1, 2. Ano an ginibo nin Diyos kaidtong mga panahon kan Bibliya, asin ano kun minsan an iniisip nin dakul?

‘MARARAHAY daw ako sa hilang na ini?’ Tibaad naihapot mo na iyan. O kun an saro sa namumutan mong kapamilya o amigo an may hilang, tibaad iniisip mo kun baga mararahay siya. Normal sanang mahadit nin arog kaini kun magkahilang nin grabe an saro. Ini man an ikinahadit kan duwang hadi kan panahon ni propeta Elias asin Eliseo. Kan maaksidente asin magkahilang si Hading Ahazias, aking lalaki ni Ahab saka Jezebel, siya naghapot: ‘Mararahay [daw] ako sa hilang na ini?’ Kan magkahilang man nin grabe si Hading Ben-hadad nin Siria, naghapot man siya: ‘Mauumayan [daw] ako sa hilang na ini?’—2 Ha. 1:2; 8:7, 8.

² Siyempre, naglalaom kita na mararahay kita o an mga namumutan niyato. Iniisip nin dakul kun ano an gigibuhon nin Diyos para tabangan sinda. Kan panahon kan mga hading idto, may mga pagkakataon na nagpaumay an Diyos paagi sa milagro. May mga binuhay pa ngani liwat si Jehova paagi kan saiyang mga propeta. (1 Ha. 17:17-24; 2 Ha. 4:17-20, 32-35) May basehan daw kita para maglaom na arog man kaiyan an gigibuhon niya sa panahon niyato?

3-5. Anong kapangyarihan igwa an Diyos asin si Jesus, asin anong mga hapot an pag-uulayan niyato?

³ Siguradong may kapangyarihan an Diyos na baguhon an salud nin  sarong tawo. Pinapatunayan iyan kan Bibliya. May mga tawo kaidto na pinadusahan niya nin hilang, arog kan Faraon kan panahon ni Abraham, asin kan huri, an tugang ni Moises na si Miriam. (Gen. 12:17; Bil. 12:9, 10; 2 Sam. 24:15) Nagpatanid kaidto an Diyos sa mga Israelita na kun dai sinda magigin maimbod, papadusahan niya sinda nin ‘gabos na hilang asin gabos na damat.’ (Deut. 28:58-61) Pero, kaya man ni Jehova na protektaran an saiyang banwaan para dai magkahilang. (Ex. 23:25; Deut. 7:15) Asin kaya man niyang paumayan an tawong naghihilang. Kan magkahilang nin grabe si Job asin gusto na niyang magadan, pinaumayan siya nin Diyos!—Job 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Iyo, talagang may kapangyarihan an Diyos na ulangon an paghilang asin paumayan an naghihilang. May arog man kaiyan na kapangyarihan an saiyang Aki. Mababasa niyato na milagrosong nagpaumay si Jesus nin mga may leproso, may subi-subi, asin mga buta o paralitiko. (Basahon an Mateo 4:23, 24; Juan 9:1-7) Nakakapakusog nanggad na isipon na an mga pagpaumay ni Jesus mga patanaw kan mga gigibuhon niya sa bilog na bagong kinaban. Saka an mga nakaistar diyan ‘dai na magsasabi: “Naghihilang ako.”’—Isa. 33:24.

⁵ Pero dapat daw kitang maglaom na papaumayan kita ngunyan nin Diyos o ni Jesus sa milagrosong paagi? Paano ta dapat mansayon an grabeng mga hilang o kamatian, asin ano an dapat niyatong gibuhon dapit diyan?

6. Ano an aram niyato dapit sa ‘mga balaog nin pagpaumay’ na itinao kaidto sa inot na mga Kristiyano?

⁶ Naaraman niyato sa Bibliya na kan inot na siglo, may linahidan na mga Kristiyano na tinawan nin Diyos nin kakayahan na gumibo nin mga milagro. (Gui. 3:2-7; 9:36-42) Kaiba kaidto sa ‘manlain-lain na balaog’ o regalo kan espiritu an ‘mga balaog nin pagpaumay.’ (1 Cor. 12:4-11) Pero an mga balaog na iyan asin an iba pa, arog kan kakayahan na magtaram sa lain-lain na lengguwahe asin maghula, dai nahaloy, nawara. (1 Cor. 13:8) Mayo na kaiyan ngunyan. Kaya, mayo kitang basehan para maglaom na magibo an Diyos nin milagrosong mga pagpaumay sa sato o sa mga namumutan niyato.

7. Anong nakakapakusog sa buot na panuga an itinatao kan Salmo 41:3?

⁷ Pero, kun may hilang kita, makakalaom kita na rarangahon asin aalalayan kita nin Diyos saka tatawan nin kadunungan, arog kan ginibo niya sa mga lingkod niya kaidto. Si Hading David nagsurat: “Maugma an siisay man na nagpapahiling nin konsiderasyon sa tawong hamak; ililigtas siya ni Jehova sa aldaw nin kapahamakan. Babantayan siya ni Jehova asin papagdanayon siyang buhay.” (Sal. 41:1, 2, NW) Aram niyato na kan panahon ni David, dai man nagdanay na buhay an siisay man na nagpahiling nin konsiderasyon sa hamak na mga tawo. Kaya, dai buot sabihon ni David na an siring na makonsiderasyon na tawo milagrosong magdadanay na buhay o magkakaigwa nin buhay na daing katapusan. Puwede niyatong sabuton an ipinasabong na tataramon na iyan bilang panuga na tatabangan nin Diyos an maimbod asin makonsiderasyon na tawo. Paano? Ipinaliwanag ni David: ‘Aatamanon siya ni Jehova sa ibabaw kan higdaan nin kasakitan; [sasalidahan] mo an bilog niyang higdaan sa [panahon kan] paghilang niya.’ (Sal. 41:3) Iyo, makakasigurado an siisay man na nagpahiling nin konsiderasyon sa hamak na mga tawo na aram kan Diyos an saiyang kamugtakan asin dai niya lilingawan an saiyang kaimbudan. Asin an pagkadisenyo nin Diyos sa hawak na may kakayahan na magpaumay sa sadiri, tibaad makatabang man sa saiya.

8. Uyon sa Salmo 41:4, ano an hinagad ni David ki Jehova?

⁸ Basado sa saiyang eksperyensiya, si David nagsurat: ‘Ako nagsabi: “Jehova, kahirakan mo ako. Bulungon [mo ako], huli ta tumang sa saimo nagkasala ako.”’ (Sal. 41:4) Posibleng sinabi niya ini kan panahon na an saiyang trono gustong agawon kan saiyang aking si Absalom. May hilang kaidto si David kaya dai niya kayang pugulan si Absalom.  Aram ni David na an gabos na nangyayaring maraot sa saiyang pamilya resulta kan pagkakasala niya dapit ki Bat-seba. (2 Sam. 12:7-14) Pero, nagtitiwala an hadi na napatawad na siya nin Diyos asin aatamanon Niya siya sa panahon kan saiyang paghilang. Pero an hinahagad daw ni David iyo na milagroso siyang paumayan asin palawigon pa an saiyang buhay?

9. (a) Paano naiiba an nangyari ki David asin ki Hading Hezekias? (b) Ano an linalauman ni David ki Jehova?

⁹ Pakalihis nin mga taon, kan si Hading Hezekias ‘naghilang asin haros magadan,’ pinaumayan siya nin Diyos. Nabuhay si Hezekias nin 15 taon pa. Kaya, may mga pagkakataon na nagpapaumay an Diyos. (2 Ha. 20:1-6, BPV *) Pero, dai hinahagad ni David sa saiyang pamibi na milagroso siyang paumayan nin Diyos. Ipinapahiling kan konteksto na an hinagad ni David ki Jehova iyo na tabangan siya kun paanong tatabangan Niya an saro na nagpapahiling nin konsiderasyon sa tawong hamak. Kaiba diyan an pag-ataman sa panahon kan saiyang paghilang. Napatawad na si David sa saiyang kasalan, kaya mahahagad na niya sa Diyos na rangahon siya asin alalayan. Hinagad man niya na makatabang sa saiya an kakayahan kan saiyang hawak na maumayan siya. (Sal. 103:3) Puwede man niyatong gibuhon iyan.

10. Ano an itinutukdo sa sato kan nangyari ki Trofimo asin Epafrodito?

¹⁰ Arog ni David, dai man nag-ako nin milagrosong pagpaumay asin dagdag na lawig nin buhay an kapwa trabahador ni apostol Pablo sa ministeryo na si Trofimo. Aram niyato na tinawan si Pablo nin kapangyarihan na magpaumay. (Basahon an Guibo 14:8-10.) Pinaumayan niya ‘an ama ni Publio [na] kinakalintura asin may disenteriya.’ Si Pablo ‘namibi, dinutaan kan saiyang kamot asin binulong’ si Publio. (Gibo 28:8, BPV) Pero, dai niya iyan ginibo ki Trofimo, na nakaibanan niya sa saro sa saiyang pagbiyahe bilang misyonero. (Gui. 20:3-5, 22; 21:29) Kan magkahilang si Trofimo asin dai na niya kayang umiba pa ki Pablo, dai siya pinaumayan kan apostol; pinagpahingalo siya kaini sa Mileto para marahay. (2 Tim. 4:20) Siring man, kan si Epafrodito ‘naghilang asin garo magagadan na,’ mayong sinasabi sa Bibliya na milagroso siyang pinaumayan kan saiyang marahay na amigong si Pablo.—Fil. 2:25-27, 30.

11, 12. Taano ta nagin dakulang tabang si Lucas ki Pablo, asin ano an masasabi niyato sa kuwalipikasyon ni Lucas?

¹¹ ‘Si Lucas, an namumutan na doktor,’ kagsurat kan librong Guibo, nagbiyahe man kaiba ni Pablo. (Col. 4:14, BPV; Gui. 16:10-12; 20:5, 6) Rasonable sanang isipon na tinawan ni Lucas nin rekomendasyon asin binulong si Pablo saka an iba pa nindang kairiba sa pagmimisyonero. Taano? Huling pati si Pablo nagkahilang man kan sinda nagbibiyahe. (Gal. 4:13) An ginibo ni Lucas kauyon kan sinabi ni Jesus: ‘Dai nangangaipo nin doktor an tawong mayong hilang, kundi an naghihilang.’—Luc. 5:31, BPV.

¹² Dai sinasabi kan Bibliya kun sain o nuarin nag-adal nin medisina si Lucas. May nagsasabi na kaya sinambit ni Pablo sa mga Kristiyano sa Colosas an propesyon ni Lucas bilang doktor huling midbid ninda ini. Interesante nanggad, igwang eskuwelahan nin medisina sa Laodicea, an kaharaning siyudad kan Colosas. Ano man an nangyari, an mahalaga si Lucas bakong basta sarong ordinaryong tawo na mayo man nin inadalan sa medisina na nagrerekomendar nin pagbulong, kundi saro talaga siyang doktor. Maririsa ini sa paggamit niya nin espesipikong mga termino sa medisina sa saiyang isinurat na Ebanghelyo saka sa librong Guibo asin dakul siyang inistoryang mga pagpaumay na ginibo ni Jesus.

13. Ano an dapat niyatong tandaan kun dapit sa mga rekomendasyon sa salud?

¹³ Sa panahon niyato ngunyan, mayo sa mga kapagtubod ta an may ‘balaog nin pagpaumay’ para bulungon kita. Pero, may mga tugang na gusto man na makatabang an nagtatao nin mga rekomendasyon dapit sa salud dawa dai ta  man hinahagad. Totoo, tibaad may mga nagtatao nin praktikal na mga suhestiyon na dai man nakakaraot. Ginibo iyan ni Pablo kan si Timoteo nagkakaproblema sa tulak na tibaad huli sa maating tubig na nainom niya. * (Basahon an 1 Timoteo 5:23.) Pero, ibang marhay iyan sa pagpirit sa sarong kapagtubod na purbaran an sarong klase nin medisina, herbal na bulong, o diyeta na tibaad bako man epektibo o peligroso pa ngani. Kun minsan, pinurbaran nindang kumbinsiron an iba paagi sa pagsabing: ‘Su paryente ko arog man kaiyan an pigmamati, nag-inom siya kaini. Tapos, narahay siya.’ Gurano man kasinsero an suhestiyon, dapat niyatong tandaan na puwedeng may maraot na epekto dawa an mga bulong o pagbulong na ginagamit na nin dakul.—Basahon an Talinhaga 27:12.

14, 15. (a) Paano inaaprobetsaran kan nagkapira an paghilang kan iba? (b) Paano makakatabang an Talinhaga 14:15 pag may irinerekomendar sa sato dapit sa salud?

¹⁴ Normal sana sa satong mga Kristiyano na gustuhon na magin marahay an salud para ikaugma ta an buhay asin lubos na makikabtang sa paglilingkod sa Diyos. Pero, namana niyato an pagkabakong perpekto kaya dai ta malilikayan an gabos na hilang. Kun magkahilang kita, tibaad igwang lain-lain na pamamaagi nin pagbulong. May deretso an lambang saro sa sato na pumili sa mga iyan. Nakakamundo, sa mahanab na kinaban na ini, inaaprobetsaran nin nagkapira an paghilang kan iba para magkakuwarta. An nagkapira nagpapabakal nin mga “bulong” o nag-aalok nin “pagbulong,” na may kaibang putik na mga paghihingako o patotoo kan mga tawong napaumayan daa kaiyan. May mga tawo o kompanya na mas idinuduon na gamiton an mahal na mga produkto para makaganansiya nin dakul. Para sa sarong may hilang na gustong-gustong marahay asin maglawig pa an buhay, tibaad magustuhan niyang purbaran an mga “bulong” na ini. Pero dai niyato paglingawan an sadol sa sato kan Tataramon nin Diyos: “An tawong mayong eksperyensiya nagtutubod sa lambang tataramon, pero an alisto an isip pinag-iisipan an lambang lakad.”—Tal. 14:15, NW.

¹⁵ Lalo nang nagigin maingat an saro na “alisto an isip” kun an “tataramon,” o rekomendasyon, hali sa tawong bako man kuwalipikadong magtao kaiyan. “An alisto an isip” mahapot sa sadiri: ‘Sabi niya, natabangan daa kan bitamina, herbal, o diyetang ini an iba, pero paano ako makakasigurado na talagang natabangan sinda? Dawa natabangan kaini an iba, paano ko masisigurado na makakatabang man ini sa sako? Dapat daw akong mas mag-research o kumonsulta pa ngani sa talagang nag-adal sa pagbulong nin hilang na arog kan namamatian ko?’—Deut. 17:6.

16. Anong mga hapot an makakatabang sa sato para magkaigwa nin “tultol na isip” kun dapit sa mga rekomendasyon sa salud?

¹⁶ Sinasadol kita kan Tataramon nin Diyos na “mamuhay na may tultol na isip . . . mantang yaon sa presenteng sistemang ini nin mga bagay.” (Tito 2:12, NW) Kaipuhan nanggad na magkaigwa nin “tultol na isip,” o tamang paghusgar kun garo kakaiba o misteryoso an pamamaagi nin pag-eksamin o pagbulong. Malinaw daw na naipapaliwanag kan nagbubulong o nagrerekomendar kaiyan kun paano iyan nakakabulong? An paliwanag daw niya kauyon kan mga pinag-adalan na kan mga eksperto? Uyon daw an dakul na doktor na talagang nakakabulong iyan? (Tal. 22:29) O emosyon an panginot na pinupunteriya kaiyan? Tibaad sabihon ninda na nadiskubre iyan sa sarong puwera o harayuon na lugar asin dai pa iyan aram kan mga doktor. Pero, napapatunayan daw kan siring na rason na talagang nakakabulong iyan? An iba nagsasabi na an saindang aparatong pang-eksamin o klase nin pagbulong may ‘sekretong sangkap’ o ‘dai maipaliwanag na puwersa.’ Dapat kitang mag-ingat na marhay sa mga iyan huling pinapatanidan kita nin Diyos na dai maggamit nin “kapangyarihan nin mahika” o kumonsulta sa mga espiritista.—Isa. 1:13, NW; Deut. 18:10-12.

17. Ano an normal sanang gustuhon niyato?

¹⁷ Nagpadara an namamahalang grupo kan inot na siglo nin sarong mahalagang surat sa mga kongregasyon kaidto. Pagkatapos na sambiton an mga bagay na dapat likayan kan mga Kristiyano, tinapos ninda an surat sa pagsabi: “Kun pagmamaigutan nindong rayuan an mga bagay na ini, mapapakarhay kamo. Magin lugod marahay an salud nindo!” (Gibo 15:29, NW) An huring mga tataramon na iyan, na sarong pormal na pamamaaram sa sarong surat, puwedeng itradusir na “magin makusog.” Ipinapahiling kaini na normal sanang gustuhon niyatong magin “marahay an salud” asin magin makusog para makapaglingkod sa satong makapangyarihan na Diyos.

18, 19. Ano an malalauman niyato sa bagong kinaban?

¹⁸ Sagkod na yaon pa an presenteng sistema nin mga bagay asin bako pa kitang perpekto, dai ta malilikayan an gabos na hilang. Dai kita ngunyan makakalaom nin milagrosong pagpaumay. Pero, sinasabi sa sato kan Kapahayagan 22:1, 2 na maabot an panahon na lubos kitang mauumayan. Nahiling ni apostol Juan sa bisyon an sarong “salog kan tubig nin buhay” asin mga “kahoy nin buhay” na may mga dahon na ‘pampaumay sa mga nasyon.’ Dai ini nanunungod sa ano man na herbal na pagbulong sa panahon niyato o sa maabot. Imbes, nanunungod ini sa mga probisyon ni Jehova paagi ki Jesus para magkaigwa nin buhay na daing katapusan an makinuyog na katawuhan—sarong bagay na talagang malalauman niyato.—Isa. 35:5, 6.

¹⁹ Mantang naghahalat kita sa magayunon na puturong iyan, aram niyato na namumutan ni Jehova an lambang saro sa sato asin nasasabutan niya an satong namamatian kun kita may hilang. Arog ni David kaidto, makakapagtiwala kita na aatamanon kita kan satong Diyos sa panahon na kita naghihilang. Asin arog ni David, masasabi niyato: “Tinatabangan mo ako, huli ta ginigibo ko an matanos; pinapadanay [mo ako] sa saimong atubangan sagkod lamang.”—Sal. 41:12, BPV.