1, 2. Taano ta angay na ikumparar sa kalayo an kapangyarihan kan dila?

KAN Oktubre 1871, nagkaigwa nin grabeng kasulo sa kadlagan sa amihanan-sirangan nin Wisconsin. Sa kasaysayan kan mga kasulo sa Estados Unidos, ini an may pinakagrabeng danyos—labing 1,200 katawo an nagadan asin mga duwang bilyon na kahoy an natumtom. Sinasabing nagpuon an kalayo sa sadit na silyab hali sa nag-aaraging tren. Totoo nanggad an sinasabi kan Santiago 3:5: “Isipa nindo kun gurano kadakulang kadlagan an nasusulo kan sadit na kalayo!” (BPV *) Pero taano ta isinurat ini ni Santiago?

² Ipinaliwanag ni Santiago sa bersikulo 6 an punto kan saiyang ilustrasyon: “An dila garo kalayo.” (BPV) An “dila” nagrerepresentar sa satong kakayahan na magtaram. Arog nin kalayo, an satong mga itinataram puwedeng magkawsa nin dakulaon na danyos. Sinasabi pa ngani kan Bibliya na “an kagadanan asin buhay nasa kapangyarihan kan dila.” (Tal. 18:21, NW) Pero nangangahulugan daw ini na dai na kita mataram ta tibaad makadanyar kita? Siyempre dai. Padagos pa man giraray kitang naggagamit nin kalayo dawa aram niyatong nakakadanyar iyan. Kaipuhan ta sanang kontrulon iyan. Kun kokontrulon ta an kalayo, magagamit  ta iyan sa pagluto, pampaimbong sa hawak, asin pang-ilaw sa banggi. Siring man, kun kokontrulon niyato an satong dila, magagamit ta an kapangyarihan kaiyan sa pagtaong onra sa Diyos asin sa kapakinabangan kan iba.—Sal. 19:14.

3. Anong tulong bagay mapadapit sa pagtaram an pag-uulayan ta?

³ Makangangalas nanggad na regalo hali sa Diyos an kakayahan na maikomunikar sa iba an satong mga iniisip asin namamatian, sa paagi man nin boses o senyas. Paano ta magagamit an regalong ini para makapakusog sa iba, bakong makapaluya? (Basahon an Santiago 3:9, 10.) Pag-uulayan ta an tulong mahalagang bagay mapadapit sa satong pagtaram: kun nuarin mataram, kun ano an itataram, asin kun paano mataram.

4. Magtao nin halimbawa nin mga ‘panahon nin pag-alo’ o dai paggirong.

⁴ Kabtang kan satong pang-aroaldaw na buhay an pagtaram, pero dai ta kaipuhan na magtaram sa gabos na panahon. Sa katunayan, sinasabi kan Bibliya na may ‘panahon nin pag-alo’ o dai paggirong. (Par. 3:7) Halimbawa, pagpahiling nin respeto an pagsilensiyo pag nagtataram an iba. (Job 6:24) Tanda man nin pakasabot asin pagigin maingat kun dai ta sinasabi sa iba an kumpidensiyal na mga bagay. (Tal. 20:19) Asin sarong kadunungan kun pupugulan ta an satong dila pag may nagpapaanggot sa sato.—Sal. 4:4.

5. Paano ta maipapahiling an pagpapahalaga sa irinegalo nin Diyos na kakayahan na magtaram?

⁵ Pero, sinasabi man kan Bibliya na may “panahon nin pagtaram.” (Par. 3:7) Kun tinawan ka nin magayon na regalo kan saimong amigo, dai mo man gayod iyan itatago sana. Imbes, papahalagahan mo iyan paagi sa paggamit kaiyan sa pinakamarahay na paagi. Naipapahiling ta man an satong pagpapahalaga sa irinegalo sa sato ni Jehova na kakayahan na magtaram paagi sa paggamit kaiyan sa madunong na paagi. Kaiba digdi an pagpahayag kan satong mga namamatian, pagsabi sa iba kan satong mga pangangaipo, pagpakusog sa iba, asin pag-umaw sa Diyos. (Sal. 51:15) Paano ta maaaraman an pinakamarahay na ‘panahon para magtaram’?

6. Paano iinilustrar kan Bibliya an kahalagahan kan pagpili nin tamang panahon para magtaram?

⁶ Ipinapahiling kan mga tataramon na ini sa Talinhaga 25:11 an kahalagahan kan pagpili nin tamang panahon para magtaram: “Siring sa mga mansanas na bulawan sa mga inukit na plata an tataramon na sinabi sa tamang panahon.” Magayon nang hilingon an mga mansanas na bulawan. Pero mas minalataw an gayon kaiyan kun ibubugtak iyan sa atubangan nin mga inukit na plata. Kaagid kaiyan, tibaad magayon na an sasabihon niyato sa iba, pero mas lalo niyato siyang matatabangan kun pipilion ta an tamang panahon para sabihon iyan. Paano?

7, 8. Paano inarog kan satong mga tugang sa Japan an halimbawa ni Jesus?

⁷ Tibaad talagang makakatabang sa saro an mga sasabihon niyato, pero kun sa salang panahon ta iyan sasabihon, posibleng dai niya iyan masabutan o akuon. (Basahon an Talinhaga 15:23.) Halimbawa, kan Marso 2011, nadistrosong marhay nin linog saka tsunami an dakul na siyudad sa sirangan na parte kan Japan. Labing 15,000 katawo an nagadan. Dawa ngani biktima man kan kalamidad, gusto kan mga Saksi ni Jehova sa lugar na idto na tabangan an iba na maranga kan mensahe sa Bibliya. Pero, debotong Budista an dakul sa mga tawo duman asin dikit o mayo sindang aram dapit sa mga katukduan kan Bibliya. Nasabutan kan satong mga tugang na huling katatapos pa sana kan tsunami, bako idto an tamang panahon para ipakipag-ulay sa nagmumundong mga biktima an dapit sa paglaom na pagkabuhay liwat. Imbes, ginamit ninda an kakayahan ninda na magtaram para rangahon sinda asin ipaliwanag an sinasabi kan Bibliya kun taano ta nangyayari an maraot na mga bagay na ini sa marahay na mga tawo.

⁸ Aram ni Jesus kun nuarin dai mataram asin kun nuarin mataram. (Juan 18:33-37; 19:8-11) Sinabi niya kaidto sa saiyang mga disipulo: ‘Dakul  pa an sasabihon ko sa saindo, alagad dai pa nindo masasabutan ngunyan.’ (Juan 16:12, BPV) Inarog kan mga Saksing idto sa Japan an halimbawa ni Jesus. Duwa may kabangang taon pagkatapos kan tsunami, nakikabtang sinda sa pambilog na kinaban na pagdistribwir kan Kingdom News Num. 38, na may titulong “Puwede Daw Talagang Mabuhay an mga Gadan?” Kan panahon na iyan, dakul na tawo an andam nang magdangog asin maranga kan nakakaugmang mensahe kan pagkabuhay liwat, asin dakul na kagharong an nag-ako kan tract. Siyempre, nagkakalain-lain na marhay an kultura asin paniniwala kan mga tawo, kaya kaipuhan kitang magin maingat sa pagpili kun nuarin an tamang panahon para magtaram.

9. Sa anong iba pang sitwasyon kaipuhan niyatong maghalat nin tamang panahon para magtaram?

⁹ Talagang may mga pagkakataon na kaipuhan niyatong maaraman an tamang panahon para magtaram. Halimbawa, dawa marahay man an intensiyon, minsan may nasasabi an iba na nakakakulog sa sato. Sarong kadunungan na pag-isipan nguna niyato kun baga seryosong bagay iyan na kaipuhan nanggad na simbagon. Kun kaipuhan siyang kaulayon, sarong kadunungan na gibuhon iyan kun kalmado na kita ta tibaad makapagtaram kita nin pabigla-bigla. (Basahon an Talinhaga 15:28.) Siring man, kaipuhan man kitang magin maingat kun ipinapakipag-ulay an katotoohan sa mga kaparyente niyatong bakong kapagtubod. Gusto tang mamidbid ninda si Jehova, pero dapat kitang magin pasensiyoso asin mapagsabot. An tamang mga tataramon sa tamang panahon puwedeng makatabang na mabuksan an saindang puso.

10. (a) Taano ta dapat kitang magin maingat sa pagpili nin mga tataramon? (b) Magtao nin halimbawa nin nakakadanyar na pananaram.

¹⁰ May kapangyarihan an mga tataramon na makakulog asin makabulong. (Basahon an Talinhaga 12:18.) Kaugalian na sa kinaban ni Satanas an paggamit nin tataramon para kulgan an iba. Tinutukduan kan mga pelikula saka pasali sa telebisyon an dakul na tawo ‘na patarumon an saindang dila siring sa espada’ asin para ‘[ipunteriya an] mga pana ninda nin mapait na [mga] tataramon.’ (Sal. 64:3) Kaipuhan na likayan nin sarong Kristiyano an nakakadanyar na kaugalian na ini. Sarong halimbawa nin “mapait na tataramon” iyo an pagtuya-tuya o an makulog na mga tataramon para menuson o tatsaran an iba. Sa parati, ginigibo iyan para magpangisi, pero puwede nanggad iyan na magin daing galang o nakakainsultong mga tataramon. An pagtuya-tuya an saro sa mapanglibak na pagtaram na dapat na ‘iuntok’ o halion kan mga Kristiyano. An pagpangisi nakakadagdag nin kulor sa satong mga pananaram. Pero kaipuhan tang likayan an paggamit nin mapagtuyang mga tataramon na makakakulog, makakapasupog, o makakainsulto sa iba tangani sanang makapagpangisi. Sinasadol kita kan Bibliya: “Dai kamo maggamit nin mga tataramon na makakaraot, gamiton nindo an mga tataramon na makakapakarahay saka tama sa panahon, nganing pakinabangan kan mga makakadangog.”—Efe. 4:29, 31, BPV.

11. Ano an koneksiyon kan satong puso sa pagpili ta nin tamang mga tataramon?

¹¹ Sinabi ni Jesus na ‘sa kapanuan nin puso nagtataram an nguso.’ (Mat. 12:34) Kaya, an pagpili nin tamang mga tataramon nagpupuon sa puso. Sa parati, kun ano an satong sinasabi iyan man an talagang namamatian ta sa iba. Kun an satong puso pano nin pagkamuot asin pagmalasakit, posibleng marhay na magigin positibo saka nakakapakusog an satong mga tataramon.

12. Paano ta mapapauswag an satong kakayahan na pumili nin tamang mga tataramon?

¹² Kaipuhan man an paghihinguwa para makaisip asin makapili nin tamang mga tataramon. Dawa an madunong na si Hading Solomon naghurop-hurop asin ‘nagsiyasat’ na marhay tanganing ‘makakua siya nin kawili-wiling mga tataramon’ asin ‘makasurat nin [tamang] mga tataramon nin katotoohan.’ (Par. 12:9, 10) Nasasakitan ka daw na makaisip nin ‘kawili-wiling mga tataramon’? Kun iyo, tibaad kaipuhan mong pahiwason an saimong  bokabularyo. An sarong paagi para magibo ini iyo na mangnuhon kun paano ginamit an mga tataramon sa Bibliya asin sa satong mga publikasyon. Aramon an kahulugan kan bakong pamilyar na mga termino. Asin an pinakamahalaga, pag-adalan kun paano gagamiton an mga tataramon sa paaging makakatabang sa iba. Kun dapit sa relasyon ni Jehova asin kan saiyang panganay na Aki, mababasa ta: “[Si] Jehova nagtao sa sako [ki Jesus] kan dila kan mga tinukduan, tanganing tatao ako kun paano sisimbagon nin tamang tataramon an napapagal.” (Isa. 50:4, NW) An paghurop-hurop sa mga sasabihon niyato makakatabang sa sato na makapili nin tamang mga tataramon. (Sant. 1:19) Puwede tang ihapot sa sadiri, ‘Makukua daw niya an buot kong sabihon kun arog kaining mga tataramon an gagamiton ko? Ano daw an mamamatian niya?’

13. Taano ta mahalaga na madaling masabutan an satong mga tataramon?

¹³ Naggagamit kaidto nin mga trumpeta sa Israel para tiripunon o pagsuruwayon an banwaan, saka para tawan nin senyal an hukbo na dapat na sindang sumalakay. Kaya angay nanggad an paggamit kan Bibliya sa tanog kan trumpeta para iilustrar an kahalagahan kan mga tataramon na madaling masabutan. An bakong malinaw na tanog nin trumpeta puwedeng ikapahamak nin sarong minasalakay na hukbo. Kaagid kaiyan, kun bakong malinaw an satong mga sinasabi, tibaad maribong an satong kaulay o tibaad sala an saiyang magin pakasabot. Siyempre, dawa gusto tang magin malinaw an satong pananaram, habo ta man na magin sobra kaprangka o mayong galang.—Basahon an 1 Corinto 14:8, 9.

14. Magtao nin halimbawa kun paano naggamit si Jesus nin madaling masabutan na mga tataramon.

¹⁴ Nagtao si Jesus nin marahayon na halimbawa sa pagpili nin tamang tataramon. Pag-isipan an saiyang halipot pero mapuwersang pahayag na nakarekord sa Mateo kapitulo 5 sagkod 7. Dai si Jesus naggamit nin komplikado o dai kinakaipuhan na mga tataramon; ni naggamit man siya nin nakakakulog na mga tataramon. Imbes, nagpili siya nin simple asin malinaw na mga tataramon para maabot an puso kan mga nagdadangog sa saiya. Halimbawa, para siyertuhon sa mga tawo na dai ninda kaipuhan maghadit sa kun ano an kakakanon ninda sa aroaldaw, sinabi niya na parating pinapakakan ni Jehova an mga gamgam. Dangan, ihinapot niya sa sainda: “Bako daw na mas mahalaga kamo ki sa sainda?” (Mat. 6:26, BPV) Huli sa simple saka nasasabutan na mga tataramon na idto, natabangan sinda ni Jesus na masabutan an sarong mahalagang leksiyon asin napakusog niya sinda. Pag-ulayan ta ngunyan an ikatulo sa mahalagang bagay mapadapit sa satong pagtaram.

15. Taano ta dapat na magin kawili-wili o mabuot an satong pagtaram?

¹⁵ Mahalaga kun ano an sasabihon ta, pero mahalaga man kun paano ta iyan sasabihon. Kan magtaram si Jesus sa sinagoga kan ginikanan niyang banwaan na Nazaret, ‘napangalas an mga tawo sa kawili-wiling mga tataramon na nagluluwas sa saiyang nguso.’ (Luc. 4:22, NW) An kawili-wiling pagtaram nakakapukaw sa puso asin dai man kaiyan nababawasan an kapangyarihan kan satong dila. Sa katunayan, mas dadangugon asin aakuon kan mga tawo an satong mga sinasabi kun mataram kitang may kabuutan. (Tal. 25:15) Maaarog ta an kawili-wiling pagtaram ni Jesus kun kita magigin mabuot, magalang, asin makonsiderasyon sa namamatian kan iba. Nahirak si Jesus kan mahiling niya an paghihinguwa kan mga tawo para makadangog sa saiya, ‘kaya tinukduan niya sinda nin dakul na bagay.’ (Mar. 6:34, BPV) Dawa kan iniinsulto si Jesus, dai siya nagbalos nin makulog na mga tataramon.—1 Ped. 2:23.

16, 17. (a) Paano ta maaarog si Jesus kun nakikipag-ulay kita sa satong kapamilya o dayupot na amigo sa kongregasyon? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.) (b) Magtao nin halimbawa nin mga pakinabang kan mabuot na pagtaram.

¹⁶ Puwedeng magin dipisil magtaram na may kahuyuan asin mataktika kun an satong kaulay  midbid tang marhay. Tibaad isipon niyato na libre na kitang magin sobra kaprangka sa sainda. Puwedeng mangyari ini pag an kaulay ta saro niyatong kapamilya o dayupot na amigo sa kongregasyon. Pero, inisip daw ni Jesus na libre na siyang magtaram nin makulog sa saiyang mga apostol tutal dayupot man siya sa sainda? Dai nanggad! Kan an saiyang pinakadayupot na mga parasunod padagos na nagdiriskutiran kun siisay an pinakaurog, itinanos sinda ni Jesus gamit an mabuot na mga tataramon asin an halimbawa kan sarong sadit na aki. (Mar. 9:33-37) Maaarog kan mga elder an halimbawa ni Jesus paagi sa pagtao nin konseho na may ‘espiritu nin kahuyuan.’—Gal. 6:1.

¹⁷ Dawa kun nakakakulog sa buot niyato an sinabi nin saro, marahay an magigin resulta kun masimbag kita sa mabuot na paagi. (Tal. 15:1) Halimbawa, may dobleng pamumuhay an tin-edyer na aking lalaki nin sarong nagsosolong ina. Sarong sister, na may marahay man na intensiyon, an nagsabi: “Nakakamundo, nagkulang ka sa pagsasanay sa aki mo.” Nag-isip nguna an ina saka nagsimbag: “Iyo, bakong marahay an mga nangyayari ngunyan, pero dai pa tapos an pagsanay ko sa saiya. Hilingon ta pagkatapos kan Armagedon.” Nakatabang an mabuot na simbag na ini kan ina para mapagdanay kan duwang sister an katuninungan, asin napakusog kaiyan an aking lalaki na nadangog palan an saindang pag-uulay. Narealisar kaini na dai minasuko an saiyang ina sa pagtabang sa saiya. Napahiro siya kaini na bayaan an maraot niyang pag-iriba. Pag-abot nin panahon, nabawtismuhan siya, asin kan huri, nagin Bethelite. Mga kapagtubod man, kapamilya, o estranghero an kaiba niyato, an pagtaram ta dapat na “pirming magin mabuot, na tinimplahan nin asin.”—Col. 4:6, NW.

18. Sa paggamit ta kan kakayahan niyatong magtaram, paano ta maaarog an halimbawa ni Jesus?

¹⁸ Talagang makangangalas an kakayahan niyato na maipahayag paagi sa mga tataramon an satong mga iniisip asin namamatian. Lugod na arugon niyato an halimbawa ni Jesus paagi sa pagpili nin tamang panahon para magtaram, pagigin maingat sa pagpili nin tamang mga tataramon, asin paghihinguwang magin mabuot sa pagtaram. Pag ginibo ta iyan, an kapangyarihan kan satong dila magigin nakakapakusog sa mga nagdadangog sa sato asin nakakapaugma ki Jehova, an Kagtao kan kakayahan niyatong magtaram.