Hapot Hale sa mga Parabasa

Posible daw na madeterminaran an eksaktong oras kan pagpako ki Jesu-Cristo sa harigi?

Ihinapot ini huli sa garo baga dai pagkakaoyon kan ipinasabong na mga pagkasaysay kan kagsurat nin Ebanghelyo na si Marcos asin apostol Juan dapit sa kagadanan ni Jesus. Si Marcos nagsabi: “Ngonyan ikatolong oras na, asin sia ipinako ninda [mga soldados] sa harigi.” (Mar. 15:25, NW) Segun ki Juan, “mga ikaanom na oras na kaidto” (NW) kan si Jesus itao ni Pilato sa mga Judio tanganing ipako sa harigi. (Juan 19:14-16) An mga komentarista sa Biblia nagtao nin manlaenlaen na paliwanag sa paghihingoang resolberan an garo baga kontradiksion na ini. Minsan siring, mayo nin supisyenteng impormasyon sa Kasuratan na makakapaliwanag sa pagkakalaen kan duwang rekord na iyan. Pero, makakatabang an pag-estudyar kun paano an oras minamansay nin mga tawo kan panahon na idto.

Kan enot na siglo kan satong Komun na Kapanahonan, binangabanga kan mga Judio sa 12 oras an kabtang nin sarong aldaw na igwa nin liwanag, na minapoon sa pagsirang nin saldang. (Juan 11:9) Kun siring, an “ikatolong oras” minapoon nin alas otso sagkod alas nuebe nin aga asin an “ikaanom na oras” natatapos sagkod udto. Siempre, laen-laen an oras nin pagsirang asin pagsolnop kan saldang sa bilog na taon. Bilang resulta, laen-laen an lawig kan kabtang nin aldaw na may liwanag, depende sa panahon. Apuera dian, nadedeterminaran an oras kan aldaw paagi sa pag-obserbar sa posisyon kan saldang. Huli kaini, kinakarkulo sana kaidto an pagsambit nin oras. Sa pangkagabsan, an Kristianong Griegong Kasuratan nagsasambit nin mga bagay na nangyari sa ikatolo, ikaanom, o ikasiyam na oras—na sa parate nangangahulogan na kan mga oras na iyan. (Mat. 20:3, 5, NW; Gibo 10:3, 9, 30, NW) Nagigin mas espesipiko sana an pagsambit sa oras, arog kan “ikapitong oras,” kun mahalaga iyan sa pangyayaring isinasaysay.—Juan 4:52, NW.

An mga pagkasaysay sa Ebanghelyo magkakaoyon kun dapit sa oras nin mga pangyayari kan huring aldaw ni Jesus sa daga. An apat gabos nagsambit na an mga saserdote asin kamagurangan na lalaki nagtiripon kan aga na dangan dinara si Jesus sa Romanong Gobernador na si Poncio Pilato. (Mat. 27:1; Mar. 15:1; Luc. 22:66; Juan 18:28) Si Mateo, Marcos, asin Lucas gabos nagsabi na poon kan ikaanom na oras, kan si Jesus nakapako na sa harigi, nagdiklom sa bilog na daga “sagkod kan ikasiyam na oras” (NW).—Mat. 27:45, 46; Mar. 15:33, 34; Luc. 23:44.

An sarong mahalagang bagay na puedeng may koneksion sa oras kan pagpako ki Jesus sa harigi iyo ini: An pagpasakit o paglatigo sarong kabtang kan proseso nin pagpako sa harigi. Kun minsan, grabe nanggad an pagpasakit kaya ikinakagadan iyan nin saro. Sa situwasyon ni Jesus, seguradong grabe nanggad an pagpasakit huling kaipuhan nang pasanon nin ibang lalaki an hariging pasakitan, na kan primero pinasan ni Jesus nin solo. (Luc. 23:26; Juan 19:17) Kun an pagpasakit kabtang kan proseso nin pagpako sa harigi, seguradong naglihis pa an pirang oras bago ipinako si Jesus sa hariging pasakitan. Kun siring, an laen-laen na indibiduwal puedeng magtao nin laen-laen na oras nin pagpako sa harigi, depende sa partikular na kabtang kan kabilogan na proseso na personal nindang naheling.

Isinurat ni apostol Juan an Ebanghelyo nia mga dekada pagkatapos na isurat kan tolo an Ebanghelyo ninda. Kun siring, puedeng nabasa nia an pagkasaysay ninda. Totoo, an oras na sinambit ni Juan garo baga laen kan ki Marcos. Minsan siring, ini malinaw na ebidensia na dai sana kinopya ni Juan an pagkasaysay ni Marcos. Si Juan asin Marcos parehong pinasabngan nin Dios. Minsan ngani mayo nin supisyenteng impormasyon sa Kasuratan na makakapaliwanag sa pagkakalaen kan duwa, makakapagtiwala kita sa mga pagkasaysay kan Ebanghelyo.