An Tataramon ni Jehova Buhay

Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Enot na Hade

“KUN nagdadakol an matanos, naggagayagaya an banwaan; alagad kun namamahala an siisay man na maraot, nag-aagrangay an banwaan.” (Talinhaga 29:2) Malinaw na malinaw na ipinapaheling kan libro nin Biblia na Enot na Hade an pagigin totoo kan talinhagang ini. Isinasaysay kaiyan an estorya kan buhay ni Salomon, na durante kan paghade kaini an suanoy na Israel nakaeksperyensia nin panahon nin katiwasayan asin dakulang prosperidad. Nasa salaysay man kan Enot na Hade an manongod sa pagkabanga kan nasyon pagkagadan ni Salomon asin an manongod sa 14 hade na suminalihid sa saiya, an iba sa Israel asin an iba pa sa Juda. Duwa sana sa mga hadeng ini an daing liwat-liwat na maimbod ki Jehova. Dugang pa, isinasaysay kan libro an mga aktibidad nin anom na propeta, kaiba si Elias.

Isinurat ni propeta Jeremias sa Jerusalem asin Juda, an pagkasaysay nakakasakop sa peryodo nin mga 129 taon​—poon 1040 B.C.E. sagkod 911 B.C.E. Mientras na kinokompilar an libro, minalataw na kinonsulta ni Jeremias an suanoy na mga rekord na siring baga kan “libro kan mga agi-agi ni Salomon.” An siring na suhay na mga rekord dai na nag-eeksister.​—1 Hade 11:41; 14:19; 15:7.

PINAPALAKOP KAN SARONG MADONONG NA HADE AN KATONINONGAN ASIN PROSPERIDAD

(1 Hade 1:1–​11:43)

An Enot na Hade nagpopoon sa interesanteng salaysay manongod sa pagprobar kan aki ni Hadeng David na si Adonias na agawon an pagkahade kan saiyang ama. An listong paghiro ni propeta Natan uminolang sa plano, asin ginibong hade an aki ni David na si Salomon. Si Jehova naogma sa kahagadan kan hade na bago pa sanang patukawon sa trono asin tinawan nia ini nin “madonong asin mapagsabot na puso” kaiba an “kayamanan asin kamurawayan.” (1 Hade 3:​12, 13) An kadonongan kan hade daing kapantay, an saiyang kayamanan daing kapareho. An Israel nag-agi sa panahon nin katoninongan asin prosperidad.

Kabilang sa nahaman na mga proyekto ni Salomon sa pagtotogdok an templo ni Jehova asin an manlaenlaen na edipisyo nin gobyerno. Inasegurar ni Jehova si Salomon: “Eestablisaron ko . . . an trono kan saimong kahadean sa Israel sagkod sa panahon na daing talaan,” basta magdanay na makinuyog an hade. (1 Hade 9:​4, 5) Nagpapatanid man saiya an tunay na Dios manongod sa mga resulta nin pakisuway. Pero, pag-abot nin panahon si Salomon nagkaigwa nin dakol na agom na taga ibang daga. Sa impluwensia ninda, nakiayon sia sa falsong pagsamba kan sia gurang na. Ihinula ni Jehova na mababanga an saiyang kahadean. Kan 997 B.C.E., nagadan si Salomon, na tuminapos sa saiyang 40 taon na paghade. An saiyang aki na si Roboam nagtukaw sa trono.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

1:5​—Taano ta nagprobar si Adonias na agawon an trono mientras na buhay pa si David? Mayong sinasabi an Biblia. Minsan siring, makatanosan na magkonklusyon na mantang gadan na an matuang mga tugang na lalaki ni Adonias na si Amnon asin Absalon, siring man gayod an aking lalaki ni David na si Kileab, inisip ni Adonias na may deretso sia sa trono bilang an pinakamatua sa mga natatadang aking lalaki ni David. (2 Samuel 3:2-4; 13:​28, 29; 18:14-17) Huling nakua an suporta kan makapangyarihan na hepe kan hukbo na si Joab asin kan maimpluwensiang halangkaw na saserdote na si Abiatar, posible na kompiado si Adonias na magigin mapanggana an saiyang pagprobar. Dai sinasabi kan Biblia kun baga aram nia an plano ni David na ipamana an trono ki Salomon. Minsan siring, dai inimbitaran ni Adonias si Salomon asin an iba  pang maimbod ki David sa “sarong pag-atang.” (1 Hade 1:​9, 10) Isinusuherir kaini na ibinilang niang karibal si Salomon.

1:​49-​53; 2:​13-​25​—Taano ta ipinagadan ni Salomon si Adonias pakatapos na patawadon ini? Minsan ngani dai iyan namansayan ni Bat-seba, narisa ni Salomon an tunay na intension sa paghagad ni Adonias na ipakiolay ni Bat-seba sa hade na itao sa saiya si Abisag bilang agom na babae. Minsan ngani si David dai nagkaigwa nin relasyon sa saiya, an magayon na si Abisag ibinilang na kasaroan ni David. Segun sa kostumbre kan mga panahon na idto, magigin sadiri sana sia kan legal na paramana ni David. Tibaad inisip ni Adonias na paagi sa pag-agom ki Abisag, puede giraray niang probaran na makua an trono. Sa pag-interpretar sa kahagadan ni Adonias bilang nagpaparisa nin ambisyon para sa pagkahade, rinebokar ni Salomon an pagpatawad.

6:37–​8:2​—Kasuarin pinag-inagurar an templo? An templo nahaman kan ikawalong bulan kan 1027 B.C.E., an ika-11 taon kan paghade ni Salomon. Minalataw na an pagdara kan mga kasangkapan sa laog asin paggibo nin iba pang preparasyon naglawig nin 11 bulan. Sierto nanggad na an inagurasyon nangyari kan ikapitong bulan kan taon 1026 B.C.E. Ilinaladawan kan pagkasaysay an iba pang mga proyekto sa pagtotogdok pakatapos na mahaman an templo asin bago sambiton an inagurasyon kaiyan, na minalataw na tanganing magtao nin mas kompletong deskripsion kan mga pagtogdok.​—2 Cronica 5:1-3.

9:​10-​13​—Kaoyon daw kan Ley ni Moises an pagregalo ni Salomon nin 20 siudad sa daga nin Galilea ki Hadeng Hiram nin Tiro? An Ley na nasambitan sa Levitico 25:​23, 24 puedeng ibinilang na aplikado sana sa lugar na okupado kan mga Israelita. Posible na an mga siudad na itinao ni Salomon ki Hiram iniistaran kaidto nin mga bakong Israelita, minsan ngani nasa laog kan linderos kan Dagang Panuga. (Exodo 23:31) An aksion ni Salomon puede man na nagpaparisa kan dai nia biyong pagsunod sa Ley, kapareho kan sia ‘nagpadakol nin kabayo para sa saiyang sadiri’ asin nagkua nin dakol na agom. (Deuteronomio 17:​16, 17) Ano man an kamugtakan, dai nagustohan ni Hiram an regalo. Tibaad an mga siudad dai namamantener kan paganong mga nag-eerok dian, o tibaad bakong marahay an namumugtakan kaiyan.

11:4​—Pagkaulianon daw an dahelan kaya si Salomon nagin bakong maimbod kan sia gurang na? Minalataw na bako ini an nangyari. Si Salomon hoben pang marhay kan sia magpoon na mamahala, asin minsan ngani naghade sia sa laog nin 40 taon, dai sia nakaabot sa gurangon nang edad. Dugang pa, dai nia biyong binayaan an pagsunod ki Jehova. Minalataw na prinobaran nia an sarong klase nin pag-iribaiba nin relihion.

Mga Leksion Para sa Sato:

2:​26, 27, 35. An ihinula ni Jehova pirmeng nagkakatotoo. An paghale ki Abiatar, na gikan ni Eli, nag-otob sa “tataramon ni Jehova na itinaram nia tumang sa pamilya ni Eli.” An pagsalida ki Abiatar ni Sadoc na gikan sa linahe ni Fineas kaotoban kan Bilang 25:10-​13.​—Exodo 6:25; 1 Samuel 2:31; 3:12; 1 Cronica 24:3.

 2:​37, 41-​46. Peligroso nanggad na mag-isip na an saro puedeng makisuway sa ley nin Dios na dai napapadusahan! An mga tuyong minasuway sa pagsusog sa ‘piot na dalan na pasiring sa buhay’ masapar kan mga resulta kan bakong madonong na desisyon na iyan.​—Mateo 7:14.

3:​9, 12-​14. Sinisimbag ni Jehova an sinserong mga pamibi kan saiyang mga lingkod para sa kadonongan, pakasabot, asin paggiya tanganing makapaglingkod sa saiya.​—Santiago 1:5.

8:​22-​53. Kanigoan kaodok sa pusong pag-apresyar an ipinahayag ni Salomon ki Jehova​—na Dios nin mamomoton na kabootan, an Paraotob nin mga panuga, asin an Paradangog nin pamibi! An paghorophorop sa mga tataramon kan pamibi ni Salomon sa inagurasyon mapararom kan satong pag-apresyar sa mga ini asin sa iba pang mga aspekto kan personalidad nin Dios.

11:​9-​14, 23, 26. Kan si Salomon magin suwayan sa huring mga taon kan saiyang buhay, si Jehova nagbangon nin mga paratumang. “Tinutumang nin Dios an mga maabhaw, alagad ta tinatawan nia nin dai na kutana maninigong kabootan an mga mapakumbaba,” an sabi ni apostol Pedro.​—1 Pedro 5:5.

11:30-​40. Hiningoa ni Hadeng Salomon na gadanon si Jeroboam huli sa ihinula ni Ahias may labot ki Jeroboam. Laen na marhay an reaksion kan hade mga 40 taon bago kaidto kan magsayuma siang baloson si Adonias asin an ibang mga kasapakat kaini! (1 Hade 1:​50-​53) An pagbabagong ini nin aktitud resulta kan saiyang pagrayo ki Jehova.

NABANGA AN SARARONG KAHADEAN

(1 Hade 12:1–​22:53)

Si Jeroboam asin an banwaan nagdolok ki Hadeng Roboam asin hinagad sa saiya na pagianon an pagabat na inimponer kan saiyang ama, si Salomon. Imbes na itao an kahagadan ninda, naghuma si Roboam na tatawan sinda nin mas magabat pa nganing pasan. Nagrebelde an sampulong tribo asin ginibong hade ninda si Jeroboam. Nabanga an kahadean. Si Roboam namahala sa kahadean sa timog na kompuesto kan tribo ni Juda asin Benjamin, asin si Jeroboam naghade sa sampulong tribong kahadean nin Israel sa amihanan.

Tanganing desganaron an banwaan sa pagduman sa Jerusalem para sumamba, si Jeroboam nagpatindog nin duwang bulawan na ogbon na baka​—saro sa Dan asin an saro pa sa Betel. Kabilang sa mga hade na namahala sa Israel pakatapos ni Jeroboam si Nadab, Baasa, Ela, Zimri, Tibni, Omri, Acab, asin Ocozias. Si Abiam, Asa, Josafat, asin Joram suminalida ki Roboam sa Juda. Kaiba sa mga propeta na aktibo sa kaaldawan kan mga hadeng ini si Ahias, Semaias, asin sarong dai nginaranan na tawo nin Dios, siring man si Jehu, Elias, asin Micaya.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

18:21​—Taano ta daing girong an banwaan kan sabihan sinda ni Elias na sumunod magsalang ki Jehova o ki Baal? Posibleng minidbid ninda na dai sinda nakatao kan dai nababangang debosyon na hinahagad ni Jehova asin kun siring nagsasaboot na sinda may sala. O tibaad tuminagas na an saindang konsensia sagkod sa puntong ipinapamugtak ninda na mayong sala sa pagsamba ki Baal mantang sinda naghihingako na nagsasamba ki Jehova. Kaidto sanang ipaheling ni Jehova an saiyang kapangyarihan na nagsabi sinda: “Si Jehova iyo an tunay na  Dios! Si Jehova iyo an tunay na Dios!”​—1 Hade 18:39.

20:34​—Pakatapos na tawan ni Jehova nin kapangganahan si Acab tumang sa mga Sirio, taano ta dai ginadan ni Acab an saindang hade, si Ben-hadad? Imbes na gadanon si Ben-hadad, si Acab nakipagtipan sa saiya na may mga tinampo sa kabisera kan Siria, an Damasco, na itatao ki Acab, na minalataw na para sa pag-establisar nin mga basar, o sadan. Bago kaidto, may mga tinampo sa Samaria na kinua kan ama ni Ben-hadad para sa negosyo. Huli kaini, si Ben-hadad binutasan tanganing si Acab makaestablisar nin negosyo sa Damasco.

Mga Leksion Para sa Sato:

12:​13, 14. Kun naggigibo kita nin mahalagang marhay na mga desisyon sa buhay, maninigo kitang humagad kan sadol nin madonong asin maygurang na mga indibiduwal na may kaaraman sa Kasuratan asin may halangkaw na pagpahalaga sa diosnon na mga prinsipyo.

13:11-​24. An sadol o suhestion na garo baga kuestionable, dawa pa iyan hale sa kapagtubod na may marahay na intension, maninigong ebalwaron segun sa daing sala na paggiya kan Tataramon nin Dios.​—1 Juan 4:1.

14:13. Biyo kitang sinisiyasat ni Jehova tanganing hanapon an marahay sa sato. Gurano man kasadit kan karahayan na iyan, puede niang pataluboon iyan mantang ginigibo niato an satong pinakamakakaya tanganing paglingkodan sia.

15:10-​13. Dapat na may kosog nin boot na sayumahan niato an apostasiya asin imbes suportaran an tunay na pagsamba.

17:10-​16. Rinekonoser kan babaeng balo sa Sarepta na si Elias sarong propeta asin inako ini bilang siring, asin binendisyonan ni Jehova an saiyang mga akto nin pagtubod. Ngonyan, naririparo man ni Jehova an satong mga akto nin pagtubod, asin binabalosan nia an mga nagsusuportar sa gibohon kan Kahadean sa manlaenlaen na paagi.​—Mateo 6:33; 10:​41, 42; Hebreo 6:10.

19:​1-8. Kun napapaatubang sa grabeng pagtumang, makakakompiar kita sa suporta ni Jehova.​—2 Corinto 4:7-9.

19:​10, 14, 18. An tunay na mga parasamba dai noarin man nagsosolo. Nasa kampi ninda si Jehova asin an pambilog na kinaban na kasararoan kan saindang mga tugang.

19:11-​13. Si Jehova bakong dios kan naturalesa o personipikasyon sana kan mga puersa nin naturalesa.

20:11. Kan si Ben-hadad managsag na lalaglagon an Samaria, an hade kan Israel nagsimbag: “Dai ipaghambog kan saro na naghahagkos [kan saiyang pangalasag bilang preparasyon sa ralaban] an saiyang sadiri na siring kan saro na naghuhubad” kan saiyang pangalasag pakabalik na mapanggana hale sa ralaban. Kun napapaatubang sa bagong gibohon, dapat niatong likayan an sa hambogon na sobrang kompiansa sa sadiri.​—Talinhaga 27:1; Santiago 4:13-16.

May Dakulang Halaga sa Sato

Kan isinasaysay an pagtao kan Ley sa Bukid nin Sinai, sinabihan ni Moises an mga aki ni Israel: “Uya, ibinubugtak ko sa atubangan nindo ngonyan an bendisyon asin maldisyon: an bendisyon, sa kondisyon na kukuyogon nindo an mga togon ni Jehova na saindong Dios na ipinagboboot ko sa saindo ngonyan; asin an maldisyon, kun dai nindo kukuyogon an mga togon ni Jehova na saindong Dios asin kamo sumuhay sa dalan na manongod dian ako nagboboot sa saindo ngonyan.”​—Deuteronomio 11:26-28.

Malinawon nanggad na dinara sa satong atension an mahalagang marhay na katotoohan na ini sa libro nin Enot na Hade! Siring kan naheling niato, an librong ini nagtotokdo man nin ibang mahahalagang leksion. An mensahe kaiyan tunay nanggad na buhay asin mapuersa.​—Hebreo 4:12.

[Ritrato sa pahina 29]

An templo asin iba pang mga edipisyo na itinogdok ni Salomon

[Ritrato sa pahina 30, 31]

Pakatapos na ipaheling ni Jehova an saiyang kapangyarihan, an banwaan nagkagsing: “Si Jehova iyo an tunay na Dios!”