An Internet—Madonong na Paggamit sa Sarong Pangglobong Kasangkapan

KAN maimbento an pag-imprenta, dakol na siglo na an nakaagi, binago kaiyan an paagi nin pakikikomunikar nin mga tawo. Ikinokomparar dian an pagkaimbento kan Internet sa presenteng mga panahon. An praktikal na kasangkapan na ini inaapod na sarong pangglobong kasangkapan sa pakikikomunikar, asin angay nanggad iyan. Mantang kamo garo baga nagbibiahe sa information superhighway na ini, makakakua kamo nin mga impormasyon, estadistika, asin mga opinyon dapit sa manlaenlaen na tema.

An abilidad na makikomunikar sarong marahayon na regalo hale sa satong Kaglalang. Nakakatabang iyan sa sato sa pagrinibayan nin mga ideya asin pagpaabot nin impormasyon sa iba. Si Jehova an enot na nakikomunikar sa saiyang pamilya nin mga tawo, na nagtatao nin malinaw asin bakong depisil saboton na impormasyon kun paano magkakaigwa nin makahulogan na buhay. (Gen. 1:28-30) Minsan siring, arog kan ipinarisa kan nangyari sa kapinonan kan kasaysayan nin tawo, an regalong pakikikomunikar puedeng magamit sa salang paagi. Si Satanas nagtao nin sala nanggad na impormasyon ki Eva. Naniwala sia sa sinabi ni Satanas asin ipinasa iyan ki Adan, na nagdara sa katawohan sa kapahamakan.—Gen. 3:1-6; Roma 5:12.

Kumusta man an paggamit nin Internet? Minsan ngani an Internet nakakatao nin mahalagang marhay na impormasyon, nakakatipid sa panahon, asin kapakipakinabang, puede man iyan magtao sa sato nin salang impormasyon, makaubos nin kadakol na oras, asin makaraot sa satong moralidad. Aramon niato kun paano niato magagamit an pangglobong kasangkapan na ini para sa satong kapakinabangan.

Impormasyon—Masasarigan o Bakong Totoo?

Nungkang isipon na kapakipakinabang asin marahay an gabos na impormasyon na nasa Internet. An mga website para sa pag-search puedeng ikomparar sa sarong grupo nin parakua nin tubo (mushroom), na maigot na kinokolekta an gabos na klase kaiyan—nakakakan man o nakakahilo—asin ibinubugtak iyan sa sarong lalagan saka ipinupuesto tanganing kakanon niato. Tolos-tolos daw nindong kakakanon iyan na dai nguna saro-sarong sinisiyasat nin maingat? Siempre dai! An mga website para sa pag-search naggagamit nin dakolon na kompyuter tanganing magtipon o magpili sa binilyon na Web page na igwa kan gabos na klase nin pinakamarahay asin pinakamaraot na impormasyon. Kaipuhan niato nin pakabatid tanganing isuway an paroy sa apa, sabi ngani, ta tibaad mahilo nin salang impormasyon an satong isip.

Kan 1993, an sarong bantog na magasin igwa nin drowing na ipinapaheling an duwang ayam na nasa atubangan nin kompyuter. An sarong ayam nagpaliwanag sa saro pang ayam: “Sa Internet, mayo nin nakakaaram na ika ayam.” Haloy na  panahon na an nakaagi, itinago ni Satanas kun siisay sia paagi sa paggamit nin halas tanganing garo man sana makipag-chat ki Eva, na nagsasabi na si Eva puedeng magin arog nin Dios. Ngonyan, an siisay man na may kompyuter na konektado sa Internet puedeng magsagin na eksperto sa sarong bagay, na dai ngani nagpapamidbid kun siisay sia. Asin mayo nin mga reglamento kun siisay an puedeng magpublikar nin mga ideya, impormasyon, retrato, asin suhestion.

Kun naggagamit nin Internet, dai magin arog ni Eva na madaling magtiwala. Magin maingat asin mapagmaan sa impormasyon. Bago magtiwala dian, maghapot: (1) Siisay an nagpublikar kaini? Ano an kredensial kan autor? (2) Taano ta ipinublikar ini? Ano an nakamotibar sa kagsurat? May kinakampihan daw ini? (3) Saen kinua kan autor an impormasyon? Naglalaag daw sia nin mga reperensia na puedeng beripikaron? (4) Bago daw an impormasyon? Kan enot na siglo, nagtao si Pablo nin sadol ki Timoteo na aplikado man ngonyan. Si Pablo nagsurat: “Igñatan mo an ipinaniwala saimo, na likayan an magña basang na tarabilan asin magña panumang kan kadonogñan na sa kasalaan pinagaapod kadonogñan.”—1 Tim. 6:20.

Nakakatipid o Nakakaubos nin Oras?

Kun madonong an paggamit nin Internet, mayong duda na iyan makakatabang tanganing makatipid nin oras, kosog, asin kuarta. Kombenyente kitang makakabakal nin sarong bagay dawa nasa harong sana. An pagkomparar sa mga presyo makakatabang sa sato na makamenos. Huling naka-online na an mga bangko, nagin mas pasil para sa dakol an mga transaksion dian; kombenyente tang maaasikaso an pinansial na mga bagay ano man na oras mantang kita nasa harong. An Internet mahalagang marhay na kasangkapan sa pagplano niato nin kombenyente asin matipid na pagbiahe saka pagpareserba nin tiket patin dadagosan. Madali sana kitang makakahanap nin mga numero nin telepono, adres, asin laen-laen na ruta tanganing makaabot sa satong destinasyon. Sa bilog na kinaban, ginagamit kan mga sangang opisina kan Mga Saksi ni Jehova an dakol sa mga serbisyong ini tanganing makatipid nin oras asin kuarta saka dai maggamit nin dakol na tawohan.

Minsan siring, igwa iyan nin peligro na dapat tang tawan nin atension. Mapadapit iyan sa panahon na puedeng maubos huli sa paggamit nin Internet. Para sa nagkapira, an Internet nagin sarong kawiliwiling kawatan imbes na nakakatabang na kasangkapan. Kadakol na oras an ginagamit ninda sa pagkawat, pag-shopping, pakikipag-chat, pag-email, pag-search, asin paglaog sa laen-laen na website. Pag-abot nin panahon, tibaad mapabayaan na ninda an mas mahahalagang bagay na kalabot an pamilya, mga katood, asin kongregasyon. An Internet puede pa nganing makaadik. Halimbawa, ipinarisa nin sarong pagkarkulo na ipinublikar kan 2010 na 18.4 porsiento kan mga tin-edyer sa Korea an nagin adik sa Internet. An Aleman na mga parasiyasat nagsabi na “padakol nang padakol na babae an nagrereklamo sa pagigin adik [kan] saindang agom.” An sarong babae nagreklamo na dakula an nagin pagbabago kan saiyang agom sagkod na naraot an saindang relasyon huli sa pagigin adik kaini sa Internet.

An sarong sangang opisina kan Mga Saksi ni Jehova nakaresibi nin surat hale sa saro na nagsasabing adik sia sa Internet. Kun minsan, sampulong oras siang nag-i-Internet sa sarong aldaw. Pagkatapos niang sabihon na “kan primero, garo baga mayo iyan nin maraot na epekto,” sia nagsabi pa: “Pag-abot nin panahon, bihira na akong makaatender sa pagtiripon asin nagpondo na ako sa pagpamibi.” Kun sia nasa pagtiripon, bako siang andam  asin an isip nia nasa harong na nagmamawot na “maka-log on giraray.” Marahay sana ta narealisar nia an pagigin seryoso kan problema asin naggibo sia nin mga paagi tanganing itanos iyan. Nungka logod na kita sumagkod sa pagigin adik sa Internet.

Impormasyon—Kapakipakinabang o Dai?

Sa 1 Tesalonica 5:21, 22, mababasa niato: “Baloon an gabos na bagay; rimposon an marahay; likayan an gabos na anio nin karatan.” Kaipuhan tang aramon kun baga an impormasyon na nakukua niato sa Internet may pag-oyon nin Dios, na nakakaabot sa saiyang halangkaw na mga pamantayan. Kun dapit sa moral, iyan dapat bakong kuestionable asin angay para sa sarong Kristiano. An pornograpiya sa Internet lalo nang naglalakop, asin kun dai kita mag-iingat, madali kitang masisilo kaiyan.

Madonong na hapoton an satong sadiri, ‘An pigheheling ko daw sa kompyuter tolos-tolos kong itatago kun maglaog sa kuarto an sakong agom, mga magurang, o Kristianong mga tugang?’ Kun an simbag dian iyo, marahay na gamiton sana niato an Internet kun may iba na nakakaheling. Tunay nanggad na binago kan Internet an paagi nin pakikikomunikar asin pamamakal niato. Apuera dian, nag-introdusir iyan nin biyong bagong paagi tanganing ‘magkasala nin pagsambay sa satong puso.’—Mat. 5:27, 28.

Dapat I-Forward o Dai?

Kalabot sa paggamit nin Internet an pagkua nin impormasyon saka pagpalakop kaiyan. Minsan ngani may katalingkasan kitang magkua asin magpasa nin impormasyon, may paninimbagan man kitang siertohon kun baga iyan totoo asin bakong kuestionable kun dapit sa moral. Makakatao daw kita nin garantiya na talagang totoo an isinusurat o ipino-forward niato sa iba? May permiso daw kita na ipasa an impormasyon? * Iyan daw kapakipakinabang asin nakakapakosog? Ano an motibo niato sa pagpalakop kaiyan? Gusto daw niatong gibohon iyan tangani sanang pahangaon an iba?

Kun tama an paggamit nin e-mail, iyan puedeng magin kapakipakinabang. Puede man kitang matambakan nin impormasyon huli kaiyan. Tinatambakan daw niato nin impormasyon an iba paagi sa pagpalakop sa kadakol na kamidbid nin pinakabagong mga bareta o bakong mahalagang mga detalye, na tibaad sinasayang an mahalagang marhay na panahon ninda? Bako daw na maninigo tang siyasaton an satong mga motibo bago niato iyan i-send? Ano talaga an katuyohan niato? Kaidto, an mga tawo nagsusurat tanganing ipaaram sa saindang mga kapamilya asin katood an mga eksperyensia ninda, na sinasabi an pinakabagong mga nangyari sa saindang buhay. Bako daw na ini an maninigong magin katuyohan kan satong e-mail? Taano ta mapasa kita sa iba nin impormasyon na dai niato mapapatunayan na totoo?

Kun siring, ano an maninigo tang gibohon kun dapit sa Internet? Dai na nanggad maggamit kaiyan? Tibaad iyan an kaipuhan sa nagkapirang kamugtakan. Iyan an ginibo kan adik sa Internet, na nasambitan sa enotan, tanganing mapangganahan an pagigin adik sa dakol na taon. Sa ibong na lado, puede kitang makinabang sa paggamit nin Internet kun totogotan niato na ‘an pakaaram iyo an mag-ingat sa sato asin an pakasabot iyo an magbantay sa sato.’—Tal. 2:10, 11, An Marahay na Bareta Biblia.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 4]

Paano ka makakalikay na mabiktima nin salang impormasyon?

[Ritrato sa pahina 5]

Ano an maninigo mong isip-isipon bago mo i-“send” an sarong impormasyon?