“Pagkompararon Niato an mga Teksto”

SARONG pulyeto an nanompongan nin sarong lalaki sa salog nin tren na pasiring sa Siudad nin Nueva York. ‘An kalag nin tawo nagagadan,’ an sabi sa pulyeto. Huling napukaw an interes, an lalaki, na sarong ministro, pinonan iyan na basahon. Sia napangalas huling dai pa nia noarin man pinagdudahan an katokdoan dapit sa inmortalidad kan kalag. Kan panahon na iyan, dai nia aram kun siisay an nagsurat kan pulyeto. Pero, narisa nia na an argumento garo tama asin sono sa Kasuratan saka an materyales maninigong seryosong pag-adalan.

An ministrong iyan iyo si George Storrs. An insidente nangyari kan 1837, an taon na enot na irinekord ni Charles Darwin sa saiyang kuaderno an mga kaisipan na sa huri nagin saiyang teoriya nin ebolusyon. An kadaklan na tawo sa kinaban relihioso pa, asin sinda naniniwala sa Dios. Binabasa kan dakol an Biblia asin iginagalang iyan bilang may autoridad.

Kan huri naaraman ni Storrs na an pulyeto isinurat ni Henry Grew kan Filadelfia, Pennsylvania. Marigon an paniniwala ni Grew sa prinsipyo na “an kasuratan . . . iyo an mismong pinakamarahay na interprete kaiyan.” Si Grew asin an saiyang kairiba haloy nang nag-aadal sa Biblia sa katuyohan na ioyon an saindang buhay asin mga aktibidad sa konseho kaiyan. An saindang pag-adal naghayag nin nagkapirang magayon na katotoohan sa Kasuratan.

Huling napahiro kan isinurat ni Grew, maingat na siniyasat ni Storrs kun ano an sinasabi kan Kasuratan manongod sa kalag asin ipinakipag-olay iyan sa nagkapirang kapwa ministro nia. Pagkatapos nin limang taon na seryosong pag-adal, sa katapustapusi nagdesisyon si Storrs na ipublikar an saiyang bagong nanompongan na mutya nin katotoohan sa Kasuratan. Sa primero, sia nag-andam nin sarong sermon na ipapahayag sa aldaw nin Domingo kan 1842. Minsan siring, namatean nia na kaipuhan na magpahayag nin pira pang sermon tanganing lubos na matokar nin tama an tema. Sa kahurihurihi, uminabot sa anom an saiyang sermon manongod sa kagadanan kan kalag nin tawo, na ipinublikar nia sa Six Sermons. Pinagkomparar ni Storrs an mga teksto tanganing ihayag an magayon na katotoohan na itinago kan mga doktrina kan Kakristianohan na naglalapastangan sa Dios.

Itinotokdo daw kan Biblia an Inmortalidad kan Kalag?

An Biblia nagtataram manongod sa pagsulot nin inmortalidad kan linahidan na mga parasunod ni Jesus bilang balos sa saindang kaimbodan. (1Corinto 15:50-56) Kun an inmortalidad sarong balos para sa mga maimbod, an pangangatanosan ni Storrs, an kalag kan mga maraot dai puedeng magin inmortal. Imbes na magbanabana, siniyasat nia an Kasuratan. Inestudyaran nia an Mateo 10:28, King James Version, na nagsasabi: “Matakot kamo sa saiya na nakakalaglag kan kalag sagkod kan hawak sa impierno.” Kaya an kalag puedeng laglagon. Kinonsulta man nia an Ezequiel 18:4, na nagsasabi: “An kalag na nagkasala, iyan magagadan.”  (KJ) Kan inestudyaran an bilog na Biblia, naglataw an gayon kan katotoohan. “Kun an paniniwala ko sa bagay na ini tama,” an isinurat ni Storrs, “sa siring an dakol na kabtang kan Kasuratan, na bakong klaro may koneksion sa komun na teoriya, magigin malinaw, magayon asin pano nin kahulogan patin puersa.”

Alagad kumusta man an teksto na arog kan Judas 7? Iyan nagsasabi: “Kun paanong an Sodoma asin Gomorra, asin iyo man an mga siudad na nasa palibot ninda, na nagpapangana sa pakikisaro, asin nagsusunod sa palaen na laman, ibinugtak na halimbawa, na nagdudusa kan pamamalos na daing sagkod na kalayo.” (KJ) Kun babasahon an tekstong ini, tibaad ikonklusyon kan nagkapira na an mga kalag kan mga ginadan sa Sodoma asin Gomorra pinapasakitan paagi sa kalayo sagkod lamang. “Pagkompararon niato an mga Teksto,” an isinurat ni Storrs. Dangan kinotar nia an 2 Pedro 2:5, 6, na nagsasabi: “Asin dai pinalibre an suanoy na kinaban, alagad ilinigtas si Noe . . . , na pinapabahaan an kinaban nin mga bakong diosnon; asin sa paggibo sa siudad nin Sodoma asin Gomorra na magin abo kinondenar sinda paagi sa paglaglag, na ginibo sindang halimbawa para sa mga mamumuhay nin bakong diosnon pagkatapos kaiyan.” (KJ) Iyo, nagin abo an Sodoma asin Gomorra, na linaglag sagkod lamang kaiba an mga nag-iistar dian.

“Si Pedro nagtatao nin liwanag sa libro nin Judas,” an paliwanag ni Storrs. “An pagkomparar sa duwang librong iyan malinaw na marhay na nagpapaheling kun paano naanggot an Dios sa mga parakasala. . . . An mga paghokom na itinao sa suanoy na kinaban, sa Sodoma asin Gomorra, nagdadanay, asin daing kasagkoran, o ‘daing sagkod’ na konseho, patanid, o ‘halimbawa’ sa gabos na tawo may koneksion sa katapusan kan kinaban.” Kaya an sinasabi ni Judas iyo na daing sagkod an epekto kan kalayo na luminaglag sa Sodoma asin Gomorra. Dai nanggad kaiyan binabago an katotoohan na an kalag nin tawo nagagadan.

Dai pinagkokomparar ni Storrs an mga tekstong nagsuportar sa saiyang pagmansay mantang iniignoro an iba. Kinonsiderar nia an konteksto kan lambang teksto siring man an kabilogan na kahulogan kan Biblia. Kun an sarong bersikulo garo baga kontra sa iba pang teksto, sinisiyasat ni Storrs an iba pang kabtang kan Biblia para sa lohikong paliwanag.

An Pag-adal ni Russell sa Kasuratan

Kabilang sa nagin kaasosyar ni George Storrs iyo an sarong hoben na lalaki na iyo an nag-oorganisar nin sarong grupo nin pag-adal sa Biblia sa Pittsburgh, Pennsylvania. An saiyang ngaran iyo si Charles Taze Russell. An saro sa saiyang enot na mga artikulo manongod sa mga tema sa Kasuratan ipinublikar kan 1876 sa magasin na Bible Examiner, na rinebisar ni Storrs. Inadmitir ni Russell na an naenot na mga estudyante sa Biblia nagkaigwa nin impluwensia sa saiya. Sa huri, bilang editor kan Zion’s Watch Tower, inapresyar nia an dakulang tabang na itinao sa saiya ni Storrs, paagi sa tataramon sagkod sa surat.

Sa edad na 18, si C. T. Russell nag-organisar nin klase para sa pag-adal sa Biblia asin nag-establisar nin sarong pamamaagi nin pag-adal sa Biblia. Si A. H. Macmillan, sarong estudyante sa Biblia na kaasosyar ni Russell, ilinadawan an paaging ini: “May saro na mapalataw nin hapot. Pag-oolayan ninda iyan. Sisiyasaton ninda an gabos na konektadong teksto dapit sa puntong iyan dangan, kun sinda nanigoan na sa pagkakaoroyon kan mga tekstong ini, sa katapustapusi sasabihon ninda an saindang konklusyon asin isusurat iyan.”

Kombensido si Russell na an Biblia, kun eestudyaran sa kabilogan, maninigong maghayag nin sarong mensahe na kaoyon kan mismong laog kaiyan asin kan karakter kan Banal na Autor kaiyan. Kun an arin man na kabtang kan Biblia garo baga depisil na saboton, naniniwala si Russell na iyan maninigong linawon asin interpretaron kan iba pang kabtang kan Biblia.

Sono sa Kasuratan na Tradisyon

Minsan siring, bakong si Russell ni si Storrs ni si Grew an enot na naggamit kan Kasuratan na iyo an magin sadiring interprete kaiyan. An tradisyon na iyan nagpoon sa Kagpundar kan Kristianismo, si Jesu-Cristo. Naggamit sia nin dakol na teksto tanganing linawon an totoong kahulogan nin sarong teksto. Halimbawa, kan kritikaron kan mga Fariseo an saiyang mga disipulo huli sa paggutos nin mga ohoy sa panahon nin Sabbath,  ipinaheling ni Jesus basado sa pangyayari na nakarekord sa 1 Samuel 21:6 kun paano maninigong iaplikar an ley nin Sabbath. An relihiosong mga lider pamilyar sa pangyayaring iyan, na dian si David asin an saiyang mga tawohan nagkakan nin tinapay na idodolot. Dangan, sinambit ni Jesus an kabtang kan Ley na nagsasabing an Aaronikong mga saserdote sana an makakan kan dolot na tinapay. (Exodo 29:32, 33; Levitico 24:9) Pero, sinabihan si David na magkakan kan tinapay. Tinapos ni Jesus an saiyang nakakabensir na argumento paagi sa pagkotar sa libro nin Oseas: “Kun nasabotan nindo kun ano an boot sabihon kaini, ‘An boot ko pagkaherak, asin bakong atang,’ dai kutana nindo kinondenar an mga daing sala.” (Mateo 12:1-8) Marahayon nanggad na halimbawa nin pagkomparar sa mga teksto tanganing makua an tamang pakasabot!

Sinunod kan mga parasunod ni Jesus an pamamaagi nin paggamit nin mga reperensiang teksto tanganing magtao nin liwanag sa sarong teksto. Kan si apostol Pablo magtokdo sa mga tawo sa Tesalonica, “sia nakipagrasonan sa sainda hale sa Kasuratan, na ipinapaliwanag asin pinapatunayan paagi sa mga reperensia na kaipuhan na an Cristo magdusa asin buhayon liwat hale sa mga gadan.” (Gibo 17:2, 3) Siring man, sa saiyang mga surat na ipinasabong nin Dios, ginamit ni Pablo an Biblia na iyo an magin sadiring interprete kaiyan. Halimbawa, kan magsurat sa mga Hebreo, kinotar nia an sunod-sunod na teksto tanganing patunayan na an Ley sarong anino kan marahay na mga bagay na madatong.—Hebreo 10:1-18.

Iyo, ibinalik sana kan sinserong mga estudyante sa Biblia kan ika-19 asin kan kapinonan kan ika-20 siglo an Kristianong pamamaaging ini. An tradisyon nin pagkomparar sa mga teksto nagpapadagos sa magasin na Torrengbantayan. (2 Tesalonica 2:15) Ginagamit kan mga Saksi ni Jehova an prinsipyong ini kun sinisiyasat ninda an sarong teksto.

Siyasaton an Konteksto

Kun kita nagbabasa kan Biblia, paano niato maaarog an marahay na mga halimbawa ni Jesus asin kan saiyang maimbod na mga parasunod? Enot, puede niatong estudyaran an pinakaharaning konteksto kan teksto na pinag-oolayan. Paano makakatabang an konteksto na masabotan niato an kahulogan? Sa pag-ilustrar, siyasaton niato an mga tataramon ni Jesus na nakarekord sa Mateo 16:28: “Totoong ako nagsasabi sa saindo na igwa nin nagkapira sa mga uya digdi na sa ano man na paagi dai magnanamit nin kagadanan sagkod na dai nguna ninda maheling an Aki nin tawo na minadatong sa saiyang kahadean.” Tibaad mansayon kan nagkapira na an mga tataramon na ini dai naotob huling gabos na disipulo ni Jesus na presente kan sabihon nia an mga tataramon na iyan nagadan bago establisaron an Kahadean nin Dios sa kalangitan. Dawa an The Interpreter’s Bible nagsasabi manongod sa bersikulong ini: “An prediksion dai naotob, asin sa huri kinaipuhan na ipaliwanag kan mga Kristiano na iyan metapora.”

Minsan siring, an konteksto kan bersikulong ini, siring man an kaagid na mga pagkasaysay ni Marcos asin Lucas, tinatabangan kita na masabotan an tunay na kahulogan kan teksto. Ano an isinaysay ni Mateo kasunod mismo kan mga tataramon na kinotar sa enotan? Sia nagsurat: “Pakalihis nin anom na aldaw ipinag-iba ni Jesus si Pedro asin si Santiago patin si Juan na tugang nia asin dinara sinda sa sarong halangkaw na bukid na sinda sana. Asin naliwat an itsura nia sa atubangan ninda.” (Mateo 17:1, 2) An sinabi ni Jesus manongod sa Kahadean ikinonektar ni Marcos sagkod ni Lucas sa pagkasaysay dapit sa transpigurasyon. (Marcos 9:1-8; Lucas 9:27-36) An pagdatong ni Jesus na may kapangyarihan sa Kahadean ipinaheling sa saiyang transpigurasyon, an saiyang pagpaheling na may kamurawayan sa presensia kan tolong apostol. Binerepikar ni Pedro an pakasabot na ini paagi sa pagtaram manongod sa “kapangyarihan asin presensia kan satong Kagurangnan na Jesu-Cristo” may koneksion sa pakaheling nia mismo kan transpigurasyon ni Jesus.—2 Pedro 1:16-18.

Ginagamit daw Nindo an Biblia na Iyo an Magin Sadiring Interprete Kaiyan?

Paano kun dai mo nasasabotan an sarong teksto dawa pagkatapos na siyasaton nindo an konteksto kaiyan? Puedeng makinabang kamo paagi sa pagkomparar kaiyan sa iba pang mga teksto, na iniisip an kabilogan na kahulogan kan Biblia. An sarong ekselenteng kasangkapan sa paggibo kaini manonompongan  sa New World Translation of the Holy Scriptures, na makukua na ngonyan nin kompleto o kabtang sana sa 57 lenguahe. An kasangkapan na ini lista nin mga reperensia sa pagirilid, o mga cross-reference, na maheheling sa tahaw na kolumna nin lambang pahina sa dakol na edisyon kaiyan. Makakanompong kamo nin labing 125,000 kaiyan sa New World Translation of the Holy Scriptures—With References. An “Introduction” kan Bibliang iyan nagpapaliwanag: “An maingat na pagkomparar kan mga reperensia sa pagirilid asin an pagsiyasat sa kaibang mga nota sa ibaba maghahayag kan magkakonektar na marhay na armoniya kan 66 na libro sa Biblia, na nagpapatunay na an mga iyan minakompuesto nin sarong libro, na ipinasabong nin Dios.”

Helingon niato kun paano makakatabang sa sato an paggamit kan mga cross-reference na masabotan an sarong teksto. Kuanon tang halimbawa an kasaysayan ni Abram, o Abraham. Konsideraron an hapot na ini: Siisay an nangenot kan si Abram asin an saiyang pamilya maghale sa Ur? Mababasa sa Genesis 11:31: “Kinua ni Tare si Abram na aki nia asin si Lot, . . . patin si Sarai na saiyang manugang na babae, . . . asin sinda uminiba sa saiya hale sa Ur kan mga Caldeo tanganing magduman sa daga nin Canaan. Pag-abot nin panahon nag-abot sinda sa Haran asin nag-erok duman.” Sa pagbasa sana kaini, an saro tibaad magkonklusyon na an ama ni Abram, si Tare, an nangenot. Minsan siring, sa New World Translation, manonompongan niato an 11 cross-reference dapit sa bersikulong ini. An huri dadarahon kita sa Gibo 7:2, kun saen mababasa niato an konseho ni Esteban sa enot na siglong mga Judio: “An Dios nin kamurawayan nagpaheling sa satong apoon na si Abraham kan sia yaon sa Mesopotamia, bago sia nag-istar sa Haran, asin sinabi nia sa saiya, ‘Humale ka sa saimong daga asin sa saimong mga paryente patin paduman ka sa daga na ipapaheling ko sa saimo.’” (Gibo 7:2, 3) Ipinapareho daw ini ni Esteban sa paghale ni Abram sa Haran? Siempre dai, huling ini kabtang kan ipinasabong na Tataramon nin Dios.—Genesis 12:1-3.

Kun siring, taano ta sinasabi kan Genesis 11:31 na “kinua ni Tare si Abram na aki nia” asin an iba pa sa saiyang pamilya asin naghale sa Ur? Si Tare pa man giraray an patriarkal na payo. Sia nag-oyon na umiba ki Abram asin sa siring sia an minimidbid na iyo an nagbalyo kan pamilya sa Haran. Kun pagkokompararon asin pag-ooyonon an duwang tekstong ini, masasabotan niato nin eksakto kun ano an nangyari. May paggalang na kinombensir ni Abram an saiyang ama na humale sa Ur bilang pagsunod sa pagboot nin Dios.

Kun binabasa niato an Kasuratan, maninigong konsideraron niato an konteksto asin an kabilogan na kahulogan kan Biblia. Sinasadol an mga Kristiano: “Inako niato, bakong an espiritu kan kinaban, kundi an espiritu na gikan sa Dios, tanganing maaraman niato an mga bagay na mabooton na itinao sa sato nin Dios. An mga bagay na ini itinataram man niamo, bakong sa mga tataramon na itinokdo kan kadonongan nin tawo, kundi kaidtong mga itinokdo kan espiritu, mantang pinag-iiba niamo an espirituwal na mga bagay asin espirituwal na mga tataramon.” (1 Corinto 2:11-13) Tunay nanggad, maninigo kitang magngayongayo ki Jehova para sa tabang na masabotan an saiyang Tataramon asin hingoahon na “pag-iribanon an espirituwal na mga bagay asin espirituwal na mga tataramon” paagi sa pagberepikar kan konteksto kan teksto na pinag-oolayan asin paagi sa paghanap saka pag-estudyar kan konektadong mga teksto. Padagos logod niatong hanapon an nagkikilyab na mga mutya nin katotoohan paagi sa pag-adal kan Tataramon nin Dios.

[Mga Ritrato sa pahina 12]

Mga estudyante sa Biblia kan ika-19 siglo na naggamit nin Kasuratan sa pagpaliwanag nin teksto: George Storrs, Henry Grew, Charles Taze Russell, A. H. Macmillan

[Credit Line]

Sa itaas: SIX SERMONS, ni George Storrs (1855); ikaduwa poon sa itaas: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Ritrato sa pahina 15]

Pinatunayan ni apostol Pablo an saiyang punto paagi sa pagsambit sa mga teksto