Gurano Kamo Kaogma?

IYO, marahay na hapoton nindo an saindong sadiri, ‘Gurano ako kaogma?’ An mga eksperto sa siensia sosyal nagmamaigot na marhay na maaraman kun ano an isisimbag nindo o kan iba, alagad bakong pasil an saindang trabaho. An pagsokol kan kaogmahan kan mga indibiduwal puedeng iagid sa pagprobar na sokolon an pagkamoot nin agom na lalaki sa saiyang agom o sokolon an kamondoan kun may nagadan sa pamilya. Bakong pasil na sokolon nin eksakto an mga emosyon. Minsan siring, talagang minimidbid kan mga sientista an sarong pundamental na katotoohan: An gabos na tawo may kakayahan na magin maogma.

Sa ibong kan natural na kakayahan na iyan na magin maogma, an magabat na mga problema nagdara nin damat nin kamondoan. Isipon nindo an halimbawang ini: Sa nagkapirang siudad an mga sementeryo napapano nin mga biktima nin AIDS. Pinapabuksan liwat kan mga autoridad an mga dati nang lolobngan tanganing paglobongan kan mga bago pa sanang magadan. Sa nagkapirang lugar sa Aprika, an paggibo nin kabaong sarong pangenot na trabaho. Asin saen man kamo nakaistar, naheheling nindo an dakulang kamondoan kan mga igwa nin grabeng helang asin mga nagadanan nin mga paryente asin katood.

Kumusta man an mas maoswag na mga lugar? Huli sa biglang pagkabaliktad nin mga pangyayari an mga dai nakapangandam puedeng mawaran nin seguridad sa pinansial. Sa Estados Unidos, dakol na retirado an kaipuhan na magtrabaho giraray huli ta nawaran sinda nin pension. Sa parate nauubos an gabos na natipon na kuarta kan pamilya huli sa mga gastos sa medikal. “Maheheling mo an mga tawong ini na minadigdi asin naghahagad nin konseho dapit sa darakulaon na gastos patin mga problema sa salud asin nakakamondo iyan,” an sabi nin sarong kinokonsulta sa ley. “Dakol na beses mong kaipuhan na sabihon sa sainda, ‘Mawawara sa saindo an harong nindo.’” Alagad kumusta man an mga mayo nin pinansial na problema? Naaapektaran man daw sinda nin kamondoan?

May nagkapirang indibiduwal na an buhay kapareho kan bantog na kompositor na si Richard Rodgers. Sinabi manongod sa saiya: “Pira sana an nakatao nin dakulang marhay na kaogmahan sa kadakol na tawo.” Minsan ngani an saiyang mga awit nakatao nin kaogmahan sa iba, sia nagkaigwa nin pabalikbalik na depresyon. Nakua nia an duwang pasohan na minamawot nin dakol—kuarta asin kabantogan—alagad maogma daw sia? An sarong biograpo nagkomento: “[Si Rodgers] nagin ekstraordinaryong mapanggana sa saiyang trabaho, nagkamit nin pribilehiadong buhay, asin kahiras sa duwang Premyong Pulitzer. Sia mamondo man asin may depresyon sa kadaklan na panahon.”

Siring kan tibaad naheheling nindo, an pagsarig sa kayamanan tanganing magin maogma sa parate nakakadaya. An sarong reporter sa pangangapital kan The Globe and Mail sa Toronto, Canada, ilinadawan an “pakamate nin pagigin nagsosolo asin kadaihan nin halaga kan buhay” na tinitios kan dakol na mayaman. Oyon sa sarong konsehero sa pinansial, kun an mayaman na mga magurang tinatawan an saindang mga aki nin sobra-sobrang kuarta asin mga bagay na kayang bakalon kaiyan, “sa parate itinatanom an banhi na magbubunga nin kamondoan sa huri.”

Igwa daw nin Ano Man na Masarig na Basehan Para sa Kaogmahan?

Tanganing tumubang, kaipuhan nin sarong namumurak na tinanom an marahay na daga, tubig,  asin tamang klima. Kaagid kaiyan, aram kan mga parasiyasat na may nagkapirang kamugtakan na nakakakontribwir sa kaogmahan. Kaiba digdi an marahay na kamugtakan sa pisikal; marahay na trabaho; tamang kakanon, istaran, asin gubing; pagkaotob kan mga pagmawot na may mahaman; asin tunay na mga katood.

Tibaad dai nindo kukuestionon na an mga kamugtakan na ini igwa nin epekto sa oportunidad nin saro na magin maogma. Alagad igwa nin mas mahalagang nakakakontribwir na bagay. Iyan an kaaraman manongod sa “maogmang Dios,” na an ngaran Jehova. (1 Timoteo 1:11) Paano nakakatabang an kaaraman na iyan? Si Jehova an satong Kaglalang, asin tinawan nia kita kan kakayahan na magin maogma. Rasonable sana na aram nia kun ano an talagang makakapaogma sa sato. Sinasabi kan masunod na artikulo kun paano nia ginigiyahan an mga tawo saen man na lugar o ano man an kamugtakan na magkaigwa nin buhay na may nagdadanay na kaogmahan.

[Ritrato sa pahina 4]

Siring sa sarong namumurak na tinanom, an kaogmahan nangangaipo nin tamang mga kamugtakan tanganing tumalubo

[Picture Credit Line sa pahina 3]

© Gideon Mendel/CORBIS