Kuarta Asin Moral—Sarong Leksion na Makukua sa Kasaysayan

KAN Abril 7, 1630, mga kuatro sientos katawo na sakay nin apat na barko an naglayag hale sa Inglaterra pasiring sa Bagong Kinaban. Dakol sa sainda an may halangkaw na inadalan. An iba asensadong mga negosyante. May nagkapira na miembro pa ngani kan parlamento. An ekonomiya sa hinalean nindang nasyon buminagsak, na pinaruro kan nagpapadagos na Treintang Taon na Guerra sa Europa (1618-​48). Kaya nag-aalasuerte, binayaan ninda an saindang mga harong, negosyo, asin paryente saka tuminulak sa paghanap nin mas marahay na mga oportunidad.

Minsan siring, an magkairibang iyan na pano nin paglaom bako sanang sarong grupo nin oportunistang mga komersiante. Sinda maigot na mga Puritano, na nagdudulag sa relihiosong paglamag. * An saindang totoong pasohan iyo an makapag-establisar nin diosnon na komunidad kun saen sinda asin an saindang mga gikan maasenso sa materyal na dai ikinokompromiso an mga pamantayan kan Biblia. Dai nahaloy pagkaduong ninda sa Salem, Massachusetts, hinagad ninda an deretso sa sarong sadit na lote sa baybayon. Inapod ninda an bago nindang istaran na Boston.

Sarong Depisil na Pagbalanse

Si John Winthrop, an namomoon asin gobernador ninda, ginibo an pinakamakakaya nia na suportaran an pribadong kayamanan asin intereses kan publiko sa bagong kolonya. Gusto nia na an mga tawo magkaigwa nin kuarta sagkod moral. Alagad napatunayan na depisil ining balansehon. Inaantisipar an mga problema, sia nakipag-olay nin detalyado sa saiyang kairiba manongod sa kabtang kan kayamanan sa sarong diosnon na sosyedad.

Arog kan ibang namomoon na Puritano, naniniwala si Winthrop na an pagmamaigot na kamtan an kayamanan bako man mismong sala. An pangenot na katuyohan nin kayamanan, an argumento nia, iyo an makatabang sa iba. Sa siring, kun mas mayaman an sarong tawo, mas dakol na karahayan an magigibo nia. “Nakakapurisaw na marhay sa mga Puritano an tema manongod sa kayamanan,” an komento kan historyador na si Patricia O’Toole. “Iyan tanda kan bendisyon nin Dios sagkod sarong mapuersang tentasyon na magkasala nin pag-orgolyo . . . asin nin mga kasalan kan laman.”

Tanganing malikayan an mga kasalan na puedeng ibunga kan kayamanan asin luho, isinadol ni  Winthrop an pagigin tama sana asin an pagpopogol sa sadiri. Minsan siring, dai nahaloy, an pagmawot kan saiyang mga kapwa siudadano na magganansia garo baga kontra sa saiyang pagprobar na piriton sindang otobon an pagigin diosnon asin magkaminorootmootan. An mga dai oyon nagpoon na kumontra sa ibinibilang nindang mapan-aping pakikiaram ni Winthrop sa saindang pribadong mga gibo-gibo. May nagkapira na nagpoon na manribok para sa pagkaigwa nin elehidong junta na makikikabtang sa paggibo nin desisyon. An iba buminalyo na sana sa kataed na Connecticut tanganing hanapon an sadiri nindang kapakanan.

“An oportunidad, prosperidad, demokrasya,” an sabi ni O’Toole, “gabos epektibong puersa sa buhay nin mga Puritano sa Massachusetts, asin an gabos na ini may tendensia na palaadon an mga ambisyon nin indibiduwal na dai iniintindi an pamantayan ni Winthrop na gamiton an kayamanan para sa ikakarahay kan gabos.” Kan 1649, nagadan si Winthrop na haros mayo ni sarong sentabo, sa edad na 61. Minsan ngani an maluya nang kolonya nagdanay sa ibong nin dakol na kasakitan, dai noarin man naheling ni Winthrop na naotob an saiyang pangarap.

Nagpapadagos an Paghanap

An idealistikong ideya ni John Winthrop na magkaigwa nin mas marahay na kinaban dai nawara kan sia magadan. Kada taon ginatos na ribo an nagbabalyo hale sa Aprika, Timog-Sirangan na Asia, Europa Oriental, asin Latin Amerika, na naglalaom na makanompong nin mas marahay na buhay. An nagkapira sa sainda naeengganyar kan ginatos na bagong libro, mga seminar, asin Web site na ginigibo kada taon na nanunuga na itatao an sekreto kun paano magigin mayaman. Malinaw nanggad, dakol an nagmamaigot pa man giraray na magkaigwa nin kuarta, na naglalaom na dai mapapabayaan an moral na mga prinsipyo sa buhay.

An totoo, nakakadesganar an mga resulta. An mga naghahanap nin kayamanan parateng gayo na sa kahurihurihi isinakripisyo an saindang mga prinsipyo asin kun beses pati an saindang pagtubod sa altar ni Mammon. Kun siring, angay sanang ihapot nindo: “Puede daw na an saro magin tunay na Kristiano asin magin mayaman man? Magkakaigwa pa daw nin matatakton sa Dios na sosyedad na may prosperidad sa materyal sagkod sa espirituwal?” Sinisimbag kan Biblia an mga hapot na iyan, siring kan ipinapaheling kan masunod na artikulo.

[Nota sa Ibaba]

[Picture Credit Lines sa pahina 3]

Mga barko: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers