Gikan sa Balumbon Pasiring sa Kodise​—Kun Paano Nagin Sarong Libro an Biblia

SA NAG-AGING mga siglo, pinepreserbar nin mga tawo an impormasyon sa dakol na paagi. Sa nakaaging mga panahon, irinekord nin mga parasurat an saindang mga tataramon sa mga monumento, tabla nin gapo o kahoy, pidaso nin pergamino, asin iba pang materyales. Pag-abot kan enot na siglo, sa Tahaw na Sirangan, an inaako asin establisadong paagi sa pagsurat nin tataramon iyo an balumbon. Dangan nagkaigwa nin kodise, na pag-abot nin panahon suminalida sa balumbon asin nagin an lakop na paagi nin pagsaray nin nasusurat na materyales. Dakula man an ikinontribwir kaiyan sa pagdistribwir kan Biblia. Ano an kodise, asin paano nagpoon an paggamit kaiyan?

An kodise an kaenot-enoteng porma kan modernong libro. Kompuesto iyan nin mga pahina na tiniklop, tinipon, asin binogkos sa katiklopan kaiyan. An mga pahina sinusuratan nin man-ibong-ibong asin protektado nin tutob. An enot na kodise bakong gayong kapareho kan mga libro ngonyan, alagad arog kan kadaklan na iba pang mga imbension, iyan pinakarhay asin liniwat segun sa mga pangangaipo asin kagustohan kan mga naggamit kaiyan.

Kahoy, Taro, Asin Pergamino

Sa primero, an mga kodise parateng gibo sa mga tabla nin kahoy na linahidan nin taro. An sinuratan na mga tablang linahidan nin taro (polyptychs), na kinarabitkabit sa halabang gilid kaiyan, nadiskobre sa Herculaneum, sarong banwaan na nalaglag kaiba si Pompeii kan magtuga an Bukid nin Vesuvio kan 79 C.E. Pag-abot nin panahon, an matagas na mga tabla sinalidahan nin mga pahinang natitiklop. Sa Latin, an mga kodiseng ini o libro inaapod na membranae, o pergamino, huli sa anit na sa pangkagabsan ginagamit bilang mga pahina kaiyan.

An nagkapirang kodise na dai naraot gibo sa papiro. An midbid na pinakadaan na Kristianong mga kodise na gibo sa mga papiro napreserbar sa marang klima sa nagkapirang lugar sa Egipto. *

Balumbon o Kodise?

Minalataw na prinsipalmenteng ginagamit kan mga Kristiano an rolyo o balumbon, kisuerra sagkod sa pagtatapos kan enot na siglo C.E. Poon sa  katapusan kan enot sagkod sa ikatolong siglo C.E., nagkaigwa nin iriwal sa pag-oltanan kan mga parasuportar sa paggamit kan kodise asin balumbon. An mga konserbatibo, na tuod sa paggamit nin balumbon, nag-alangan na butasan an haloy nang mga kostumbre asin tradisyon. Minsan siring, estudyare kun paano binabasa an sarong balumbon. An sarong balumbon sa parate kompuesto nin depinidong bilang nin pidaso nin papiro o pergamino na dinukot na magkakasurugpon tanganing makagibo nin sarong halabang pidaso, dangan linululon iyan. An teksto iinuukit sa mga kolumna sa atubangan kan balumbon. Tanganing mabasa iyan, an balumbon binibiklad kan naggagamit kaiyan tanganing makua an hinahanap niang teksto. Pakatapos kan pagbasa, linululon nia giraray iyan. (Lucas 4:16-20) Sa parate, labi pa sa sarong balumbon an kaipuhan para sa sarong isinurat, na orog pa nganing pinagigin masakit an paggamit kaiyan. Minsan ngani minalataw na mas suno kan mga Kristiano poon kan ikaduwang siglo an pagkopya kan Kasuratan sa pormang kodise, nagpadagos an paggamit kan balumbon sa laog nin dakol na siglo. Pero, naniniwala an mga eksperto na an paggamit kan mga Kristiano sa kodise dakula an nagin kabtang sa lakop na pag-ako kaiyan.

Risang-risa an mga bentaha kan kodise—an kapasidad, kagianan, asin pagigin pasil na darahon. Dawa ngani naheling nin nagkapira kan enot na mga panahon an mga bentahang ini, nag-alangan an mayoriya na umontok sa paggamit kan balumbon. Minsan siring, sa pag-agi nin nagkapirang siglo, manlaenlaen na dahelan an nakakontribwir sa luway-luway na pagigin bantog kan kodise.

Kun ikokomparar sa balumbon, mas maekonomiya an kodise. Puedeng suratan an man-ibong-ibong kan pahina, asin puedeng pagsararoon sa sarong tomo an nagkapirang libro. Segun sa nagkapira, an pasil na paghanap sa espesipikong mga teksto sa kodise iyo an pangenot na dahelan kan mapangganang paggamit kaiyan nin mga Kristiano asin propesyonal siring baga nin mga abogado. Para sa mga Kristiano, an sadit na mga kodise—o sarong pasil sanang gamiton na lista nin mga teksto sa Biblia—kapakipakinabang na marhay sa pag-eebanghelyo. Dugang pa, an kodise igwa nin tutob na sa parate gibo sa kahoy, kaya mas haloy iyan na maraot kisa sa balumbon.

An mga kodise praktikal man para sa personal na pagbasa. Sa katapusan kan ikatolong siglo, lakop na an paggamit nin saradit na pergaminong kopya kan Ebanghelyo sa tahaw nin naghihingakong mga Kristiano. Poon kaidto, binilyon na kopya kan kompletong Biblia o mga kabtang kaiyan an aktuwalmenteng ginibo sa pormang kodise.

Ngonyan, pinagin posible nin dakol na pantabang na magin marikas asin pasil na makua an kadonongan nin Dios na yaon sa Biblia. Makukua iyan sa mga komputer, rekording sa audio, asin inimprentang mga pahina. Ano man na porma kan Biblia an suno nindo, kultibaron an pagkamoot sa Tataramon nin Dios, na isinasaisip iyan aroaldaw.—Salmo 119:97, 167.

[Nota sa Ibaba]

[Mga Ritrato sa pahina 15]

Dakula an ikinontribwir kan kodise sa pagdistribwir kan Biblia