Karahayan na Napapalibotan nin Karatan

SA KINABAN ngonyan, tibaad garo baga pipira na sana an andam na magtao kan saindang panahon asin kosog para sa iba. Minsan siring, may nagkapira na nagmamawot pa man giraray na “maparahay an buhay nin iba”​—na gumibo minsan paano nin karahayan sa iba. Kada taon, dai mabilang an nagtatao nin binilyon na dolyar sa hinohona nindang marahay na dahelan. Halimbawa, sa Britania an mga donasyon sa mga institusyon sa paglimos uminabot sa pinakahalangkaw na rekord kasuarin man na $13 bilyones (E.U.) kan 2002. Poon kan 1999, sampulong pilantropo na buka an palad an nagtao o nanuga na matao nin labing $38 bilyones (E.U.) tanganing makatabang sa mga daing sukat.

Kaiba sa nagkapira sa mararahay na ginigibo kan mga nagtatrabaho sa mga institusyon sa paglimos an pagbayad sa medikal na mga gastos kan mga pamilya na kadikit an ginaganar, pagtokdo asin paggiya sa mga aki nin nagsosolong mga magurang, pagtao nin pondo para sa mga programa nin inmunisasyon sa nagpoprogreso pa sanang mga nasyon, pagtao sa mga aki kan primero nindang libro, pagtao nin nangongogbon na mga hayop sa mga paraoma sa pobreng mga nasyon, asin paghatod nin ayuda sa mga biktima nin natural na mga kalamidad.

An mga impormasyon na nasambitan sa enotan nagpapaheling na an mga tawo may kakayahan na gumibo nin karahayan sa iba. Pero, makamomondo ta igwa man nin mga tawo na nagkokomiter nin dai ikaladawan na mga karatan.

Nagdadakol an Karatan

Poon kan matapos an Guerra Mundial II, igwa na nin haros 50 dokumentadong pangyayari nin paglaglag sa sarong rasa asin lagdoan na paggadan na politika an motibo. “An mga pangyayaring ini,” an sabi kan magasin na American Political Science Review, “an dahelan kan pagkagadan nin kisuerra 12 milyones asin sagkod sa 22 milyones na sibilyan, na mas dakol kisa gabos na biktima nin mga guerra sa laog nin nasyon asin pakikiguerra sa ibang nasyon magpoon kan 1945.”

Durante kan huring kabangaan kan ika-20 siglo, sagkod sa 2.2 milyones an ginadan sa Cambodia huli sa politika. An etnikong pagkaongis sa Rwanda suminagkod sa pagkagadan nin labing 800,000 na lalaki, babae, asin aki. An mga paggadan sa Bosnia na relihion asin politika an motibo nagresulta sa pagkagadan nin labing 200,000.

Sa pagsambit sa mas dai pa sana nahahaloy na mga karatan, an sekretaryo heneral kan Naciones Unidas nagsabi kan 2004: “Sa Iraq, nakakaheling kita nin mga sibilyan na daing herak na ginagadan nin lagdoan, mantang an mga nagtatabang sa pag-ayuda, mga peryodista asin iba pang sibilyan dinadarang bihag asin ginagadan sa maringis na marhay na paagi. Kadungan kaiyan, nakakaheling kita nin mga bihag na taga Iraq na makasusupog na minamaltrato. Sa Darfur, naheheling niato an bilog na mga populasyon na napiritan na humale sa saindang sadiring  lugar, asin an saindang mga harong rinaot, mantang ginagamit na taktika an panlulugos. Sa amihanan na Uganda, naheheling niato an mga aki na pinutolan nin mga parte nin hawak asin pinupuersa na makikabtang sa mga gibo na dai ikaladawan an karingisan. Sa Beslan, naheling niato an mga aki na binihag asin daing herak na ginaradan nin lagdoan.”

Dawa sa nagprogreso na daang mga nasyon, garo baga nagdadakol an krimen huli sa pagkaongis. Halimbawa, an Independent News nagbareta kan 2004 na naheling kan Britania “sa nakaaging dekada na naglangkaw nin onseng doble an kabilangan nin mga biktima nin pag-atake o pag-abuso na pagkaongis sa ibang rasa an motibo.”

Taano ta an mga tawo na may kakayahan na gumibo nin kadakol na karahayan nagkokomiter nin siring karaot na mga gibo? Mawawara pa daw an karatan? Siring kan ipinapaheling sa masunod na artikulo, an Biblia nagtatao nin nakakakontentong simbag sa nakakaribaraw na mga hapot na ini.