aaron, pareho nagpasiring sa Sheol kan sinda magadan, na duman naghahalat nin pagkabuhay liwat. (Genesis 25:17; Bilang 20:23-29) Huli kaiyan, si Moises nagduman man sa Sheol, minsan ngani mayo nin nakakaaram kun saen an linobngan sa saiya. (Bilang 27:13; Deuteronomio 34:​5, 6) Kaagid kaiyan, si Josue, an kasalihid ni Moises bilang poon kan Israel, kaiba an sarong bilog na henerasyon nin mga tawo buminaba man sa Sheol kan magadan.​—Hokom 2:8-10.

9. (a) Paano ipinapaheling kan Biblia na an termino sa Hebreo na “Sheol” asin an termino sa Griego na “Hades” nanonongod sa iyo man sanang lugar? (b) Ano an paglaom kan mga nasa Sheol, o Hades?

⁹ Pakalihis nin dakol na siglo, si David nagin hade kan 12 tribo nin Israel. Kan sia magadan, sia “huminigda kaiba kan saiyang mga apoon.” (1 Hade 2:10) Nasa Sheol man daw sia? Interesante nanggad, kan aldaw nin Pentecostes 33 C.E., nasambitan ni apostol Pedro an kagadanan ni David  asin kinotar an Salmo 16:10: “Dai mo papabayaan an sakong kalag sa Sheol.” Pakatapos masambitan na si David yaon pa sa saiyang lolobngan, iinaplikar ni Pedro an mga tataramon na idto ki Jesus asin sinabi na si David “patienot na natanaw an asin nagtaram may labot sa pagkabuhay liwat kan Cristo, na sia dai pinabayaan sa Hades ni nakaheling man nin kalapaan an saiyang laman. An Jesus na ini binuhay liwat nin Dios, na manongod kaiyan kami gabos mga saksi.” (Gibo 2:29-32) Ginamit digdi ni Pedro an terminong “Hades,” an katumbas sa Griego kan Hebreong termino na “Sheol.” Sa siring, an mga sinasabing nasa Hades kapareho an kamugtakan kan mga sinasabing nasa Sheol. Sinda natotorog, naghahalat nin pagkabuhay liwat.

Igwa daw nin mga Bakong Matanos sa Sheol?

10, 11. Taano ta masasabi niato na an nagkapirang bakong matanos maduman sa Sheol, o Hades, sa pagkagadan ninda?

¹⁰ Pakatapos giyahan ni Moises an nasyon nin Israel paluwas sa Egipto, nagkaigwa nin pagrebelde sa kaawagan. Sinabihan ni Moises an banwaan na sumiblag sinda sa mga namomoon dian​—si Core, Datan, asin Abiram. Magagadan sinda sa madahas na paagi. Ipinaliwanag ni Moises: “Kun an mga tawong ini magagadan segun sa kagadanan kan bilog na katawohan asin an padusa na itatao sa sainda iyo an padusa sa bilog na katawohan, kun siring bakong si Jehova an nagsugo sako. Alagad kun sarong bagay na linalang an lalalangon ni Jehova, asin bubukahon kan daga an ngoso kaiyan asin hahalonon sinda saka an gabos na pagsadiri ninda asin sinda malugsad nin buhay sa Sheol, dangan siertong maaaraman nindo na dai nagpaheling nin paggalang ki Jehova an mga tawong ini.” (Bilang 16:​29, 30) Kaya baga man paagi sa pagbuka kan daga asin paghalon sa sainda o paagi sa kalayo na tuminumtom sa sainda siring kan nangyari ki Core asin sa 250 Levita na kuminampi sa saiya, an gabos na rebeldeng ini napaduman sa Sheol, o Hades.​—Bilang 26:10.

¹¹ Si Simai, na naglanghad ki Hadeng David, pinadusahan kan kasalihid ni David, si Salomon. “Dai mo sia pabayaan na dai napapadusahan,” an pagboot ni David, “huli ta ika tawong madonong asin aram mong marhay kun ano an dapat mong gibohon sa saiya, asin dapat mong ibaba na may dugo sa Sheol an saiyang mga uban.” Sinugo ni Salomon si Benaya na isagibo an sentensia. (1 Hade 2:​8, 9, 44-​46) An saro pang ginadan ni Benaya paagi sa espada iyo an dating hepe kan hukbo nin Israel na si Joab. An saiyang mga uban dai ‘buminaba nin toninong sa Sheol.’ (1 Hade 2:​5, 6, 28-34) An duwang halimbawang ini nagpapatunay sa pagigin totoo kan ipinasabong na awit ni David: “An mga tawong maraot mabalik sa Sheol, minsan pa an gabos na nasyon na linilingawan an Dios.”​—Salmo 9:17.

12. Siisay si Ahitofel, asin saen sia nagduman kan sia magadan?

¹² Si Ahitofel personal na parakonseho ni David. An saiyang konseho pinapahalagahan na garo baga iyan naggikan ki Jehova mismo. (2 Samuel 16:23) Makamomondo, an pinagtitiwalaan na lingkod na ini nagin traydor asin uminayon sa sarong kudeta na pinangenotan kan aki ni David na si Absalon. Minalataw na an pagtraydor na ini an naunabihan ni David kan sia sumurat: “Bakong sarong kaiwal an nagduhagi sako; ta kun siring natios ko kutana iyan. Bakong sarong naoongis nin labi-labi an nagpaabaw-abaw  tumang sako; ta kun siring nakatago kutana ako sa saiya.” Si David nagpadagos: “Mapasainda logod an mga kamondoan! Bumaba logod sindang buhay sa Sheol; huli ta durante kan saindang pakikihimanwa maraot na mga bagay an nasa laog ninda.” (Salmo 55:12-15) Kan sinda magadan, si Ahitofel asin an saiyang kairiba nagduman sa Sheol.

Sairisay an Nasa Gehenna?

13. Taano ta inapod na “aki nin kalaglagan” si Judas?

¹³ Ikomparar nindo an situwasyon ni David sa situwasyon na naeksperyensiahan kan David na Orog na Dakula, si Jesus. An saro sa 12 apostol ni Cristo, si Judas Iscariote, nagin traydor arog ni Ahitofel. An pagpasaloib na ginibo ni Judas mas magabat nanggad kan ki Ahitofel. Si Judas huminiro tumang sa bugtong na Aki nin Dios. Sa sarong pamibi sa katapusan kan saiyang ministeryo sa daga, an Aki nin Dios nagbareta manongod sa saiyang mga parasunod: “Kan ako kaiba ninda binabantayan ko sinda huli sa saimong sadiring ngaran na itinao mo sako; asin iningatan ko sinda, asin mayo ni saro sa sainda an nalaglag apuera sa aki nin kalaglagan, tanganing maotob an kasuratan.” (Juan 17:12) Paagi sa pag-apod digdi ki Judas na “aki nin kalaglagan,” ipinaparisa ni Jesus na kan magadan si Judas, mayo na nin paglaom na pagkabuhay liwat para sa saiya. Bako na siang buhay sa memorya nin Dios. Sia nagpasiring, bakong sa Sheol, kundi sa Gehenna. Ano an Gehenna?

14. Sa ano nagrerepresentar an Gehenna?

¹⁴ Kinondenar ni Jesus an mga namomoon sa relihion kan kaaldawan nia huli ta ginibo nindang “para sa Gehenna” an gabos nindang disipulo. (Mateo 23:15) Kan panahon na idto, an mga tawo pamilyar sa Kababan nin Hinnom, sarong lugar na ginamit bilang aponan nin basura na duman itinatapok an bangkay kan ginadan na mga kriminal na ibinibilang na bakong maninigo sa angay na lobong. Bago kaidto, nasambitan mismo ni Jesus an Gehenna sa saiyang Sermon sa Bukid. (Mateo 5:​29, 30) Malinaw sa mga naghihinanyog sa saiya an simbolikong kahulogan kaiyan. An Gehenna nagrerepresentar sa lubos na pagkalaglag na mayo nin paglaom na buhayon liwat. Apuera ki Judas Iscariote kan kaaldawan ni Jesus, may iba pa daw na nagduman sa Gehenna imbes na sa Sheol, o Hades, pagkagadan ninda?

15, 16. Sairisay an nagpasiring sa Gehenna kan magadan, asin taano ta nagduman sinda?

¹⁵ An enot na mga tawo, si Adan asin Eva, linalang na sangkap. Tinuyo an saindang pagkahulog sa kasalan. An pagpipilian ninda arin man sa buhay na daing katapusan o kagadanan. Sinuway ninda an Dios asin kuminampi ki Satanas. Kan sinda magadan, mayo sinda nin paglaom na makinabang sa atang na pantubos ni Cristo. Imbes, sinda nagduman sa Gehenna.

¹⁶ An panganay na aki ni Adan, si Cain, ginadan an saiyang tugang na si Abel asin pakatapos kaiyan namuhay bilang dulag. Ilinadawan ni apostol Juan si Cain bilang saro “na naggikan sa maraot.”  (1 Juan 3:12) Rasonableng magkonklusyon na kapareho kan saiyang mga magurang, sia nagpasiring sa Gehenna kan sia magadan. (Mateo 23:​33, 35) Laen nanggad ini sa situwasyon kan matanos na si Abel! “Huli sa pagtubod si Abel nagdolot nin atang sa Dios na orog na mahalaga kisa ki Cain, na paagi sa pagtubod na iyan nag-ako sia nin patotoo na sia matanos, na an Dios nagpatotoo dapit sa saiyang mga balaog,” an paliwanag ni Pablo, na nagsasabi pa, “asin paagi kaiyan sia, minsan ngani sia nagadan, nagtataram pa giraray.” (Hebreo 11:4) Iyo, si Abel yaon ngonyan sa Sheol na naghahalat nin pagkabuhay liwat.

Sarong “Enot” Asin “Mas Marahay” na Pagkabuhay Liwat

17. (a) Durante kan “panahon [na ini] kan katapusan,” sairisay an minaduman sa Sheol? (b) Ano an paglaom para sa mga nasa Sheol asin para sa mga nasa Gehenna?

¹⁷ An dakol na nakakabasa kaini mag-iisip-isip manongod sa situwasyon kan mga nagagadan durante kan “panahon [na ini] kan katapusan.” (Daniel 8:19) Ilinaladawan kan Kapahayagan kapitulo 6 an pagsakay kan apat na parakabayo durante kan panahon na iyan. Interesante nanggad, an ultimo sa mga ini nginaranan na Kagadanan, asin sinusundan sia kan Hades. Sa siring, an dakol na nagadan na dai pa napapanahon huli sa aktibidad kan naenot na mga parakabayo napapaduman sa Hades, na duman naghahalat nin pagkabuhay liwat sa bagong kinaban nin Dios. (Kapahayagan 6:8) Kun siring, ano an paglaom kan mga nasa Sheol (Hades) asin kan mga nasa Gehenna? Sa simpleng pagtaram, pagkabuhay liwat para sa mga nasa Sheol; daing sagkod na pagkalaglag​—dai pag-eksister​—para sa mga nasa Gehenna.

18. Anong paglaom an itinatao kan “enot na pagkabuhay liwat”?

¹⁸ Si apostol Juan nagsurat: “Maogma asin banal an siisay man na may kabtang sa enot na pagkabuhay liwat; sa mga ini mayo nin autoridad an ikaduwang kagadanan, kundi sinda magigin mga saserdote nin Dios asin kan Cristo, patin mamamahala bilang mga hade kaiba nia sa laog kan sangribong taon.” An magigin mga kaibang namamahala ni Cristo may kabtang sa “enot na pagkabuhay liwat,” alagad ano an paglaom kan iba pang tawo?​—Kapahayagan 20:6.

19. Paano nakikinabang sa “mas marahay na pagkabuhay liwat” an nagkapira?

¹⁹ Poon kan kaaldawan kan mga lingkod nin Dios na si Elias asin Eliseo, may mga tawo nang nabuhay paagi sa milagro nin pagkabuhay liwat. “An mga babae nag-ako kan saindang mga gadan paagi sa pagkabuhay liwat,” an isinaysay ni Pablo, “alagad an ibang mga lalaki pinasakitan nin huli ta habo sindang mag-ako nin pagkabutas paagi sa ibang pantubos, tanganing sinda magkamit nin mas marahay na pagkabuhay liwat.” Iyo, an mga maimbod na ini na nagdanay na may integridad galagang naghahalat sa pagkabuhay liwat na matao sainda, bako sana nin nagkapirang taon na sinusundan nin kagadanan, kundi nin esperansang mabuhay na daing katapusan! Tunay nanggad na iyan magigin “mas marahay na pagkabuhay liwat.”​—Hebreo 11:35.

20. Ano an ipapaliwanag sa sunod na artikulo?

²⁰ Kun kita magadan na maimbod bago taposon ni Jehova an maraot na sistemang ini, igwa kita kan seguradong paglaom na “mas marahay na pagkabuhay liwat,” mas marahay sa dahelan na igwa iyan nin paglaom na buhay na daing katapusan. Si Jesus nanuga: “Dai kamo magngalas kaini, huli ta an oras maabot na an gabos na nasa mga lolobngan na girumdoman makakadangog kan saiyang tingog asin maruluwas.” (Juan 5:​28, 29) Orog pang ipinapaliwanag sa sunod na artikulo an katuyohan kan pagkabuhay liwat. Ipapaheling kaiyan kun paano kita pinapakosog kan paglaom na pagkabuhay liwat na magin mga nagdadanay na may integridad asin tinatabangan kita na pataluboon an espiritu nin pagsakripisyo kan sadiri.

Nagigirumdoman daw Nindo?

• Taano ta si Jehova ilinaladawan bilang Dios “kan mga buhay”?

• Ano an kamugtakan kan mga nasa Sheol?

• Ano an paglaom kan mga nasa Gehenna?

• Paano makikinabang sa “mas marahay na pagkabuhay liwat” an nagkapira?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 15]

Arog ki Abraham, an mga minaduman sa Sheol nakalinyang buhayon liwat

[Mga Ritrato sa pahina 16]

Taano si Adan asin Eva, Cain, asin Judas Iscariote ta nagduman sa Gehenna?