Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Lamentacion
An Tataramon ni Jehova Buhay
Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Lamentacion
NAHELING ni propeta Jeremias an kaotoban kan mensahe nin paghokom na saiyang ipinapahayag sa laog nin 40 taon. Ano an nagin saboot kan propeta kan maheling nia mismo an pagkalaglag kan saiyang namomotan na siudad? “Si Jeremias nagtukaw na nagtatangis asin nananambitan kan panambitan na ini manongod sa Jerusalem,” an sabi kan Griegong Septuaginta sa introduksion kaiyan sa libro nin Lamentacion. Isinurat kan 607 B.C.E. mientras na presko pa sa memorya kan propeta an 18 bulan na pagsalikop na sinundan kan pagsolo sa Jerusalem, buhay na buhay na ilinaladawan kan libro nin Lamentacion an odok sa pusong kamondoan ni Jeremias. (Jeremias 52:3-5, 12-14) Mayo nin ibang siudad sa kasaysayan an pinanambitan sa nakakapukaw asin nakakataros nanggad sa puso na mga kapahayagan.
An libro nin Lamentacion sarong koleksion nin limang bersong liriko. An enot na apat mga panambitan; an ikalima sarong pakimaherak, o pamibi. An enot na apat na awit mga akrostiko o sunod-sunod na berso na minapoon sa sarong laen na letra segun sa pagkasunodsunod kan 22 na letra kan alpabetong Hebreo. Minsan ngani an ikalimang awit igwa nin 22 na bersikulo na katimbang kan bilang nin mga letra sa alpabetong Hebreo, dai iyan inareglar segun sa alpabetikong pagkasunodsunod.—Lamentacion 5:1.
“AN SAKUYANG MGA MATA NAGKATARAPOS SA MGA LUHA”
“O taano ta nagtutukaw sia na solo, an siudad na dakol nin tawo! Taano sia ta nagin siring sa babaeng balo, sia na matawo sa tahaw kan mga nasyon! Taano sia na prinsesa sa tahaw kan mga distrito hurisdiksional ta nagin para sa puersahan na trabaho!” Arog kaiyan nagpoon an mga panambitan ni propeta Jeremias mapadapit sa Jerusalem. Itinatao an dahelan kan kapahamakan na ini, an propeta nagsabi: “Si Jehova mismo an nagpaabot sa saiya nin kamondoan huli sa kadakolan kan saiyang paglapas.”—Lamentacion 1:1, 5.
Pinepersonipikar bilang sarong babae na nagadanan nin agom asin mga aki, an Jerusalem naghahapot: “Igwa daw nin ano man na kolog na siring kan sakong kolog?” May labot sa saiyang mga kaiwal, namibi sia sa Dios: “Logod na an gabos nindang karatan makaabot sa atubangan mo, asin padusahan mo sinda kun paanong pinadusahan mo ako huli kan gabos kong paglapas. Huli ta dakol an sakong pag-agagha, asin nanluluya an sakong puso.”—Lamentacion 1:12, 22.
Napupurisaw na gayo, si Jeremias nagsabi: “Sa init nin kaanggotan pinutol [ni Jehova] an gabos na sungay kan Israel. Pinasibog nia an saiyang toong kamot sa atubangan kan kaiwal; asin ki Jacob sia naglalaad na siring sa kalayo na nakatotong sa palibot.” Ilinaladawan an saiyang grabeng pagkamondo, an propeta nanambitan: “An sakuyang mga mata nagkatarapos sa mga luha. An sakuyang mga bituka nag-aalsom. An sakuyang katoy nahulog na sa daga.” Dawa an mga nag-aaragi nagpahayag nin pagngalas, na nagsasabi: “Ini daw an siudad na sinasabi ninda kaidto, ‘Iyan an pagkasangkap nin kagayonan asin sarong labi-labing kagayagayahan para sa bilog na daga’?”—Lamentacion 2:3, 11, 15.
Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:
1:15—Paano “binatayan ni Jehova an mismong pugaan nin ubas kan aking birhen nin Juda”? Sa paglaglag sa siudad, na ilinadawan na sarong birhen, an mga Babilonyo nagpabolos nin dugo sa sokol na ikakakomparar sa pagpuga nin mga ubas sa pugaan. Ihinula ini ni Jehova asin itinogot iyan na mangyari, kaya puedeng sabihon na ‘binatayan nia an pugaan nin ubas.’
2:1—Paano ‘an kagayonan nin Israel iinapon sa daga gikan sa langit’? Huling “an kalangitan mas halangkaw kisa sa daga,” an ibinabang kamugtakan nin haralangkaw na bagay kun beses irinirepresentar kan ‘pag-apon sa sainda sa daga gikan sa langit.’ “An kagayonan nin Israel”—an kamurawayan asin kapangyarihan na nakamtan kaiyan mientras na binebendisyonan iyan ni Jehova—iinapon kan linaglag an Jerusalem asin ginaba an Juda.—Isaias 55:9.
2:1, 6—Ano an “tungtongan” ni Jehova asin an saiyang “payag-payag”? An salmista nag-awit: “Lumaog kita sa saiyang tabernakulong grande; maghuruhod kita sa saiyang tungtongan.” (Salmo 132:7) Huli kaini, an “tungtongan” sa Lamentacion 2:1 nanonongod sa harong nin pagsamba ki Jehova, o sa saiyang templo. “Sinolo [kan mga Babilonyo] an harong ni Jehova” na garo baga iyan sarong payag-payag, o saro sanang kubo sa hardin.—Jeremias 52:12, 13.
2:16, 17—Bako daw na an ika-16 na bersikulo maninigong magpoon sa letrang Hebreo na ayin asin an ika-17 bersikulo magpoon sa pe tanganing masunod an pagkasunodsunod kan alpabetong Hebreo? Mientras na nagsusurat nin mga berso sa estilong ini, sa parate sinusunod kan pinasabngan na mga parasurat an alpabetikong pagkasunodsunod. Minsan siring, dai ninda ini ginigibo kun an resulta magigin artipisyal o bakong natural sa pagdangog. An kahulogan ibinibilang ninda na mas mahalaga kisa sa pagsunod sa sarong estilo nin pagsurat na pantabang sana sa memorya. An pagkabaliktad kan duwang letrang ini (ayin asin pe) manonompongan man sa awit 3 asin 4 nin Lamentacion.—Lamentacion 3:46, 49; 4:16, 17.
2:17—Anong partikular na “sinabi” an inotob ni Jehova may koneksion sa Jerusalem? Minalataw na an pinanonongdan digdi iyo an Levitico 26:17, na nagsasabi: “Itatalaga ko nanggad an sakong lalauogon tumang sa saindo, asin madadaog nanggad kamo sa atubangan kan saindong mga kaiwal; asin babatayan sana kamo kan mga naoongis sa saindo, asin talagang madulag kamo na mayo man nin naglalapag sa saindo.”
Mga Leksion Para sa Sato:
1:1-9. An Jerusalem nagtatangis nin labi-labi sa banggi, asin an saiyang mga luha yaon sa saiyang mga pisngi. Garaba an saiyang mga tata, asin nag-aaragagha an saiyang mga saserdote. An saiyang mga daraga nagmomondo nin makuri, asin sia mismo nagmomondo nin grabe. Taano? Huli ta an Jerusalem biyong nagkasala. An saiyang pagkamaati yaon sa gayad kan saiyang gubing. An bunga nin paglapas bakong kagayagayahan; imbes iyan mga luha, pag-agagha, kamondoan, asin kapaitan.
1:18. Kun nagpapadusa sa mga paralapas, si Jehova pirmeng may hustisya asin may katanosan.
2:20. Pinatanidan an mga Israelita na kun dai ninda hihinanyogon an tingog ni Jehova, maagi sinda nin mga maldisyon, na kaiba kaiyan an pagkakan ninda sa ‘laman kan saindang mga aking lalaki asin babae.’ (Deuteronomio 28:15, 45, 53) Bako nanggad madonong na pilion an dalan nin pagsuway sa Dios!
“DAI MO PAGTAGOON AN SAIMONG TALINGA SA SAKONG IKAKAGINHAWA”
Sa Lamentacion kapitulo 3, an nasyon nin Israel inaapod na “an pusog na lalaki.” Minsan ngani nag-aagi nin kasakitan, an lalaking ini nag-awit: “Marahay si Jehova sa naglalaom sa saiya, sa kalag na padagos na naghahanap sa saiya.” Sa pagpamibi sa tunay na Dios, hinagad nia: “Dapat mong dangogon an sakong tingog. Dai mo pagtagoon an saimong talinga sa sakong ikakaginhawa, sa sakong pag-arang nin tabang.” Nakikiolay ki Jehova na tawan nin atension an pag-olog-olog kan kaiwal, sia nagsabi: “Babalosan mo sinda, O Jehova, oyon sa gibo kan saindang mga kamot.”—Lamentacion 3:1, 25, 56, 64.
Ipinahayag ni Jeremias an saiyang saboot sa makaturotristeng mga epekto kan 18 bulan na pagsalikop sa Jerusalem asin sia nanambitan: “An padusa sa sala kan aking babae nin sakong banwaan nagin man mas dakula kisa sa padusa sa kasalan nin Sodoma, na ginaba na garo madali sana, asin mayo nin mga kamot na tuminabang.” Sinabi pa ni Jeremias: “Mas marahay pa idtong mga ginadan sa espada kisa sa mga ginadan kan tiggutom, huli ta an mga ini nanruluya, sinaksak huli sa kadaihan nin ani sa kapatagan.”—Lamentacion 4:6, 9.
Ilinaladawan kan ikalimang berso an mga nag-iistar sa Jerusalem na nagtataram. Sinasabi ninda: “Girumdoma, O Jehova, an nangyari sa samo. Helinga asin masdan mo nanggad an samong katuyawan.” Mientras na isinasaysay ninda an saindang makuring mga kasakitan, sinda nakimaherak: “Kun para sa saimo, O Jehova, ika matukaw sagkod sa panahon na daing talaan. An saimong trono sagkod sa sunod-sunod na kapag-arakian. Pabalika kami sa saimo, O Jehova, asin kami mabalik tolos. Tawe kami nin bagong mga aldaw siring kaidtong suanoy.”—Lamentacion 5:1, 19, 21.
Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:
3:16—Ano an isinusuherir kan pananaram na: “Paagi sa mga batiris pinatiripak nia an sakong mga ngipon”? Sarong reperensia an nagsasabi: “Mientras na nasa dalan para idistiero, napiritan an mga Judio na lutoon an saindang tinapay sa mga kalot na kinotkot sa daga, kaya an saindang tinapay nasalakan nin batiris.” An pagkakan nin siring na tinapay makakatipak sa mga ngipon nin saro.
4:3, 10—Taano ta ikinokomparar ni Jeremias “an aking babae kan [saiyang] banwaan” sa “mga avestruz sa kaawagan”? ‘Tinatrato nin maringis kan avestruz an saiyang mga siyo, na garo baga bako saiya,’ an sabi kan Job 39:16. Halimbawa, pakatapos na mahimsa an mga sogok, binabayaan iyan kan guna tanganing umiba sa ibang mga guna mientras na an lalong an nag-aako kan paninimbagan na atamanon an mga siyo. Asin ano an nangyayari kun sinda mapaatubang sa peligro? Minadulag sa salag an lalong sagkod an guna na gamgam, na binabayaan an saindang mga siyo. Durante kan pagsalikop kan mga Babilonyo, an tiggutom sa Jerusalem nagin grabe nanggad kaya an mga ina na natural na mapagmalasakit nagin maringis sa sadiri nindang mga aki, arog kan mga avestruz sa kaawagan. Ini biyong kabaliktaran sa pag-ataman nin mga layas na ayam sa ogbon kaiyan.
5:7—Pinapaninimbag daw ni Jehova an mga tawo sa sala kan saindang mga apoon? Dai, dai direktang pinapadusahan ni Jehova an mga tawo huli sa mga kasalan kan saindang mga apoon. “An lambang saro sa sato maninimbag sa Dios para sa saiyang sadiri,” an sabi kan Biblia. (Roma 14:12) Minsan siring, an mga epekto nin mga sala puedeng magdanay asin maeksperyensiahan kan masunod na mga kapag-arakian. Halimbawa, an pagigin idolatroso kan suanoy na Israel nagpadepisil dawa sa maimbod na mga Israelita kan huri na magdanay sa dalan nin katanosan.—Exodo 20:5.
Mga Leksion Para sa Sato:
3:8, 43, 44. Durante kan kapahamakan na nangyari sa Jerusalem, dai hininanyog ni Jehova an agrangay kan mga nag-iistar sa siudad para sa tabang. Taano? Huli ta an banwaan nagin masumbikal, asin nagdanay sindang dai nagsosolsol. Kun gusto niatong simbagon ni Jehova an satong mga pamibi, dapat niato siang kuyogon.—Talinhaga 28:9.
3:20. Si Jehova, “an Kaharohalangkawe sa bilog na daga,” halangkaw na marhay kaya sia nagpapakanghababa tanganing “helingon an langit asin daga.” (Salmo 83:18; 113:6) Pero, aram na marhay ni Jeremias an pagigin andam kan Kaharohalangkawe sa Gabos na dumuko sa mga tawo, an boot sabihon, bumaba sa kaparehong kamugtakan ninda tanganing parigonon an saindang boot. Naoogma nanggad kita na an tunay na Dios bako sanang makapangyarihan sa gabos asin madonong sa gabos kundi mapakumbaba man!
3:21-26, 28-33. Paano niato matatagalan dawa an grabeng pagsakit? Sinasabi sa sato ni Jeremias. Dai niato maninigong paglingawan na si Jehova abunda sa mga gibo nin mamomoton na kabootan asin na dakol an saiyang pagkaherak. Maninigo man niatong girumdomon na an satong pagigin buhay igo nang basehan na dai mawaran nin paglaom asin na kaipuhan kitang magin mapasensia patin silensiong maghalat ki Jehova para sa kaligtasan, na dai nagrereklamo. Dugang pa, maninigong ‘ibugtak niato an satong ngoso sa mismong kabokabo,’ an boot sabihon, mapakumbabang akoon an mga pagbalo, na minimidbid na an Dios may marahay na dahelan sa ano man na itinotogot niang mangyari.
3:27. An pag-atubang sa mga pagbalo sa pagtubod durante nin pagkahoben puedeng mangahulogan nin pagtagal nin kasakitan asin pag-olog-olog. Alagad ‘marahay sa pusog na lalaki na magdara kan sakal sa saiyang pagkahoben.’ Taano? Huli ta an pakanood na pasanon an sakal nin pagsakit mientras na hoben pa iinaandam an saro na atubangon an mga problema sa saiyang pagigin adulto.
3:39-42. Bakong madonong an ‘pagparareklamo’ kun kita nagdudusa huli sa satong mga kasalan. Imbes na magreklamo manongod sa pagsapar kan mga resulta nin salang ginibo, “aramon niato an satong mga dalan asin siyasaton iyan, asin magbalik nanggad kita ki Jehova.” Madonong na kita magsolsol asin itanos an satong mga dalan.
Manarig Kamo ki Jehova
An libro sa Biblia na Lamentacion naghahayag kun paano minansay ni Jehova an Jerusalem asin an daga nin Juda pakatapos na soloon kan mga Babilonyo an siudad asin pabayaan na daing laog an daga. An mga kapahayagan nin pagmidbid sa kasalan na nakarekord dian pinapagin malinaw na sa punto de vista ni Jehova, an dahelan kan kapahamakan iyo an sala kan banwaan. An librong ini nin ipinasabong na mga awit igwa man nin mga liriko na nagpapahayag nin paglaom ki Jehova asin kan pagmawot na maglakaw sa tamang dalan. Minsan ngani bako ini an saboot kan kadaklan na tawo kan panahon ni Jeremias, irinerepresentar kaiyan an saboot ni Jeremias asin kan nagsosolsol na mga natada.
An pag-ebalwar ni Jehova sa situwasyon kan Jerusalem siring kan ipinahayag sa libro nin Lamentacion nagtotokdo sa sato nin duwang mahalagang marhay na leksion. Enot, an pagkalaglag kan Jerusalem asin an pagigin daing laog kan Juda nagsasadol nin pagkuyog ki Jehova asin nagseserbing patanid na dai pag-ignorohon an kabotan nin Dios. (1 Corinto 10:11) An ikaduwang leksion makukua sa halimbawa ni Jeremias. (Roma 15:4) Dawa sa situwasyon na garo baga dai nang paglaom, an propetang ini na nagmomondo nin makuri naglaom ki Jehova para sa kaligtasan. Mahalagang marhay nanggad na lubos kitang magtiwala ki Jehova asin sa saiyang Tataramon patin manarig sa saiya!—Hebreo 4:12.
[Ritrato sa pahina 9]
Naheling ni propeta Jeremias an kaotoban kan saiyang mensahe nin paghokom
[Ritrato sa pahina 10]
An pagtubod kan Koreanong mga Saksing ini nabalo huli sa saindang paninindogan sa isyu nin Kristianong neutralidad