Si Wessel Gansfort​—“Sarong Repormador Bago kan Reporma”

An ngaran na Luther, Tyndale, asin Calvin pamilyar sa gabos na estudyante kan Reporma Protestante, na nagpoon kan 1517. Minsan siring, pipira sana an pamilyar sa ngaran na Wessel Gansfort. Sia inapod na “sarong Repormador bago kan Reporma.” Gusto daw nindong makaaram nin orog pa manongod sa tawong ini?

SI Wessel namundag kan 1419 sa banwaan nin Groningen sa Netherlands. Kan ika-15 siglo, pipira sana an nagkapribilehio na mag-eskuela, alagad ta si Wessel nakapag-eskuela. Minsan ngani nakakalabi sa iba an abilidad nia sa pag-adal, kinaipuhan niang magpondo sa pag-eskuela kan sia nuebe anyos huli sa grabeng kadukhaan kan saiyang mga magurang. Marahay sana ta kan madangog nin sarong mayaman na babaeng balo na matali an hoben na si Wessel, sia nagin isponsor kaini asin nag-alok na bayadan an matrikula kaini. Sa siring, ikinapadagos nia an saiyang edukasyon. Pag-abot nin panahon, nakamtan nia an titulo na Master of Arts. Minalataw na kan huri nakamtan man nia an titulo na doktor nin teolohiya.

Labi-labi an pagmawot ni Wessel sa kaaraman. Minsan siring, kan saiyang panahon, pipira sana an libreriya. Minsan ngani naimbento kan saiyang panahon an pag-imprenta na naggagamit nin hale-haleng tipo, an kadaklan na libro surat-kamot pa man giraray asin mahal. Si Wessel kabilang sa sarong grupo nin mga intelektuwal na nagbibiahe pasiring sa mga libreriya asin mga monasteryo sa paghanap nin bihirang manompongan na mga manuskrito asin nalingawan nang mga libro. Dangan ihinihiras ninda sa lambang saro an saindang mga diskobremiento. Nakatipon sia nin kadakol na kaaraman asin napano nia an sarong personal na kuaderno nin mga kotasyon asin haralipot na kabtang gikan sa mga reperensiang klasiko. An ibang mga teologo sa parate nagin suspetsoso huli ta kadakol kan aram ni Wessel na dai pa ninda noarin man nadangog. Si Wessel inapod na Magister Contradictionis, o Maestro nin Kontradiksion.

“Taano Ta Dai Mo Ako Giyahan Pasiring ki Cristo?”

Mga 50 taon bago kan Reporma, nakamidbid ni Wessel si Thomas à Kempis (mga 1379-1471), na sa pangkagabsan pinaniniwalaan na iyo an autor kan bantog na De Imitatione Christi (Pag-arog ki Cristo). Si Thomas à Kempis kabilang sa Mga Tugang kan Komun na Buhay, sarong mobimiento na nagdodoon kan pangangaipo na mamuhay bilang deboto. An sarong biograpo ni Wessel nagsabi na inenkaminar ni Thomas à Kempis si Wessel nin  nagkapirang beses na dumolok ki Maria para sa tabang. Si Wessel nagsimbag: “Taano ta dai mo ako giyahan pasiring ki Cristo, na maboot na nangangagda sa gabos na nagagabatan na dumolok sa saiya?”

Sinasabing si Wessel habong magpanombra bilang padi. Kan hapoton kun taano ta habo nia nin irik, o inaris na parte sa payo bilang tanda na an saro miembro kan klero, nagsimbag sia na dai sia natatakot sa mga bitayan basta sia nasa toltol na pag-iisip. Minalataw na sia nagtataram manongod sa bagay na dai puedeng idemanda an ordinadong mga padi, asin minalataw na ilinigtas nanggad kan irik an dakol na padi sa mga bitayan! Si Wessel nanindogan man tumang sa nagkapirang komun na relihiosong kaugalean. Halimbawa, sia krinitikar huli ta habo niang maniwala sa milagrosong mga pangyayari na ilinadawan sa sarong popular na libro kan saiyang panahon, an Dialogus Miraculorum. Bilang simbag, sia nagsabi: “Mas marahay pa na basahon an Banal na Kasuratan.”

“An Aram Niato Siring Kadakol Sana kan Satong Ihinahapot”

Si Wessel nag-adal nin Hebreo asin Griego asin nagkaigwa nin kadakol na kaaraman sa mga isinurat kan enot na mga Ama kan Iglesia. An pagkamoot nia sa orihinal na mga lenguahe kan Biblia nangorognang pambihira, huling sia nabuhay bago ki Erasmo asin Reuchlin. * Bago kan Reporma, bihira an kaaraman manongod sa Griego. Sa Alemania, nagkapira sanang intelektuwal an pamilyar sa Griego, asin mayo nin mga pantabang na makukua tanganing manodan an lenguahe. Pagkatapos na bumagsak an Constantinopla kan 1453, minalataw na si Wessel nagkaigwa nin koneksion sa mga mongheng Griego na nagdulag pasiring sa Solnopan, asin nanodan nia sa sainda an pundamental na Griego. Kan panahon na idto, mga Judio sana an nagtataram nin Hebreo, asin minalataw na nanodan ni Wessel an pundamental na Hebreo sa nakombertir na mga Judio.

Dakulaon an pagkamoot ni Wessel sa Biblia. Ibinilang nia iyan na sarong libro na ipinasabong nin Dios asin naniwala na an gabos na libro kan Biblia lubos na nagkakaoroyon. Para ki Wessel, an interpretasyon kan mga bersikulo sa Biblia dapat na kaoyon kan konteksto asin dai puedeng biribidon. An gabos na biribid na paliwanag maninigong pagdudahan bilang erehiya. An saro sa paborito niang mga bersikulo sa Biblia iyo an Mateo 7:7, na nagsasabi: “Padagos na maghanap, asin ta kamo makakakua.”  Huli sa mensahe kan bersikulong iyan, si Wessel marigon na nagtubod na kapakipakinabang na maghapot, na nangangatanosan na “an aram niato siring kadakol sana kan satong ihinahapot.”

Sarong Pambihirang Kahagadan

Kan 1473, si Wessel nagbisita sa Roma. Duman nakaolay nia si Papa Sixto IV, an enot sa anom na papa na an hayag na inmoral na paggawe sa katapustapusi nagresulta sa Reporma Protestante. An historyador na si Barbara W. Tuchman nagsasabi na pinonan ni Sixto IV an sarong peryodo nin “daing supog, hayag, daing ontok na pagmamaigot na magkamit nin personal na pakinabang asin kapangyarihan na mamogol.” Nabigla sa saiya an publiko huli sa saiyang hayag na nepotismo. An sarong historyador nagsurat na tibaad nagmawot si Sixto na gibohon na negosyo kan pamilya an katongdan nin papa. Pira sana an nangahas na kondenaron an mga pag-abusong idto.

Minsan siring, napapalaen si Wessel Gansfort. Sarong beses sinabihan sia ni Sixto: “Aki ko, maghagad ka nin ano man na gusto mo, asin itatao mi iyan saimo.” Si Wessel tolos-tolos na nagsimbag: “Banal na ama, . . . huling sa daga ika an nasa katongdan na pinakahalangkaw na saserdote asin pastor, ako naghahagad . . . na otobon mo an saimong halangkawon na katongdan sa paagi na kun dumatong na an Dakulang Pastor kan mga karnero, . . . sasabihon nia sa saimo: ‘Marahay na gibo, marahay asin maimbod na lingkod, lumaog ka sa kagayagayahan kan saimong Kagurangnan.’” Si Sixto nagsimbag na paninimbagan nia ini asin na maninigong pilion ni Wessel an sarong bagay na para sa saiyang sadiri. Si Wessel nagsimbag: “Kun siring hinahagad ko na tawan mo ako nin sarong Griego asin Hebreong Biblia hale sa Libreriya kan Batikano.” Itinao kan papa an saiyang kahagadan alagad nagkomento ini na si Wessel naghiro na may kalolongan asin na maninigo kutanang hinagad nia na nombrahan sia bilang obispo!

“Sarong Kaputikan Asin Sala”

Huling nangangaipong marhay nin pondo para sa pagtogdok kan ngonyan bantog na Kapilyang Sistine, si Sixto nagpabakal nin mga indulhensia para sa mga gadan. An mga indulhensiang ini nagin popular na marhay. An librong Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy nagsasabi: “An mga  babaeng balo asin mga lalaking balo, mga magurang na nagadanan ginastos an gabos nindang kuarta sa pagmamaigot na mapaluwas sa Purgatoryo an saindang mga namomotan.” An mga indulhensia inako kan ordinaryong mga tawo, na lubos na naniniwala na kayang garantiyahan kan papa na makaduman sa langit an saindang nagadan na mga namomotan.

Minsan siring, si Wessel marigon na naniniwala na an Iglesia Katolika, pati an papa, mayo nin kakayahan na magpatawad nin mga kasalan. Hayag na inapod ni Wessel na “sarong kaputikan asin sala” an pagpabakal nin mga indulhensia. Dai man sia naniniwala na kaipuhan an pagkumpisal sa mga padi tanganing makakua nin kapatawadan sa mga kasalan.

Kinuestion man ni Wessel an pagigin dai nasasala kan papa, na nagsasabi na an mga pundasyon kan pagtubod magigin maluya kun an mga tawo lalaoman na pirmeng maniniwala sa mga papa, mantang an mga ini nakakakomiter nin mga sala. Si Wessel nagsurat: “Kun isinisikwal kan prelado an mga pagboot nin Dios asin iniimponer an sadiri nindang mga pagboot na gibo nin tawo, . . . daing kamanungdanan an saindang ginigibo asin ipinagboboot.”

Iinandam ni Wessel an Dalan Para sa Reporma

Si Wessel nagadan kan 1489. Minsan ngani kinontra nia an nagkapirang sala sa iglesia, nagdanay siang Katoliko. Pero, dai sia noarin man kinondenar kan iglesia bilang erehe. Minsan siring, pagkagadan nia, hiningoa kan panatikong mga mongheng Katoliko na raoton an saiyang mga isinurat huli ta ibinibilang ining bakong dalisay. Kan panahon ni Luther, an ngaran na Wessel haros nalingawan na, mayo ni saro sa saiyang mga isinurat an inimprenta, asin pipira sana nanggad na manuskrito an natada. Sa katapustapusi, an enot na edisyon kan mga isinurat ni Wessel ipinublikar sa pag-oltanan kan 1520 asin 1522. Kaiba dian an sarong surat na ginibo ni Luther na personal niang irinerekomendar an mga isinurat ni Wessel.

Minsan ngani si Wessel bakong Repormador, na siring ki Luther, hayag niang kinondenar an nagkapira sa mga sala na nagresulta sa Reporma. Sa katunayan, ilinadawan sia kan Cyclopedia ni McClintock asin Strong na “an pinakamahalaga sa tahaw kan mga tawong Germanico na nagtabang tanganing iandam an dalan para sa Reporma.”

Ibinilang ni Luther si Wessel na kaalyado. An autor na si C. Augustijn nagsurat: “Ikinomparar ni Luther an saiyang panahon asin kaaabtan sa panahon ni Elias. Kun paanong naghona an propeta na sia na sana an natatadang makikipaglaban sa ralaban nin Dios, si Luther naghona man na solo na nanggad sia sa saiyang pakikipaglaban sa iglesia. Alagad kan mabasa nia an mga isinurat ni Wessel narealisar nia na ilinigtas kan Kagurangnan an sarong ‘natatada sa Israel.’” “Ipinahayag pa ngani ni Luther: ‘Kun mas amay kong nabasa an saiyang mga isinurat, tibaad isipon kan mga kaiwal ko na nanodan ni Luther an gabos ki Wessel, an saiyang kaisipan kaparehong marhay kan sakong kaisipan.’” *

“Kamo Makakakua”

Kan mangyari an Reporma, iyan bakong biglaan. An paglataw nin mga ideya na nagresulta sa Reporma nagpadagos sa laog nin harohalawig na panahon. Narealisar ni Wessel na an pagruro kan moralidad kan mga papa sa katapustapusi maresulta sa pagmawot para sa reporma. Sarong beses sinabi nia sa sarong estudyante: “Aking mainadal, maheheling mo an aldaw na an mga katokdoan kan . . . makiiwalon na mga teologo isisikwal kan gabos na tunay na Kristianong intelektuwal.”

Minsan ngani namansayan ni Wessel an nagkapira sa mga sala asin pag-abuso kan saiyang panahon, dai nia nahimong ihayag an lubos na liwanag kan katotoohan sa Biblia. Pero, para sa saiya an Biblia sarong libro na maninigong basahon asin pag-adalan. Segun sa librong A History of Christianity, si Wessel “naniniwala na, huling ipinasabong kan Banal na Espiritu, an Biblia iyo an ultimong autoridad sa mga bagay na manongod sa pagtubod.” Sa kinaban sa presenteng panahon, an tunay na mga Kristiano nagtutubod na an Biblia ipinasabong na Tataramon nin Dios. (2 Timoteo 3:16) Minsan siring, an mga katotoohan sa Biblia bako nang malibog o masakit hanapon. Ngonyan, orog kisa kasuarin man, an prinsipyo sa Biblia totoo: “Padagos na maghanap, asin ta kamo makakakua.”—Mateo 7:7; Talinhaga 2:1-6.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Kahon/Ritrato sa pahina 14]

SI WESSEL ASIN AN NGARAN NIN DIOS

Sa mga isinurat ni Wessel, an ngaran nin Dios sa pangkagabsan trinadusir na “Johavah.” Minsan siring, si Wessel naggamit kan “Jehovah” (sa Bicol, “Jehova”) sa kisuerra duwang okasyon. Kan tinotokar an mga punto de vista ni Wessel, an autor na si H. A. Oberman nagkonklusyon na si Wessel nagsaboot na kun nanodan ni Tomas Aquinas asin kan iba pa an Hebreo, “nadiskobre kutana ninda na an ngaran kan Dios na ihinayag ki Moises dai nangangahulogan nin ‘Ako iyo Ako,’ kundi ‘Ako magigin ano man na Ako magin.’” * Itinatao kan New World Translation an tamang kahulogan na “Ako magigin ano man na gusto kong Ako magin.”—Exodo 3:13, 14.

[Nota sa Ibaba]

[Credit Line]

Manuskrito: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Mga Ritrato sa pahina 15]

Inangat ni Wessel an pagpabakal nin mga indulhensia, na inaprobaran ni Papa Sixto IV