Ano an Solusyon sa Etnikong Pagpalaenlaen?

SA España pinapondo nin referee an sarong laban sa putbol. Taano? Huli ta kadakol na nagdadalan an nag-iinsulto sa sarong parakawat hale sa Cameroon kaya habo na kaining magkawat. Sa Rusya nagin ordinaryo na sana an madahas na mga pag-atake sa mga taga Aprika, taga Asia, asin taga Latin Amerika; durante kan 2004, an pag-atake nin mga rasista duman naglangkaw nin 55 porsiento na nakaabot sa 394 pangyayari kan 2005. Sa Britania an un-tersio nin mga taga Asia asin mga itom na nagsimbag sa sarong surbey naghona na sinda sinisante sa trabaho huli sa pagpalaenlaen sa rasa. An mga halimbawang ini nagpapabanaag kan dalagan nin mga pangyayari sa bilog na kinaban.

An etnikong pagpalaenlaen iba-iba an pagigin seryoso—poon sa nakakainsulto o daing konsiderasyon na mga komento sagkod sa mga paghihingoa na pohoon an sarong grupong etniko bilang nasyonal na palakaw. * Ano an pinakadahelan nin etnikong pagpalaenlaen? Paano niato malilikayan na ipaheling iyan? Rasonable daw na laoman na pag-abot nin panahon an gabos na pamilya nin katawohan iribang mamumuhay na may katoninongan? An Biblia nagtatao nin interesanteng pakarorop sa mga bagay na ini.

Pan-aapi Asin Pagkaongis

“An tendensia kan puso nin tawo maraot poon sa saiyang pagkaniaki,” an sabi kan Biblia. (Genesis 8:21) Huli kaini, ikinakaogma nin nagkapira na apihon an iba. An Biblia nagsasabi pa: “Uya! an mga luha kan mga inaapi, alagad mayo sindang pararanga; asin sa kampi kan mga nan-aapi sa sainda igwa nin kapangyarihan.”—Eclesiastes 4:1.

Ipinapaheling man kan Biblia na an etnikong pagkaongis haloy nang nag-eeksister. Halimbawa, sa ika-18 siglo bago an satong Komun na Kapanahonan, inimbitaran nin sarong Faraon na Egipcio an Hebreong si Jacob asin an dakulang pamilya kaini na mag-istar sa Egipto. Minsan siring, paghaloyhaloy natakot an saro pang Faraon huli sa dakulang grupong ini nin mga dayo. Bilang resulta, an rekord nagsasabi: “Sinabi nia sa saiyang banwaan: ‘Uya! An banwaan kan mga aki ni Israel mas dakol asin mas makosog kisa sato. Madia! Magpakatuso kita sa sainda, huli sa takot na tibaad magdakol sinda.’ . . . Kaya sinda nagbugtak sa sainda nin mga namomoon sa puersahan na pagtrabaho sa katuyohan na apihon sinda sa saindang pagdara nin magagabat na pasan.” (Exodo 1:9-11) Ipinagboot pa ngani nin mga Egipcio na gadanon an gabos na bagong mamundag na aking lalaki kan mga gikan ni Jacob.—Exodo 1:15, 16.

Ano an Pinakadahelan?

An mga relihion sa kinaban bihira sanang nakatabang sa pagkontra sa etnikong pagpalaenlaen. Minsan ngani totoo na may mga indibiduwal na pusoan na nagkontra sa pan-aapi, an relihion sa kabilogan parateng marhay na kuminampi sa mga nan-aapi. Iyan an kamugtakan sa Estados Unidos, na duman an pananakop sa mga itom ipinapaotob kan ley asin kan paggadan paagi sa pagbitay na mayo nin pagbista, saka an mga reglamentong nagbabawal nin pag-agoman nin bakong magkarasa nagpadagos sagkod 1967. Totoo man iyan sa pagpalaenlaen sa rasa (apartheid) kaidto sa Aprika del Sur, kan prinotehiran kan minoriya an saindang nangingibabaw na kamugtakan paagi sa mga ley na kaiba an pagbabawal nin pag-agoman nin bakong magkarasa. Sa kada situwasyon, relihiosong marhay an nagkapirang kabilang sa grupong etniko na nagsuportar sa pagpalaenlaen.

Minsan siring, ihinahayag kan Biblia an mas hararom na dahelan nin etnikong pagpalaenlaen. Ipinapaliwanag kaiyan kun taano ta inaapi nin nagkapirang grupong etniko an iba. Iyan nagsasabi: “An dai namomoot dai nakakamidbid sa Dios, huli ta an Dios pagkamoot. Kun an siisay man nagsasabi: ‘Namomoot ako sa Dios,’ alagad ta naoongis sia sa saiyang tugang, sia putikon. Huli ta an dai  namomoot sa saiyang tugang, na saiyang naheheling, dai puede na namomoot sa Dios, na dai nia naheheling.” (1 Juan 4:8, 20) Itinotokdo kan mga tataramon na ini an pinakadahelan nin etnikong pagpalaenlaen. Ginigibo iyan nin mga tawo—baga man sinda naghihingakong relihioso o dai—huli ta dai sinda nakakamidbid o namomoot sa Dios.

Kaaraman Dapit sa Dios—An Basehan Para sa Etnikong Pagkaoroyon

Paano nagbubunga nin etnikong pagkaoroyon an pakamidbid asin pagkamoot sa Dios? Anong kaaraman an ihinahayag kan Tataramon nin Dios na nagpupugol sa mga tawo sa paggibo nin maraot sa mga garo napapalaen? Ihinahayag kan Biblia na si Jehova iyo an Ama kan gabos na tawo. Iyan nagsasabi: “Para sa sato igwa talaga nin sarong Dios, an Ama, na sa saiya gikan an gabos na bagay.” (1 Corinto 8:6) Dugang pa, iyan nagsasabi: “Ginibo nia hale sa sarong tawo an gabos na nasyon kan mga tawo.” (Gibo 17:26) Huli kaini, an gabos na tawo talagang magturugang.

Puedeng ipag-orgolyo nin gabos na grupong etniko na sinda nag-ako nin buhay hale sa Dios, alagad an gabos may ikinakamondo manongod sa saindang linahe. An kagsurat sa Biblia na si Pablo nagsabi: “Paagi sa sarong tawo an kasalan naglaog sa kinaban.” Sa siring, “an gabos nagkasala asin nagkulang sa kamurawayan nin Dios.” (Roma 3:23; 5:12) Si Jehova sarong Dios nin pagkalaenlaen—mayo nin duwang linalang na eksaktong magkapareho. Pero, dai sia nagtao nin basehan sa arin man na grupong etniko na magsaboot na sinda nakakalabi. An lakop na saboot na an sadiring grupong etniko nin saro mas marahay kisa sa iba kabaliktaran kan mga impormasyon na sinasabi sa Kasuratan. Malinaw nanggad, an kaaraman na inaako niato hale sa Dios nagpapalakop nin etnikong pagkaoroyon.

An Pagmakolog nin Dios sa Gabos na Nasyon

May mga nag-iisip-isip kun baga pinalakop nin Dios an etnikong pagkampi paagi sa pagpabor sa mga Israelita asin pagtokdo sa sainda na magdanay na siblag sa ibang mga nasyon. (Exodo 34:12) Kaidto, pinili nin Dios an nasyon nin Israel bilang saiyang espesyal na rogaring huli sa pambihirang pagtubod kan apoon nin Israel na si Abraham. An Dios mismo an namahala sa suanoy na Israel, na nagpili kan mga mamamahala sa sainda asin nagtao sa sainda nin susundon na mga ley. Durante kan panahon na inako kan Israel an areglong ini, naheheling kaidto kan ibang mga tawo an mga resulta kan pamamahala nin Dios na laen na marhay sa mga resulta kan pamamahala nin mga tawo saen man na lugar. Tinokdoan man ni Jehova an Israel kaidto manongod sa pangangaipo para sa sarong atang tanganing ikabalik an katawohan sa marahay na relasyon sa Dios. Kaya nakinabang an gabos na nasyon sa tratamiento ni Jehova sa Israel. Iyan kaoyon kan sinabi nia ki Abraham: “Paagi sa saimong banhi an gabos na nasyon sa daga magbebendisyon  nanggad kan saindang sadiri huli sa bagay na ika naghinanyog sa sakong tingog.”—Genesis 22:18.

Dugang pa, may pribilehio kaidto an mga Judio na umako kan sagradong mga kapahayagan nin Dios asin magin an nasyon na dian mamumundag an Mesiyas. Alagad ginibo man ini tanganing makinabang an gabos na nasyon. An Hebreong Kasuratan na itinao sa mga Judio igwa nin nakakaogmang paglaladawan manongod sa panahon na an gabos na grupong etniko maako nin darakulang bendisyon: “Dakol na nasyon an maduruman nanggad asin masarabi: ‘Madia kamo, asin magturukad kita sa bukid ni Jehova asin sa harong kan Dios ni Jacob; asin totokdoan nia kita manongod sa saiyang mga dalan’ . . . Dai sinda mabingat nin espada, an nasyon tumang sa nasyon, ni mag-aadal pa man sinda nin pakikiguerra. Asin sinda totoong magtutukaw, an lambang saro sa sirong kan saiyang poon nin ubas asin sa sirong kan saiyang higuerra, asin mayo nin siisay man na magpapatakig sa sainda.”—Miqueas 4:2-4.

Minsan ngani si Jesu-Cristo mismo naghulit sa mga Judio, sia nagsabi man: “An maogmang baretang ini kan kahadean ihuhulit sa bilog na ineerokan na daga para sa pagpatotoo sa gabos na nasyon.” (Mateo 24:14) Mayo nin nasyon na dai makakadangog kan maogmang bareta. Sa dahelan na iyan, si Jehova nagtao nin sangkap na halimbawa nin daing ipinapaorog na pagtratar sa gabos na grupong etniko. “An Dios daing ipinapaorog, kundi sa lambang nasyon an tawo na natatakot sa saiya asin naggigibo nin katanosan saiyang inaako.”—Gibo 10:34, 35.

Ihinahayag man kan mga ley na itinao nin Dios sa suanoy na nasyon nin Israel na sia nagmamakolog sa gabos na nasyon. Mangnoha kun paano hinagad kan Ley an labi pa sa pag-ako sana sa mga bakong Israelita na nag-iistar sa daga, kan sinabi kaiyan: “An nakikihimanwa na nag-iistar bilang nakikihimanwa sa saindo maninigong ibilang nindo na propiong taga dian sa saindo; asin kamotan mo sia nin siring sa saimo man sana, huli ta kamo nagin mga nakikihimanwa sa daga nin Egipto.” (Levitico 19:34) An dakol sa mga ley nin Dios nagtokdo sa mga Israelita na magin maboot sa mga dayo. Huli kaini, kan maheling ni Booz, na apoon ni Jesus, an dukhang babaeng dayo na nagkukua nin mga natada kan mga paraani, si Booz naghiro kaoyon kan nanodan nia sa Dios kan siertohon nia na an saiyang mga paraani nagwalat nin dakol na tipasi tanganing matipon iyan kan babaeng dayo.—Rut 2:1, 10, 16.

Si Jesus Nagtokdo nin Kabootan

Ihinayag ni Jesus an kaaraman dapit sa Dios nin labi sa ginibo nin siisay pa man. Ipinaheling nia sa saiyang mga parasunod kun paano magin maboot sa mga tawo na napapalaen. Sarong beses pinonan niang kaolayon an sarong Samaritana. An mga Samaritano sarong grupong etniko na minemenos nin dakol na Judio, kaya nagngalas an babae. Durante kan pag-oolay na ini, maboot na tinabangan ni Jesus an babae na masabotan kun paano sia puedeng magkamit nin buhay na daing katapusan.—Juan 4:7-14.

Itinokdo man ni Jesus sa sato kun paano tatrataron an mga tawong hale sa ibang mga grupong etniko kan itao nia an ilustrasyon manongod sa Samaritano na tataong makipagkapwa-tawo. Naheling kan lalaking ini an sarong Judio na biyong  naerido huli sa pag-atake nin mga parahabon. Pasil sana kutana na mangatanosan an Samaritano: ‘Taano ta tatabangan ko an sarong Judio? Minemenos nin mga Judio an banwaan ko.’ Alagad iprinesentar ni Jesus an Samaritano bilang igwa nin laen na pagmansay sa mga estranghero. Minsan ngani linampasan sana nin ibang mga nagbabaklay an naeridong lalaki, an Samaritano “naherak” asin nagtao nin dakol na tabang. Tinapos ni Jesus an parabolang ini paagi sa pagsabi na an siisay man na nagmamawot kan pabor nin Dios maninigong gumibo man nin siring kaiyan.—Lucas 10:30-37.

Si apostol Pablo nagtokdo sa mga nagmamawot na paogmahon an Dios na bagohon an saindang personalidad asin arogon an paagi nin pagtratar nin Dios sa mga tawo. Si Pablo nagsurat: “Hubaa nindo an daan na personalidad kaiba an mga gibo kaini, asin isulog nindo an bagong personalidad, na binabago paagi sa tamang kaaraman segun sa ladawan kan Saro na naglalang kaiyan, na dian mayo nin Griego o Judio, tinuri o dai tinuri, dayohan, Escita . . . Alagad, laen pa sa gabos na bagay na ini, isulog nindo an pagkamoot, huli ta iyan sangkap na bogkos nin pagkasararo.”—Colosas 3:9-14.

Binabago daw an mga Tawo kan Kaaraman Dapit sa Dios?

Binabago daw talaga nin pakamidbid ki Jehova Dios an paagi kan pagtratar nin mga tawo sa mga kabilang sa ibang mga grupong etniko? Isipon nindo an eksperyensia nin sarong taga Asia na dayo sa Canada na nadesganar kan sia makaeksperyensia duman nin pagpalaenlaen. May namidbid siang mga Saksi ni Jehova, asin an mga ini nagpoon na tokdoan sia sa Biblia. Paghaloyhaloy, nagsurat sia sa sainda bilang apresasyon, na dian sia nagsabi: ‘Kamo marahayon asin maboot na mga puti. Kan marealisar ko na laen talaga kamo sa ibang mga puti, nagngalas ako kun taano. Nagparaisip ako asin nagkonklusyon na kamo mga Saksi nin Dios. Siertong may marahayon na bagay sa Biblia. Naheling ko sa saindong mga pagtiripon an grupo nin mga puti, itom, moreno, asin madarag (yellow) na may mga puso na garo parareho an kolor—garo silag—huli ta sinda magturugang. Ngonyan aram ko na kun siisay an naggibo sa sainda na magin marahay na mga tawo. An Dios nindo.’

Ihinula kan Tataramon nin Dios an sarong panahon na “an daga mapapano nanggad kan kaaraman dapit ki Jehova.” (Isaias 11:9) Dawa ngonyan, bilang kaotoban kan hula sa Biblia, pinagsasararo sa tunay na pagsamba an sarong dakulang kadaklan na minilyon an bilang “hale sa gabos na nasyon asin tribo asin banwaan patin lenguahe.” (Kapahayagan 7:9) Linalaoman nindang maheling na an pagkaongis masalidahan nin pagkamoot sa sarong pambilog na kinaban na sosyedad na sa dai na mahahaloy maotob kan katuyohan ni Jehova na ipinahayag ki Abraham: “An gabos na pamilya kan daga mabebendisyonan.”—Gibo 3:25.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 4]

Tinokdoan kan Ley nin Dios an mga Israelita na kamotan an mga nakikihimanwa

[Ritrato sa pahina 5]

Ano an manonodan niato sa parabola manongod sa Samaritano na tataong makipagkapwa-tawo?

[Mga Ritrato sa pahina 6]

An Dios dai nagtao nin dahelan sa arin man na grupong etniko na magsaboot na sinda nakakalabi