An Tataramon ni Jehova Buhay

Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Daniel

“AN LIBRO nin Daniel saro sa pinakainteresanteng gayo na mga libro sa Biblia,” an sabi kan Holman Illustrated Bible Dictionary. “An librong iyan pano nin mga katotoohan na dai apektado nin panahon.” An pagkasaysay ni Daniel nagpoon kan 618 B.C.E. kan si Hadeng Nabucodonosor nin Babilonya mag-abot sa Jerusalem asin salikopan an siudad na iyan, saka darahon niang bihag sa Babilonya an “nagkapira sa mga aki ni Israel.” (Daniel 1:1-3) Kabilang sa sainda an hoben na si Daniel, na posibleng tinedyer pa sana kaidto. An libro nagtatapos na si Daniel nasa Babilonya pa. Ngonyan na si Daniel haros 100 anyos na, nanuga an Dios sa saiya: “Mapahingalo ka, alagad ika matindog para sa saimong kabtang sa katapusan kan mga aldaw.”—Daniel 12:13.

Minsan ngani an enot na kabtang kan libro nin Daniel iprinesentar segun sa pagkasunodsunod kan mga pangyayari sa punto de vista nin sarong nagmamasid, an huring kabtang kaiyan isinurat sa punto de vista ni Daniel. An librong ini na isinurat ni Daniel igwang mga hula mapadapit sa paglataw asin pagbagsak kan pambilog na kinaban na mga kapangyarihan, panahon kan pagdatong kan Mesiyas, asin mga pangyayari sa satong panahon. * Ginirumdom man kan gurang nang propeta an saiyang halawig na buhay asin isinaysay an mga pangyayari na nagpaparigon sa satong boot na magin diosnon na mga lalaki asin babae na nagpapadanay nin integridad. An mensahe ni Daniel buhay asin mapuersa.—Hebreo 4:12.

ANO AN ITINOTOKDO SA SATO KAN PAGKASAYSAY SEGUN SA PAGKASUNODSUNOD KAN MGA PANGYAYARI?

(Daniel 1:1–6:28)

An taon 617 B.C.E. Si Daniel asin an tolong hoben na katood, si Sadrac, Mesac, asin Abednego, nasa palasyo nin Babilonya. Durante kan saindang tolong taon na pagsasanay sa buhay sa palasyo, pinagdanay kan mga hoben na iyan an saindang integridad sa Dios. Pakalihis nin mga walong taon, nagkaigwa si Hadeng Nabucodonosor nin misteryosong pangatorogan. Ihinayag ni Daniel an pangatorogan dangan tinawan iyan nin kahulogan. Minidbid kan hade na si Jehova iyo an “Dios nin mga dios asin Kagurangnan nin mga hade patin Parahayag nin mga hilom.” (Daniel 2:47) Pero, dai nahaloy, garo baga nalingawan ni Nabucodonosor an leksion na ini. Kan an tolong katood ni Daniel magsayumang sumamba sa sarong higanteng imahen, ipinaapon sinda kan hade sa nagkakalayong horno. Ilinigtas kan tunay na Dios an tolong iyan, asin napiritan si Nabucodonosor na midbidon na “mayo nin ibang dios na nakapagliligtas nin arog kan sarong ini.”—Daniel 3:29.

Nagkaigwa si Nabucodonosor nin saro pang makahulogan na pangatorogan. Nakaheling sia nin grabe kadakulang kahoy, na pinalod asin pinugolan na magtubo. Ihinayag ni Daniel an kahulogan kan pangatorogan na iyan. An pangatorogan na iyan naotob sa sarong kabtang kan si Nabucodonosor mabua asin kan huri maulian. Pakalihis nin dakol na dekada, nagkaigwa nin dakulang bangkete si Hadeng Belsasar para  sa saiyang mga mahal na tawo asin daing galang na ginamit an mga lalagan na kinua sa templo ni Jehova. Kan banggi man sanang iyan, ginadan si Belsasar asin inako ni Dario na Medo an kahadean. (Daniel 5:30, 31) Kan panahon ni Dario, kan si Daniel labi nang 90 anyos, an gurang nang propetang iyan plinanong gadanon kan maimon na mga opisyal. Alagad ilinigtas sia ni Jehova “sa kuko kan mga leon.”—Daniel 6:27.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

1:11-15—An pagkakan sana daw nin gulay an dahelan kan mas marahay na lalauogon kan apat na Judeanong hoben? Dai. Mayo nin ano man na pagkakan na puedeng makagibo nin siring na mga pagbabago sa laog sana nin sampulong aldaw. An pagbabago sa lalauogon kan hoben na mga Hebreo naggikan ki Jehova, na nagbendisyon sa sainda huli sa pagtitiwala ninda sa saiya.—Talinhaga 10:22.

2:1—Kasuarin nangatorogan si Nabucodonosor manongod sa grabe kadakulang imahen? An pagkasaysay nagsasabi na nangyari ini “kan ikaduwang taon kan paghade ni Nabucodonosor.” Sia nagin hade kan 624 B.C.E. Sa siring, an ikaduwang taon kan saiyang paghade nagpoon kan 623 B.C.E.—dakol na taon bago nia sinakyada an Juda. Kan panahon na iyan, si Daniel mayo kutana sa Babilonya tanganing tawan nin kahulogan an pangatorogan. An “ikaduwang taon” minalataw na binilang poon 607 B.C.E., kan linaglag kan hade nin Babilonya an Jerusalem asin sia nagin namamahala sa bilog na kinaban.

2:32, 39—Sa anong paagi na an kahadean nin plata mas hababa sa bulawan na payo, asin paanong an kahadean nin tanso mas hababa sa kahadean nin plata? An Imperyo nin Medo-Persia, na irinerepresentar kan platang kabtang kan imahen, mas hababa sa Babilonya, an bulawan na payo, huli ta dai iyan nagkaigwa kan napapalaen na onra na ibagsak an Juda. An suminunod na kapangyarihan iyo an Grecia, na irinerepresentar kan tanso. An Grecia mas hababa pa, kun paanong an tanso mas hababa kisa sa plata. Minsan ngani mas mahiwas an lugar na nasakop kan Imperyo nin Grecia, dai iyan nagkapribilehio na patalingkason an banwaan nin Dios sa pagkadistiero arog kan ginibo kan Medo-Persia.

4:8, 9—Si Daniel daw mismo nagin saserdoteng nagmamahika? Dai. An pananaram na “poon kan mga saserdoteng nagmamahika” nanonongod sana sa posisyon ni Daniel bilang “poon na prefecto sa gabos na madonong na tawo nin Babilonya.”—Daniel 2:48.

4:10, 11, 20-22—Ano an irinerepresentar, o isinisimbolisar, kan grabe kadakulang kahoy sa pangatorogan ni Nabucodonosor? An kahoy enot na nagrepresentar ki Nabucodonosor bilang namamahala sa pambilog na kinaban na kapangyarihan. Minsan siring, huling an pamamahala nakaabot “sagkod sa poro kan daga,” an kahoy siertong nangangahulogan nin sarong bagay na mas nakakalabi nanggad. Ikinokonektar kan Daniel 4:17 an pangatorogan sa pamamahala sa katawohan kan “Kaharohalangkawe.” Kun siring, an kahoy nagsisimbolisar man sa unibersal na soberaniya ni Jehova, nangorogna kun mapadapit digdi sa daga. Sa dahelan na iyan, an pangatorogan igwa nin duwang kaotoban—sa pamamahala ni Nabucodonosor asin sa soberaniya ni Jehova.

4:16, 23, 25, 32, 33—Gurano kalawig an “pitong panahon”? Huli sa gabos na pagbabago sa itsura ni Hadeng Nabucodonosor, an “pitong panahon” kaipuhan na mas halawig na marhay kisa sa pitong literal na aldaw. Sa saiyang kamugtakan, an mga panahon na ini nangangahulogan nin pitong taon na 360 aldaw an kada saro, o 2,520 aldaw. Sa mas dakulang kaotoban, an “pitong panahon” 2,520 taon. (Ezequiel 4:6, 7) Nagpoon iyan kan laglagon  an Jerusalem kan 607 B.C.E. asin natapos kan si Jesus patukawon sa trono bilang langitnon na Hade kan 1914 C.E.—Lucas 21:24.

6:6-10—Mantang an pamimibi ki Jehova dai naghahagad nin ano man na partikular na posisyon, bako daw na madonong kutana para ki Daniel na mamibi nin hilom sa laog nin 30 aldaw? An bagay na si Daniel namimibi nin tolong beses kada aldaw aram kan publiko. Iyan an dahelan kun taano ta an magkakasapakat nag-imbento nin pagboot na naglilimitar sa pamimibi. An ano man na pagbabago sa pinagkatodan ni Daniel mapadapit sa pamimibi tibaad garo baga para sa iba sarong pagkompromiso asin puedeng magparisa na nasudya sia sa pagtao nin dai nababangang debosyon ki Jehova.

Mga Leksion Para sa Sato:

1:3-8. An determinasyon ni Daniel asin kan saiyang kairiba na magdanay na maimbod ki Jehova nagdodoon kan kahalagahan kan pagtotokdo nin mga magurang na siertong inako ninda. Kun ineenot kan mga magurang na matatakton sa Dios an espirituwal na intereses sa saindang buhay asin itinotokdo sa saindang mga aki na gibohon man iyan, posibleng marhay na malalabanan kan saindang mga aki an ano man na mga sugot asin panggigipit na tibaad mangyari sa eskuelahan o sa iba pang lugar.

1:10-12. Nasabotan ni Daniel kun taano ta “an mayor na opisyal sa palasyo” natakot sa hade kaya dai nia ipinirit an mga bagay-bagay sa opisyal na iyan. Minsan siring, paghaloyhaloy nagdolok si Daniel sa “nag-aataman,” na tibaad nasa kamugtakan na magin bakong gayong estrikto. Kun napapaatubang sa depisil na mga situwasyon, maninigo kitang humiro na may kaagid na pakarorop, pakasabot, asin kadonongan.

2:29, 30. Arog ni Daniel, maninigong itao niato an lubos na pag-omaw ki Jehova huli sa ano man na kaaraman, mga kualidad, asin mga abilidad na tibaad nakamtan niato bilang resulta kan pag-aprobetsar niato sa saiyang espirituwal na mga probisyon.

3:16-18. Harayo an posibilidad na an tolong Hebreo humiro na may siring karigon na kombiksion kun kan nakaagi nagkompromiso na sinda may koneksion sa saindang pagkakan. Maninigo man kitang magmaigot na magin “maimbod sa gabos na bagay.”—1 Timoteo 3:11.

4:24-27. An pagbalangibog kan mensahe kan Kahadean, na kabale an bakong paborableng paghokom nin Dios, nangangaipo nin kaparehong klase nin pagtubod asin kosog nin boot na ipinaheling ni Daniel sa paghahayag kun ano an mangyayari ki Nabucodonosor asin kun ano an maninigong gibohon kan hade tanganing ‘tibaad mapalawig an saiyang prosperidad.’

5:30, 31. An ‘matalinhagang kasabihan tumang sa hade nin Babilonya’ nagin totoo. (Isaias 14:3, 4, 12-15) Si Satanas na Diablo, na an pagigin orgolyoso kaagid kan sa dinastiya nin Babilonya, makasusupog man an magigin katapusan.—Daniel 4:30; 5:2-4, 23.

ANO AN IHINAHAYAG KAN MGA BISYON NI DANIEL?

(Daniel 7:1–12:13)

Kan akoon ni Daniel an enot niang bisyon paagi sa pangatorogan kan 553 B.C.E., sia labi nang 70 anyos. Naheling ni Daniel an apat na darakulaon na hayop na naglaladawan sa pagkasunodsunod nin pambilog na kinaban na mga kapangyarihan poon sa saiyang panahon sagkod sa satong panahon. Sa bisyon dapit sa sarong eksena sa langit, naheling nia “an saro na kabaing nin aki nin tawo” na tinawan nin ‘pamamahala na magdadanay na daing talaan.’ (Daniel 7:13, 14) Pakalihis nin duwang taon, si Daniel nagkaigwa nin bisyon na kalabot an Medo-Persia, Grecia, asin an sarong imperyo na nagin “hade na maringis an lalauogon.”—Daniel 8:23.

An taon ngonyan 539 B.C.E. An Babilonya buminagsak na, asin si Dario na Medo nagin namamahala sa kahadean kan mga Caldeo. Si Daniel namibi ki Jehova manongod sa pagbabalik sa dati kan saiyang dagang tinuboan. Mantang sia namimibi pa, isinugo ni Jehova an anghel na si Gabriel tanganing si Daniel “magkaigwa nin pakarorop na may pakasabot” manongod sa pagdatong kan Mesiyas. (Daniel 9:20-25) Uminabot an 536/535 B.C.E. Sarong sadit na grupo nin natadang mga Israelita an nagbalik sa Jerusalem. Alagad igwa nin pagtumang sa pagtogdok kan templo. Nagtao ini nin kahaditan ki Daniel. Ipinamibi nia iyan nin odok, asin isinugo ni Jehova ki Daniel an sarong anghel na may halangkaw na ranggo. Pagkatapos na pakosogon asin parigonon an boot ni Daniel, isinaysay kan anghel an hula dapit sa pagdinaogan para sa kapangyarihan sa  pag-oltanan kan hade sa amihanan asin kan hade sa timog. An labanan sa pag-oltanan kan duwang hade luminawig poon kan an kahadean ni Alejandrong Dakula mabanga sa saiyang apat na heneral sagkod sa panahon na “matindog” an Dakulang Prinsipe, si Miguel.—Daniel 12:1.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

8:9—Ano an ilinaladawan kan “Dekorasyon”? Sa pangyayaring ini, an “Dekorasyon” nagsisimbolisar sa daganon na kamugtakan kan linahidan na mga Kristiano durante kan panahon kan Pambilog na Kinaban na Kapangyarihan na Anglo-Amerikano.

8:25—Siisay an “Prinsipe nin mga prinsipe”? An termino sa Hebreo na sar, na trinadusir na “prinsipe,” sa pundamental nangangahulogan na “poon,” o “payo.” An titulong “Prinsipe nin mga prinsipe” aplikado sana ki Jehova Dios—an Poon kan gabos na anghel na prinsipe, na dian kaiba si “Miguel, saro sa pangenot na mga prinsipe.”—Daniel 10:13.

9:21—Taano ta inapod ni Daniel an anghel na si Gabriel na ‘an lalaki’? Ini huli ta si Gabriel nagduman sa saiya sa pormang garo tawo, arog kan pagpaheling nia ki Daniel sa mas naenot na bisyon.—Daniel 8:15-17.

9:27—Anong tipan an ‘pinagdanay na may puersa para sa dakol’ sagkod sa katapusan kan ika-70 semana nin mga taon, o 36 C.E.? An tipan nin Ley hinale kan 33 C.E. kan si Jesus ipako sa harigi. Alagad paagi sa pagpapadanay na may puersa an Abrahamikong tipan sa Israel sa laman sagkod 36 C.E., pinalawig ni Jehova an peryodo nin espesyal na pabor sa mga Judio basado sa saindang pagigin mga gikan ni Abraham. An Abrahamikong tipan nagpapadagos na may puersa mapadapit sa “Israel nin Dios.”—Galacia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.

Mga Leksion Para sa Sato:

9:1-23; 10:11. Huli sa saiyang kapakumbabaan, diosnon na debosyon, pagigin mainadal, asin pagkadesidido sa pamimibi, si Daniel “saro na kawiliwiling gayo.” An mga kualidad mismong ini nakatabang man sa saiya na magdanay na maimbod sa Dios sagkod sa katapusan kan saiyang buhay. Magin determinado kita na sunodon an halimbawa ni Daniel.

9:17-19. Dawa kun ipinapamibi niato an pag-abot kan bagong kinaban nin Dios, na dian “magdadanay an katanosan,” bako daw na maninigo na an pangenot na isipon niato iyo an pagpakangbanal sa ngaran ni Jehova asin an pagbindikar sa saiyang soberaniya imbes na an katapusan kan satong personal na pagsakit asin mga kadepisilan?—2 Pedro 3:13.

10:9-11, 18, 19. Bilang pag-arog sa anghel na nagduman ki Daniel, maninigo niatong parigonon asin pakosogon an lambang saro paagi sa pagtao nin tabang asin nakakarangang mga tataramon.

12:3. Durante kan huring mga aldaw, “an mga igwa nin pakarorop”—an linahidan na mga Kristiano—“nagliliwanag siring sa mga ilaw” asin dinara ninda an “dakol pasiring sa katanosan,” kaiba na an “dakulang kadaklan” nin “ibang mga karnero.” (Filipos 2:15; Kapahayagan 7:9; Juan 10:16) An mga linahidan ‘masirang na siring sa mga bitoon’ sa pinakalubos na paagi durante kan Milenyal na Pamamahala ni Cristo, kun sinda magtabang na sa saiya sa pagpaabot kan lubos na mga pakinabang kan pantubos sa makinuyog na katawohan digdi sa daga. An “ibang mga karnero” maninigong maimbod na magdanay na kasararo kan mga linahidan, na bilog na pusong sinusuportaran sinda sa gabos na paagi.

‘Binebendisyonan ni Jehova an mga Natatakot sa Saiya’

Ano an itinotokdo sa sato kan libro nin Daniel manongod sa Dios na sinasamba niato? Isip-isipa an mga hula na yaon dian—an mga naotob na asin an mga maootob pa. Malinaw nanggad na ilinaladawan kaiyan si Jehova bilang an Paraotob kan saiyang tataramon!—Isaias 55:11.

Ano an ipinapaheling kan pagkasaysay sa libro nin Daniel manongod sa satong Dios? An apat na hoben na Hebreo na nagsayumang akoon an paagi nin pamumuhay sa palasyo sa Babilonya tinawan nin ‘kaaraman, pakarorop, asin kadonongan.’ (Daniel 1:17) Isinugo kan tunay na Dios an saiyang anghel asin ilinigtas sa nagkakalayong horno si Sadrac, Mesac, asin Abednego. Si Daniel ilinigtas sa lungib kan mga leon. ‘Tinatabangan asin iniingatan ni Jehova an mga nagtitiwala sa saiya’ asin ‘binebendisyonan nia an mga natatakot sa saiya.’—Salmo 115:9, 13.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 18]

Taano ta si Daniel “saro na kawiliwiling gayo”?