“An Alisto an Isip Ineestudyaran an Saiyang mga Lakad”

AN TAWONG alisto an isip praktikal asin madonong, marahay an paghusgar asin mapagrisa. Sia bakong tuso ni mapagmanipular. “An gabos na alisto an isip mahiro na may kaaraman,” an sabi kan Talinhaga 13:16. Iyo, an pagigin alisto an isip, o marahay an paghusgar, sarong kawiliwiling karakteristiko.

Paano daw kita makakapaheling nin pagigin alisto an isip sa satong aroaldaw na buhay? Paano naririsa an kualidad na ini sa mga pagpili niato, sa pagtratar niato sa iba, asin sa reaksion niato sa laen-laen na situwasyon? Anong mga balos an inaani kan mga marahay an paghusgar? Anong mga kapahamakan an nalilikayan ninda? Si Hadeng Salomon kan suanoy na Israel nagtatao nin praktikal na simbag sa mga hapot na ini, na mababasa niato sa Talinhaga 14:12-25. *

Pilion na May Kadonongan an Saindong Dalan

An paggibo nin madonong na mga pagpili asin pagigin mapanggana sa buhay nagkakaipo nanggad nin abilidad na mamidbid an kalaenan nin tama sa sala. Minsan siring, an Biblia nagpapatanid: “Igwa nin dalan na tanos sa pagheling nin tawo, alagad ta mga dalan nin kagadanan an kasagkodan kaiyan.” (Talinhaga 14:12) Huli kaini, dapat kitang makanood na mamidbid an kalaenan kan talagang tama sa garo baga tama. An pananaram na “mga dalan nin kagadanan” nagpaparisa na kadakol kan siring na mapandayang dalan. Estudyare an nagkapirang bagay na maninigo niatong maaraman asin likayan.

An mayayaman asin bantog sa kinaban minamansay nin kadaklan bilang respetadong mga tawo na dapat hangaan. Dahel sa saindang sosyal asin pinansial na kapangganahan tibaad garo baga tama an saindang ginigibo. Pero kumusta an mga pamamaaging ginagamit kan dakol sa siring na mga indibiduwal tangani na sinda yumaman o magin bantog? Pirme daw na tanos asin tama sa moral an saindang mga pamamaagi? May mga indibiduwal man na nagpapaheling nin kahangahangang kaigotan sa saindang mga paniniwala sa relihion. Alagad an sinseridad daw ninda talagang nagpapatunay na an saindang mga paniniwala tama?​—Roma 10:​2, 3.

An sarong dalan puede man na magin garo baga tanos huli sa pagdaya sa sadiri. Kun ibabasar niato an satong mga desisyon sa kun ano an tama sa personal na heling niato, kita sa katunayan nagdedepende sa puso, sarong madayang giya. (Jeremias 17:9) An konsensia na dai natokdoan asin dai napatuod puedeng magin dahelan na isipon niato na an salang dalan iyo an tamang dalan. Kun siring, ano an makakatabang sa sato na pilion an tamang dalan?

Kaipuhan an mahigos na personal na pag-adal sa mas harararom na katotoohan sa Tataramon nin Dios tanganing magkaigwa kita nin ‘napatuod na kakayahan nin pagmansay na mamidbid an tama sagkod an sala.’ Dugang pa, dapat niatong patuodon an mga kakayahan na ini paagi “sa paggamit” sa pag-aplikar kan mga prinsipyo sa Biblia. (Hebreo 5:14) Dapat kitang mag-ingat na dai pagtogotan an sarong dalan na garo baga tama na pasukion kita parayo sa ‘piot na dalan pasiring sa buhay.’​—Mateo 7:​13, 14.

Kun “an Puso Tibaad Nakokolgan”

Puede daw kitang magin maogma kun mayo kita nin katoninongan nin isip? Naiinaan daw nin pagngisi asin pag-oroogma an kakologan nin boot na hararom an pagkagamot? Pagkaalisto daw nin isip an magpakalunod sa inomon na de alkohol  tanganing mawara an makuring kamondoan, an magdroga, o an hingoahon na haleon an mga namamatean na iyan paagi sa estilo nin pamumuhay na nakikidorog minsan kiisay? An simbag dai. “Minsan nagngingisi an puso tibaad nakokolgan,” an sabi kan madonong na hade.​—Talinhaga 14:13a.

Tibaad matahoban nin pagngisi an kakologan nin boot, alagad dai iyan nakakahale kaiyan. “Para sa gabos na bagay igwa nin itinalaan na panahon,” an sabi kan Biblia. Tunay nanggad, may “panahon nin pagtangis asin panahon nin pagngisi; panahon nin panambitan asin panahon nin pagtaroktarok.” (Eclesiastes 3:​1, 4) Kun nagpapadagos an makuring kamondoan, dapat kitang gumibo nin mga paagi na mapangganahan iyan, na naghahagad nin “tuodan na paggiya” kun kaipuhan. (Talinhaga 24:6) * An pagngisi asin paglibang igwa man nin halaga, alagad sadit sana. Sa pagpatanid tumang sa salang mga paagi nin paglibang asin sa sobrang pag-aling-aling, si Salomon nagsasabi: “Kamondoan an nasasagkodan nin paggayagaya.”​—Talinhaga 14:13b.

An Daing Pagtubod Asin an Marahay​—Paano Naninigoan?

“An saro na an puso daing pagtubod maninigoan sa mga bunga kan saiyang sadiring mga dalan,” an pagpadagos kan hade kan Israel, “alagad an marahay na tawo sa mga bunga kan saiyang mga ginigibo.” (Talinhaga 14:14) Paano naninigoan sa mga bunga kan saindang mga ginigibo an tawong daing pagtubod asin an marahay?

An tawong daing pagtubod daing labot sa bagay na sia maninimbag sa Dios. Kun siring, an paggibo kan tama sa pagheling ni Jehova bakong mahalaga sa sarong tawo na mayo nin pagtubod. (1 Pedro 4:3-5) An siring na tawo naninigoan na sa mga bunga kan saiyang materyalistikong estilo nin pamumuhay. (Salmo 144:11-15a) Sa ibong na lado, an marahay na tawo interesado sa espirituwal na mga bagay. Sa gabos niang ginigibo, sinususog nia an matanos na mga pamantayan nin Dios. An siring na indibiduwal naninigoan sa mga bunga huli ta si Jehova an saiyang Dios asin nakakamate sia nin daing kaagid na kagayagayahan sa paglilingkod sa Kaharohalangkawe.​—Salmo 144:15b.

Dai Kamo ‘Magtubod sa Lambang Tataramon’

Ikinokomparar an kalaenan kan mga dalan kan daing kabatidan sa mga dalan kan marahay an paghusgar, si Salomon nagsasabi: “An siisay man na daing kabatidan nagtutubod sa lambang tataramon, alagad an alisto an isip ineestudyaran an saiyang mga lakad.” (Talinhaga 14:15) An alisto an isip bakong  madaling maloko. Imbes na tubodon an gabos niang nadadangog o togotan an iba na iyo an mag-isip para sa saiya, ineestudyaran nia na may kadonongan an saiyang mga lakad. Inaaram an gabos na makukuang impormasyon, sia minahiro na may kaaraman.

Arog halimbawa kan hapot na, “Igwa daw nin Dios?” An daing kabatidan may tendensia na akoon kun ano an popular o kun ano an pinapaniwalaan kan prominenteng mga tawo. Sa ibong na lado, an alisto an isip nagtatao nin panahon na siyasaton an mga impormasyon. Pinepensar nia an mga teksto na arog kan Roma 1:20 asin Hebreo 3:4. Sa espirituwal na mga bagay, dai basta inaako nin tawong marahay an paghusgar an sinasabi nin mga namomoon sa relihion. ‘Binabalo nia an ipinasabong na mga tataramon kun baga iyan gikan sa Dios.’​—1 Juan 4:1.

Madonong nanggad na himateon an sadol na dai ‘magtubod sa lambang tataramon’! Dapat na nangorognang isapuso ini kan mga pinagkatiwalaan kan paninimbagan na magkonseho sa iba sa laog kan Kristianong kongregasyon. Dapat na aram kan nagkokonseho an bilog na estorya kan nangyari. Dapat na sia maghinanyog na marhay asin kuanon an mga impormasyon hale sa gabos na lado tangani na an saiyang konseho bakong sala o may kinakampihan.​—Talinhaga 18:13; 29:20.

“An Tawo na May Kakayahan sa Pag-iisip Ikinakaongis”

Ipinapaheling an saro pang pagkakalaen kan madonong asin lolong, an hade kan Israel nagsasabi: “An madonong natatakot asin minatalikod sa karatan, alagad an mangmang nagpuputok an kaanggotan asin nagigin kompiado sa sadiri. An madaling maanggot makakagibo nin kalolongan, alagad an tawo na may kakayahan sa pag-iisip ikinakaongis.”​—Talinhaga 14:​16, 17.

An tawong madonong natatakot sa ibubunga kan paggibo nin sala. Kun siring, sia nagmamaan asin nagpapahalaga sa ano man na konseho na makakatabang sa saiya na makalikay sa karatan. An mangmang mayo kan siring na takot. Huling kompiado sa sadiri, may pagkaaroganteng iniignoro nia an konseho nin iba. Huling madaling magputok an kaanggotan, an siring na tawo minahiro na may kalolongan. Alagad taano daw ta ikinakaongis an tawo na may kakayahan sa pag-iisip?

An pananaram sa orihinal na lenguahe na trinadusir na “kakayahan sa pag-iisip” igwa nin duwang kahulogan. Sa positibong sentido, iyan puedeng mangahulogan nin pagigin may pakarisa o madonong. (Talinhaga 1:4; 2:11; 3:21) O sa negatibong sentido, an fraseng iyan puedeng ipanongod sa maraot na mga ideya o sa kaisipan na maraot an intension.​—Salmo 37:7; Talinhaga 12:2; 24:8.

Kun an pananaram na “an tawo na may kakayahan sa pag-iisip” nanonongod sa sarong nagpapakana na maraot an intension, bakong depisil na masabotan kun taano ta ikinakaongis an siring na tawo. Minsan siring, bako daw na totoo na an tawong may pakarisa tibaad ikaongis man kan mga mayo kan kualidad na ini? Halimbawa, an mga ginagamit an saindang abilidad sa pag-iisip asin nagdesisyon na magin “bakong kabtang kan kinaban” ikinakaongis kan kinaban. (Juan 15:19) Pinag-oolog-olog an Kristianong mga hoben na ginagamit an saindang mga kakayahan sa pag-iisip asin naninindogan tumang sa nakakaraot na impluwensia nin kairiba tangani na makalikay sa salang gawe-gawe. An totoo iyo na an tunay na mga parasamba ikinakaongis kan kinaban, na namumugtak sa kapangyarihan ni Satanas na Diablo.​—1 Juan 5:19.

“An mga Tawong Maraot Kaipuhan na Dumuko”

An tawong marahay an paghusgar, o an alisto an isip, napapalaen sa mga daing kabatidan sa saro pang paagi. “An mga daing kabatidan makakasadiri nanggad nin kalolongan, alagad an mga alisto an isip makokoronahan nin kaaraman.” (Talinhaga 14:18) Huling mayo nin pakarisa, an pinipili kan mga daing kabatidan iyo an kalolongan. Ini an nagigin buhay ninda. Sa ibong na lado, an kaaraman nagigin adorno kan alisto an isip kun paanong an korona nagigin onra nin hade.

“An mga tawong maraot kaipuhan na dumuko sa atubangan kan mga marahay,” an sabi kan madonong na hade, “asin an mga tawong maraot sa mga tata kan matanos.” (Talinhaga 14:19) Sa ibang pagtaram, an mga marahay sa katapustapusi manggagana laban sa mga maraot. Estudyare an pagdakol asin an nakakalabing klase nin pamumuhay kan banwaan nin Dios ngonyan. Huli sa pakaheling sa mga bendisyon na ini na itinatao sa mga lingkod ni Jehova, mapipiritan an nagkapirang nagtutumang na “dumuko” sa piguratibong langitnon na agom ni Jehova, na irinerepresentar kan linahidan nin  espiritung natatada digdi sa daga. Sa Armagedon kun bakong bago pa, an mga nagtutumang na iyan mapipiritan na rekonoseron na an daganon na kabtang kan organisasyon nin Dios talagang nagrerepresentar sa langitnon na kabtang.​—Isaias 60:​1, 14; Galacia 6:16; Kapahayagan 16:​14, 16.

‘Pagpaheling nin Marahay na Boot sa mga Nagsasakit nin Makuri’

Sa pagkomento manongod sa naturalesa nin tawo, si Salomon nagsasabi: “Minsan sa saiyang kapwa an saro na dukha ikinakaongis, alagad dakol an katood kan mayaman.” (Talinhaga 14:20) Kanigoan katotoo kaini sa bakong sangkap na mga tawo! Huling may tendensiang magin maimot, mahilig sindang paboran an mayaman kisa dukha. Minsan ngani dakol an katood kan tawong mayaman, sinda temporaryo sana kapareho kan saiyang kayamanan. Kun siring, bako daw na maninigo niatong likayan an pakikikatood paagi sa kuarta o an pag-omaw na bakong odok sa boot?

Paano kun ihayag nin onestong pagsiyasat sa sadiri na kita naglalanalana sa mga mayaman asin nagmemenos sa mga dukha? Dapat niatong marealisar na an pagpaheling nin siring na paboritismo kinokondenar sa Biblia. Iyan nagsasabi: “An naghahamak sa saiyang kapwa nagkakasala, alagad maogma an nagpapaheling nin marahay na boot sa mga nagsasakit nin makuri.”​—Talinhaga 14:21.

Maninigo kitang magpaheling nin konsiderasyon sa mga masakit an kamugtakan. (Santiago 1:27) Paano daw niato ini magigibo? Paagi sa pagtao kan “pansustento sa buhay kan kinaban na ini,” na puedeng kabale an kuarta, kakanon, istaran, gubing, asin personal na atension. (1 Juan 3:17) Maogma an nagpapaheling nin marahay na boot sa mga siring, huling “igwang orog na kaogmahan sa pagtao kisa pag-ako.”​—Gibo 20:35.

Ano an Nagigin Kamugtakan Ninda?

An prinsipyo na “ano man an itinatanom nin tawo, ini man an saiyang aanihon” aplikado sa tawong alisto an isip saka sa lolong. (Galacia 6:7) An naenot naggigibo kan marahay; an ikaduwa nagmumukna nin ikinakaraot. “Bako daw na magraralagawlagaw an mga nagmumukna nin ikinakaraot?” an ihinapot kan madonong na hade. An simbag iyo; sinda talagang ‘nagkakaralagalag.’ (An American Translation) “Alagad igwa nin mamomoton na kabootan asin kaimbodan sa katotoohan kun manongod sa mga nagmumukna nin marahay.” (Talinhaga 14:22) An mga naggigibo nin marahay nagkakamit kan marahay na boot nin iba saka kan mamomoton na kabootan nin Dios.

Ikinokonektar an kapangganahan sa kahigosan saka an pagkasudya sa dakol na tataramon alagad dikit na gibo, si Salomon nagsasabi: “Paagi sa gabos na klase nin pagpagal nagkakaigwa nin pakinabang, alagad an tataramon sana kan mga ngabil pasiring sa katikapohan.” (Talinhaga 14:23) An prinsipyong ini aplikado nanggad sa satong espirituwal na mga paghihingoa. Kun mahigos kita sa Kristianong ministeryo, inaani niato an mga balos na pagpaabot kan nagliligtas-buhay na katotoohan kan Tataramon nin Dios sa dakol pang iba. An maimbod na pag-otob sa ano man na teokratikong asignasyon na tibaad akoon niato nagbubunga nin kagayagayahan asin satispaksion.

“An korona kan mga madonong iyo an saindang kayamanan; an kalolongan kan mga mangmang kalolongan,” an sabi kan Talinhaga 14:24. Puedeng mangahulogan ini na an kadonongan na hinihingoang makamit kan mga madonong iyo an saindang kayamanan, asin iyan an korona, o adorno, ninda. Sa ibong na lado, an mga mangmang kalolongan sana an nakukua. Segun sa sarong reperensia, an talinhagang ini puede man na magsuherir na “an kayamanan sarong samno sa mga naggagamit kaiyan nin tama. . . [mantang] an nakakamtan sana kan mga mangmang iyo an saindang kamangmangan.” Ano man an situwasyon, an madonong mas marahay an nagigin kamugtakan kisa lolong.

“An tunay na saksi nagliligtas nin mga kalag,” an sabi kan hade kan Israel, “alagad an madaya nagpapaluwas nin mga kaputikan.” (Talinhaga 14:25) Minsan ngani totoo nanggad ini kun dapit sa hudisyal na mga bagay, pensara an mga implikasyon kaiyan sa satong ministeryo. An satong paghuhulit kan Kahadean asin paggibo nin mga disipulo may kalabot na pagpapatotoo sa katotoohan kan Tataramon nin Dios. Kinakalda kan pagpapatotoong iyan sa falsong relihion an mga indibiduwal na tama an kamugtakan kan puso asin iyan nagliligtas nin buhay. Paagi sa pirmeng pagtao nin atension sa satong sadiri asin sa satong pagtotokdo, ililigtas niato an satong sadiri sagkod an mga naghihinanyog sa sato. (1 Timoteo 4:16) Mantang padagos niatong ginigibo ini, magin alerto kita sa pagpaheling nin pagkaalisto nin isip sa gabos na aspekto nin buhay.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 18]

Kaipuhan an mahigos na pag-adal sa mas harararom na katotoohan tanganing mamidbid niato kun ano an tama sagkod an sala

[Ritrato sa pahina 18]

Talaga daw na nakakakontento an materyalistikong estilo nin pamumuhay?