Haran​—Suanoy na Sentro nin Aktibidad

KUN nasasambitan an ngaran na Haran, minalaog tolos sa isip kan mga pamilyar sa Kasuratan an maimbod na patriarkang si Abraham. Sa saiyang pagbaklay hale sa Ur pasiring sa daga nin Canaan, sia asin an agom niang si Sara, saka an saiyang ama na si Tera asin an sobrino niang si Lot nag-ontok sa Haran. Duman, si Abraham nagkaigwa nin dakol na rogaring. Pagkagadan kan saiyang ama, nagpadagos si Abraham sa pagbaklay nia pasiring sa daga na ipinanuga kan tunay na Dios. (Gen. 11:31, 32; 12:4, 5; Gibo 7:2-4) Kan huri, isinugo ni Abraham an saiyang pinakamatuang surugoon pasiring sa Haran o sa lugar na harani dian tanganing humanap nin agom para ki Isaac. An makoapo ni Abraham na si Jacob nag-istar man duman nin dakol na taon.—Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:1, 2, 10.

Sa ultimatum na itinao ni Hadeng Senaquerib kan Asiria ki Hadeng Ezequias kan Juda, nasambitan an Haran bilang saro sa “mga nasyon” na nasakop kan mga hade kan Asiria. An ngaran na “Haran” digdi nanonongod bako sana sa siudad kundi pati na sa nakapalibot na distrito. (2 Ha. 19:11, 12) Sinambit kan hula ni Ezequiel an Haran bilang saro sa pangenot na mga kasosyo sa negosyo kan Tiro, na nagkokompirmar sa papel kan Haran bilang sarong importanteng sentro nin komersio.—Ezeq. 27:1, 2, 23.

An Haran ngonyan saro na sanang sadit na banwaan harani sa Şanlıurfa, sa sirangan na Turkiya. Alagad may panahon na an suanoy na siudad nin Haran nagin nanggad sentro nin aktibidad. An Haran saro sa pipira sanang suanoy na mga komunidad na an ngaran ngonyan kapareho pa man giraray kan ginamit sa Biblia. An Asiriong ngaran kaiyan na Harranu puedeng mangahulogan na “Tinampo” o “Tinampo nin mga Karaban,” na sa siring nagpaparisa na an Haran yaon sa pangenot na mga ruta nin negosyo na nagkokonektar sa darakulang siudad. Oyon sa mga inskripsion na nakotkot sa Haran, an ina ni Hadeng Nabonido kan Babilonya iyo an halangkaw na saserdoteng babae sa templo ni Sin, an dios na bulan nin Haran. May mga nagsasabi na hinirahay ni Nabonido an templong ini. Pagkatapos kaiyan, buminangon asin buminagsak an manlaenlaen na imperyo mantang an Haran nagdanay.

An Haran laen nang marhay ngonyan kisa kaidto. An suanoy na Haran maoswag asin importanteng siudad, lalo na sa nagkapirang peryodo nin panahon. Minsan siring, an Haran sa presenteng panahon saro na sanang grupo nin mga harong na pabilog an atop. Nakapalibot dian an mga kagabaan nin suanoy na mga sibilisasyon. Sa bagong kinaban na gigibohon nin Dios, dakol na dating nag-iistar sa Haran—kaiba si Abraham, Sara, asin Lot—an bubuhayon liwat. Posibleng marhay nanggad na ikakasaysay ninda sa sato an dakol pang bagay manongod sa Haran, na sarong suanoy na sentro nin aktibidad.

[Ritrato sa pahina 20]

Kagabaan nin Haran

[Ritrato sa pahina 20]

Mga harong na pabilog an atop

[Ritrato sa pahina 20]

An Haran ngonyan