Estorya nin Buhay

Pinakosog Ako kan Halimbawa kan Sakong mga Magurang

ISINAYSAY NI JANEZ REKELJ

Taon kaidto nin 1958. Ako asin an sakong agom na si Stanka yaon sa itaas kan Alpes sa Karawanken sa may linderos kan Yugoslavia asin Austria, na nagpoprobar na dumulag pasiring sa Austria. Delikado ini, huling an armadong mga nagpapatrolya sa linderos nin Yugoslavia determinado na olangon na makabalyo an siisay man. Mantang nagpapadagos kami, nakaabot kami sa sarong tugdok na marhay na kantil. Dai mi pa noarin man naheling kaidto ni Stanka an kampi kan kabukidan kan Austria. Nagpasiring kami sa sirangan sagkod na makaabot kami sa magapo asin magrabang bakilid. Ibinogkos mi an dara ming trapal sa samong hawak asin nagdarusdos kami sa abaga kan bukid pasiring sa ngapit na dai mi pa aram.

TOGOTAN nindo akong iestorya kun paano kami nakaabot sa situwasyon na ini asin kun paanong an maimbod na halimbawa kan sakong mga magurang nakamotibar sa sako na magdanay na maimbod ki Jehova sa mga panahon nin kadepisilan.

Nagdakula ako sa Eslovenia, na ngonyan sarong sadit na nasyon sa Sentral na Europa. Yaon iyan sa Alpes sa Europa, na nasa amihanan kaiyan an Austria, nasa solnopan an Italia, nasa timog an Croatia, asin nasa sirangan an Hungaria. Minsan siring, kan mamundag an sakong mga magurang, si Franc asin Rozalija Rekelj, an Eslovenia kabtang kan Imperyong Austro-Hungario. Sa katapusan kan Guerra Mundial I, an Eslovenia nagin kabtang kan bagong estado na inapod na Kahadean kan mga Serbiano, Croata, asin Esloveno. Kan 1929 an ngaran kan nasyon sinalidahan nin Yugoslavia, na literal na nangangahulogan nin “Timog na Slavia.” Namundag ako kan Enero 9 kan taon man sanang  iyan, sa luwas kan baryo nin Podhom, harani sa magayon na Danaw nin Bled.

Si Nanay estriktong pinadakula bilang Katoliko. Padi an saro sa saiyang amaon, asin mga madre an tolo sa saiyang inaon. Grabe an pagmawot niang magkaigwa nin sadiring Biblia, mabasa iyan, asin masabotan iyan. Minsan siring, bakong paborable an pagheling ni Tatay sa relihion. Nabalde sia sa kabtang kan relihion sa Dakulang Guerra kan 1914-​18.

Pakanood kan Katotoohan

Kaidtong pakatapos kan guerra, an pinsan kan sakong ina, si Janez Brajec, asin an agom nia, si Ančka, nagin mga Estudyante sa Biblia, na apod sa mga Saksi ni Jehova kaidto. Kan panahon na idto, nag-iistar sinda sa Austria. Poon kan mga 1936 padagos, dakol na beses na dinalaw ni Ančka si Nanay. Nagtao sia nin Biblia, na tolos na binasa ni Nanay, kaiba nin mga kopya kan An Torrengbantayan asin iba pang publikasyon sa Biblia sa Esloveno. Sa katapustapusi, huli sa pagsakop ni Hitler sa Austria kan 1938, si Janez asin Ančka nagbalik sa Eslovenia. Nagigirumdoman ko na sinda edukado asin mapagrisang mag-agom na may tunay na pagkamoot ki Jehova. Parate nindang ipinapakipag-olay ki Nanay an mga katotoohan sa Biblia, na nagpahiro sa saiya na idusay an saiyang buhay ki Jehova. Nabautismohan sia kan 1938.

Pinag-orolay-olayan si Nanay sa lugar mi kan magpondo sia sa pag-otob kan mga kostumbre na bakong sono sa Kasuratan, arog kan pagselebrar nin Pasko; kan magpondo sia sa pagkakan nin longganisang dugo; asin partikularmente kan kinurua nia an gabos na imahen mi asin sinorolo iyan. Dai nahaloy uminabot an pagtumang. An mga madreng inaon ni Nanay naghingoang sumurat sa saiya, na nagmamaigot na kombensiron siang magbalik ki Maria asin sa iglesia. Minsan siring, kan sinuratan sinda ni Nanay asin hinagad sainda an simbag sa espesipikong mga hapot sa Biblia, mayo sia nin naresibing simbag. Makosog na kinontra man sia kan sakong lolo. An sakong lolo bako man maraot na tawo, alagad grabe an pan-iimpluwensia sa saiya kan samong mga paryente asin kan komunidad. Bilang resulta, nagkapirang beses niang rinaot an mga babasahon sa Biblia ni Nanay, alagad nungka niang pinakiaraman an Biblia kaini. Nakaluhod siang nakimaherak ki Nanay na magbalik sa iglesia. Nakaabot pa ngani sa punto na pinatakot nia nin kutsilyo si Nanay. Pero, marigon na sinabihan ni Tatay an sakong lolo na dai nia totogotan an siring kaiyan na gawe-gawe.

Padagos na sinuportaran ni Tatay an deretso ni Nanay na magbasa kan Biblia asin magdesisyon dapit sa saiyang mga tinutubod. Kan 1946 nabautismohan man si Tatay. Mantang naheheling ko kun paano pinakosog ni Jehova an sakong ina na daing takot na manindogan para sa katotoohan sa ibong kan pagtumang asin kun paano sia binalosan ni Jehova huli sa saiyang pagtubod, namotibar  ako na pataluboon man an sako mismong relasyon sa Dios. Nakinabang man akong marhay sa napagkatodan ni Nanay na makosog na pagbasa sa sako kan Biblia asin kan mga publikasyon na basado sa Biblia.

Si Nanay nagkaigwa man nin halawig na mga pakikipag-olay sa saiyang tugang na si Marija Repe, asin pag-abot nin panahon, nabautismohan kami ni Tiya Marija sa parehong aldaw sa katahawan kan Hulyo 1942. Nag-abot an sarong tugang na lalaki tanganing magtao nin halipot na pahayag, asin binautismohan kami sa sarong dakulang banyaderang kahoy sa harong mi.

Puersahan na Pagtrabaho Durante kan Guerra Mundial II

Kan 1942, sa katahawan kan Guerra Mundial II, sinakop kan Alemania asin Italia an Eslovenia asin pinagbarangaan ninda iyan patin kan Hungaria. An sakong mga magurang nagsayumang mag-ayon sa Volksbund, an organisasyon kan mga namamanwaan na Nazi. Nagsayuma akong magsabi nin “Heil Hitler” sa eskuelahan. Minalataw na ipinaaram kan sakong maestra an situwasyon na iyan sa mga autoridad.

Ilinunad kami sa tren na pasiring sa sarong kastilyo na harani sa baryo nin Hüttenbach, Bavaria, na ginagamit bilang sarong kampo nin puersahan na pagtrabaho. Iinareglo ni Tatay na magtrabaho asin mag-istar ako kaiba kan lokal na panadero asin kan pamilya kaini. Durante kan panahon na ini, nakanood akong magin panadero, na nagin kapakipakinabang na marhay sa sako kan huri. Pag-abot nin panahon, an gabos na iba pa sa sakong pamilya (kaiba si Tiya Marija asin an pamilya nia) ibinalyo sa kampo sa Gunzenhausen.

Pagkatapos kan guerra, maiba ako sa sarong grupo tanganing magbiahe pasiring sa lugar na kinakamugtakan kan sakong mga magurang. Kan banggi bago ako maghale, biglang uminabot si Tatay. Dai ko aram kun ano na an nangyari sa sako kun nakaiba ako sa grupong idto, huling kuestionable an karakter ninda. Sa giraray, namatean ko an mamomoton na pagmakolog ni Jehova sa paggamit nia sa sakong mga magurang tanganing protehiran asin sanayon ako. Tolong aldaw kaming naglakaw ni Tatay tanganing tagboon an pamilya. Kan Hunyo 1945 nakapuli na kami gabos sa harong.

Pagkatapos kan guerra, an mga Komunista sa pamomoon ni Presidente Josip Broz Tito tuminukaw sa puesto sa Yugoslavia. Bilang resulta, nagdanay na depisil an mga kamugtakan para sa mga Saksi ni Jehova.

Kan 1948 nag-abot an sarong tugang na lalaki hale sa Austria asin pinakakan mi sia. Sa gabos na lugar na dumanan nia, sinusundan sia kan mga pulis asin inaarestar an mga tugang na dinalaw nia. Si Tatay inarestar man huli sa pag-istimar sa saiya asin dai pagsumbong sa saiya sa mga pulis, asin bilang resulta duwang taon na nabilanggo si Tatay. Depisil na marhay ini para ki Nanay bako sanang huli ta mayo si Tatay kundi huli man ta aram nia na dai na mahahaloy mapapaatubang kami kan nguhod kong tugang na lalaki sa pagbalo sa neutralidad.

Pagkabilanggo sa Macedonia

Kan Nobyembre 1949, naresibi ko an pag-apod sa sako sa serbisyo militar. Duminuman ako asin ipinaliwanag ko na nagsasayuma akong magsoldados huli sa konsensia. Habo akong dangogon kan mga autoridad asin ilinunad ninda ako sa tren kaiba kan bagong mga soldados na pasiring sa Macedonia, sa ibong na poro kan Yugoslavia.

Sa laog nin tolong taon mayo ako nin kontak sa sakong pamilya asin sa kasararoan nin magturugang patin mayo lamang ako nin ano man na babasahon o dawa Biblia. Depisil iyan na marhay. Nasusteniran ako paagi sa paghorophorop dapit ki Jehova asin sa halimbawa kan saiyang Aki, si Jesu-Cristo. Pinakosog man ako kan halimbawa kan sakong mga magurang. Dugang pa, an dayaday na  pamimibi para sa kosog nagpangyari na dai ako mawaran nin paglaom.

Pag-abot nin panahon, ipinadara ako sa sarong bilanggoan sa Idrizovo, harani sa Skopje. Sa bilanggoan na ini, may manlaenlaen na ipinapagibo sa mga preso asin igwa sinda nin manwal na trabaho. Kan enot, nagtatrabaho ako bilang paralinig asin mensahero sa mga opisina sa bilanggoan. Minsan ngani parate akong dinadaogdaog nin sarong preso na dating miembro kan pulisiya sekreta, may marahay akong relasyon sa gabos​—sa mga guardia, preso, dawa sa namamahala kan pabrika sa bilanggoan.

Paghaloyhaloy, naaraman ko na nangangaipo nin sarong panadero sa panaderia kan bilanggoan. Pakalihis nin pira sanang aldaw, an namamahala nag-abot sa pag-apod kan ngaran kan mga preso. Nagrani sia sa linya, nagpondo sa atubangan ko, asin naghapot, “Panadero ka?” “Iyo, sir,” an sabi ko. “Sa agang-aga magreport ka sa panaderia,” an simbag nia. An preso na nagmaltrato sa sako parateng nag-aagi sa panaderia alagad mayo na siang magigibo sa sako. Nagtrabaho ako duman poon Pebrero sagkod Hulyo 1950.

Dangan ibinalyo ako sa kuartel na inaapod na Volkoderi, sa timog kan Macedonia, harani sa Danaw nin Prespa. Sa kaharaning Otešovo nahimo kong makasurat sa harong. Nakaiba ako sa sarong grupo nin mga preso na naggigibo nin mga tinampo, alagad sa parate, nagtatrabaho ako sa panaderia, na nagin mas madali para sa sako. Pinaluwas ako kan Nobyembre nin 1952.

Kan panahon na mayo ako sa Podhom, nabilog an sarong kongregasyon sa lugar na iyan. Sa primero, an kongregasyon nagtitiripon sa sarong sadit na otel sa Spodnje Gorje. Paghaloyhaloy, ipinagamit ni Tatay an sarong kuarto sa samong harong para sa pagtiripon kan kongregasyon. Naogma akong makiiba sa sainda kan magbalik ako hale sa Macedonia. Pinonan ko man liwat an pakikikatood ki Stanka, na nakamidbid ko bago ako mabilanggo. Kan Abril 24, 1954, nagpakasal kami. Minsan siring, madali nang matapos an sakong halipot na pagpahingalo.

Pagkabilanggo sa Maribor

Kan Setyembre 1954, nakaresibi ako nin saro pang apod sa pagsoldados. Sa panahon na ini, nasentensiahan ako nin labing tolo may kabangang taon sa bilanggoan sa Maribor, na yaon sa porong sirangan kan Eslovenia. Nagbakal tolos ako nin mga papel asin lapis kan puede ko nang gibohon iyan. Pinonan kong isurat an gabos na nagigirumdoman ko​—mga teksto, kotasyon sa An Torrengbantayan, asin ideya hale sa iba pang Kristianong mga publikasyon. Binabasa ko an sakong mga isinurat asin idinadagdag ko sa sakong libro an mga nagigirumdoman ko pa. Sa katapusan kan sakong pagkabilanggo, pano na an libro, asin ini an nagpangyari na magdanay akong nakapokus sa katotoohan asin magdanay na makosog sa espirituwal. An pamibi asin paghorophorop nagin mahalagang marhay man na tabang sa pagpadanay kan sakong espirituwal na kosog, na nagpangyaring magin mas makosog an boot ko sa pagsabi sa iba kan katotoohan.

Kan panahon na iyan, tinogotan akong makaresibi nin sarong surat asin sarong 15 minutos na dalaw kada bulan. Si Stanka magdamlag na nagbibiahe sa tren tanganing makaabot nin amay sa bilanggoan sa pagdalaw sa sako, dangan nakakabiahe sia pabalik sa aldaw man sanang iyan. Nakakaparigon na marhay sa boot ko an mga pagdalaw na ini. Dangan ginibo ko an sakong plano na makakua nin Biblia. Kami ni Stanka nakatukaw na magkaatubang sa lamesa, na may guardiang nagbabantay sa samo. Kan dai nagheheling an guardia, ibinugtak ko an sarong surat sa bag nia, na hinahagad na magdara sia nin Biblia sa bag nia sa sunod niang pagdalaw.

Inisip ni Stanka asin kan sakong mga magurang na peligroso ining marhay, kaya sinuruhaysuhay ninda an sarong kopya kan Kristianong Griegong Kasuratan asin ibinugtak an mga pahina kaini sa laog nin nagkapirang tinapay. Sa paaging ini naresibi ko an Biblia na kaipuhan ko. Sa paagi man na  iyan, nakaresibi man ako nin mga kopya kan An Torrengbanayan na surat-kamot ni Stanka. Tolos-tolos na naggigibo ako nin saro pang kopya na isinusurat ko asin rinaraot ko an orihinal tanganing kun may makakua kan mga artikulong iyan dai nia maaraman kun saen ko iyan kinua.

Huli sa sakong daing ontok na paghuhulit, an mga kapwa preso nagkokomento na seguradong mapapasubo ako. Sa sarong pangyayari, nagkaigwa ako nin buhay na pakikipag-olay sa Biblia sa sarong kapwa preso. Nadangog mi an pagsuksok kan liabe sa baratan, asin luminaog an sarong guardia. Tolos na nagsaboot ako na maiinkomunikado ako. Alagad bako iyan an intension kan guardia. Nadangog nia an samong pag-oolay asin gusto man niang makiayon. Kan makontento sa simbag sa saiyang mga hapot, sia huminale asin binaratan nia an selda.

Durante kan huring bulan kan sakong pagkabilanggo, tinawan ako nin komendasyon kan namamahalang komisyonado sa pagreporma sa mga preso huli sa sakong determinadong paninindogan para sa katotoohan. Naniniwala ako na ini sarong marahayon na balos sa sakong mga paghihingoa na ipamidbid an ngaran ni Jehova. Kan Mayo 1958, pinaluwas giraray ako sa karsel.

Pagdulag Pasiring sa Austria, Dangan sa Australia

Kan Agosto 1958 nagadan an sakong ina. Harohalawig na panahon na siang may helang. Dangan kan Setyembre 1958, naresibi ko an ikatolong apod sa sako sa pagsoldados. Kan bangging iyan ginibo mi ni Stanka an importanteng desisyon na suminagkod sa dramatikong pagbalyo mi sa linderos na nasambitan sa kapinonan. Mayong sinasabihan na siisay man, inimpake mi an duwang backpack asin sarong trapal saka luminuwas kami sa bintana, pasiring sa linderos kan Austria sa may solnopan sana kan Bukid nin Stol. Garo baga si Jehova an nagtao nin luluwasan para sa samo ta aram nia na kaipuhan mi an pakaginhawa.

Ipinadara kami kan mga autoridad sa Austria sa sarong kampo nin mga dulag harani sa Salzburg. Durante kan anom na bulan niamo duman, pirme ming kaiba an lokal na mga Saksi, kaya dikit sanang panahon na yaon kami sa kampo. Nagngalas an iba sa kampo ta tolos kaming nagkaigwa nin mga katood. Durante kan panahon na ini an primero ming pakaatender nin asamblea. An saro pang primero sa samo iyo an makapaghulit nin talingkas sa harong-harong. Nagin depisil na marhay para sa samo na bayaan an mahal na mga katood na ini kan panahon na mahale na kami.

Tinawan kami nin oportunidad kan mga autoridad sa Austria na mag-imigrar sa Australia. Nungka ming inimahinar na makakaabot kami sa harayong marhay na lugar. Nagbiahe kami lunad sa tren pasiring sa Genoa, Italia, dangan nagsakay kami sa barko pasiring sa Australia. Sa katapustapusi, namirmehan kami sa siudad nin Wollongong, New South Wales. Digdi namundag an samong aki na si Philip, kan Marso 30, 1965.

An pag-istar sa Australia nagbukas nin dakol na paagi nin paglilingkod, kaiba an oportunidad na maghulit sa iba na nag-imigrar hale sa mga lugar na dating midbid bilang Yugoslavia. Nagpapasalamat kami sa mga bendisyon ni Jehova, pati na sa samong paglilingkod sa saiya bilang nagkakasararong pamilya. Si Philip asin an agom niang si Susie nagkapribilehiong maglingkod sa sangang opisina kan Mga Saksi ni Jehova sa Australia, asin nagkaigwa pa ngani sinda nin oportunidad na maglingkod nin duwang taon sa sangang opisina sa Eslovenia.

Sa ibong kan mga kadepisilan huli sa naglalangkaw na edad asin problema sa salud, kaming mag-agom padagos na naoogma sa samong paglilingkod ki Jehova. Nagpapasalamat nanggad ako sa marahayon na halimbawa kan sakong mga magurang! Danay na nagpapakosog iyan sa sako, na nagtatabang sa sako na gibohon an sinabi ni apostol Pablo: “Maggayagaya kamo sa paglaom. Magtagal kamo sa kasakitan. Magmaigot kamo sa pamimibi.”​—Roma 12:12.

[Ritrato sa pahina 16, 17]

An sakong mga magurang kan huring kabtang kan dekada nin 1920

[Ritrato sa pahina 17]

An sakong ina, nasa harayong too, kaiba si Ančka, na nagtokdo sa saiya kan katotoohan

[Ritrato sa pahina 18]

Kaiba ko an sakong agom na si Stanka, dai nahaloy pagkakasal sa samo

[Ritrato sa pahina 19]

An kongregasyon na nagtitiripon sa harong kan samong pamilya kan 1955

[Ritrato sa pahina 20]

Kaiba ko an sakong agom, an samong aki na si Philip, asin an saiyang agom na si Susie