Pakosogon an Saindong Pamilya Paagi sa “Kawiliwiling mga Tataramon”

SA KADA minutong minalihis, orog na naaaburido si David. Mantang hinahalat sa kotse an saiyang agom, pirme siang nagheheling sa saiyang relo. Sa katapustapusi, kan an saiyang agom na si Diane lumuwas na sa harong, dai napugolan ni David an pagputok kan saiyang grabeng kaanggotan.

“Taano ta pigparapahalat mo ako?” an ikinurahaw nia. “Pirme ka na sanang huri! Taano ta dawa sarong beses dai ka lamang nagin tama sa oras?”

Nakolgan na marhay an boot ni Diane. Biglang napahibi, sia duminalagan pabalik sa harong. Tolos na narealisar ni David na nasala sia. An pagputok kan saiyang kaanggotan orog sanang nakapagrabe kan situwasyon. Ano na an gigibohon nia ngonyan? Ginadan nia an makina kan kotse, naghangos sia nin hararom, asin luway-luway niang sinundan sa laog kan harong an saiyang agom.

An ilustrasyon na ini nagpepresentar nin sarong realistikong senaryo, bako daw? Minawot na daw nindong bawion an saindong sinabi? Kun kita nagtataram na dai pinag-isipan, sa parate may nasasabi kita na pinagbabasolan niato sa huri. Angay nanggad, an Biblia nagsasabi: “An puso kan matanos naghohorophorop tanganing makasimbag.”—Talinhaga 15:28.

Pero, puedeng magin depisil na mag-isip nin malinaw bago magtaram, partikularmente kun kita anggot, natatakot, o nakolgan. Nangorogna sa pinakaharaning mga kapamilya niato, an ano man na pagprobar na sabihon an mga namamatean niato pasil sanang sumagkod sa pagbasol o pagkritika sa sainda. Dangan, puede iyan na magresulta sa kakologan nin boot o pagdiskutiran.

Ano an puede niatong gibohon tanganing magkaigwa nin mas positibong mga resulta? Ano an magigibo niato tanganing dai kita madaog kan satong emosyon? Puede kitang makanood nin nagkapirang nakakatabang na sadol hale sa kagsurat sa Biblia na si Salomon.

Isip-Isipon Kun Ano an Sasabihon Asin Kun Paano Iyan Sasabihon

Kan isurat ni Salomon, an kagsurat kan libro sa Biblia na Eclesiastes, an seryosong pagbuyagyag nia sa kadaihan nin kamanungdanan nin buhay, malinaw na sia may makosog na mga saboot manongod sa saiyang tema. “Naongis ako sa buhay,” an sabi nia. May panahon na inapod nia iyan na “kadarudakulaing kadaihan nin kamanungdanan!” (Eclesiastes 2:17; 12:8) Pero, an Eclesiastes bakong lista nin mga pagkasudya ni Salomon. Dai nia inisip na an angay sanang sabihon iyo an manongod sa negatibong mga aspekto nin buhay. Sa kongklusyon kan libro, ihinayag ni Salomon na “hinanap [nia] an kawiliwiling mga tataramon asin an pagsurat kan tamang mga tataramon nin katotoohan.” (Eclesiastes 12:10) An saro pang traduksion nagsabi na sia “nagmaigot na ipaliwanag an mga bagay na ini sa pinakamarahay asin pinakatamang paagi.”—Contemporary English Version.

Malinaw na nasabotan ni Salomon na kaipuhan niang kontrolon an saiyang mga saboot. Garo man sana danay niang hinahapot an saiyang sadiri: ‘An sasabihon ko daw talagang totoo o tama? Kun sasabihon ko an mga tataramon na ini, magigin kawiliwili  daw iyan sa iba asin maaako daw ninda iyan?’ Paagi sa paghanap nin “kawiliwiling mga tataramon” nin katotoohan, nahimo niang dai maribaraw an saiyang kaisipan kan saiya mismong mga saboot.

Bilang resulta kan saiyang mga paghihingoa, an libro nin Eclesiastes bako sanang sarong literaryong obra maestra kundi saro man na burabod nin ipinasabong nin Dios na kadonongan manongod sa kahulogan nin buhay. (2 Timoteo 3:16, 17) An paagi daw ni Salomon nin pagtokar sa emosyonal na marhay na topiko makakatabang sa sato tanganing magin mas marahay an pakikikomunikar niato sa satong mga namomotan? Helingon an sarong halimbawa.

Makanood na Kontrolon an Saindong mga Saboot

Bilang halimbawa, ipamugtak niato na an sarong aking lalaki nagpuli hale sa eskuelahan dara an saiyang report card asin sia mamondo. Hineling kan saiyang ama an mga subject asin narisa nia na may sarong bagsak na grado sa saro kan mga subject. Tolos-tolos na naanggot an ama, na nagirumdoman an dakol na beses na dai tolos ginibo kan aki an saiyang homework. Gusto kan ama na sabihan tolos an aki: “Hugakon ka kaya! Kun pirme kang arog kaini, mayong mangyayari sa buhay mo!”

Bago maapektaran nin kaanggotan an saiyang reaksion, marahay na hapoton kan ama an saiyang sadiri, ‘An iniisip ko daw talagang totoo o tama?’ Matabang sa saiya an hapot na ini na dai madaog kan saiyang emosyon an malinaw na pagmansay nia sa kun ano talaga an totoo. (Talinhaga 17:27) Talaga daw na dai magigin mapanggana an aki huli ta may problema sia sa sarong subject? Talaga daw na hugakon an aki sa gabos na bagay, o dai sana nia ginigibo tolos an saiyang homework huling nadedepisilan sia sa subject na iyan? Paorootrong idinodoon kan Biblia an halaga kan pagkaigwa nin rasonable asin realistikong pagmansay sa mga bagay-bagay. (Tito 3:2; Santiago 3:17) Tanganing pakosogon an aki, kaipuhan kan magurang na magtaram kan “tamang mga tataramon nin katotoohan.”

Hanapon an Tamang mga Tataramon

Kun makadesisyon na an ama kun ano an sasabihon, puedeng ihapot nia sa saiyang sadiri, ‘Paano ko daw iyan sasabihon sa paagi na kawiliwili sa sakong aki asin maaako nia?’ Totoo, bakong pasil an paghanap nin tamang mga tataramon. Alagad kaipuhan na girumdomon kan mga magurang na an mga hoben sa parate may tendensiang mag-isip na kun bako sindang matibay sa gabos na bagay sinda mayong saysay. Tibaad mansayon ninda na seryoso an sarong pagkukulang o kaluyahan, kaya nagigin basehan na iyan kun paano ninda minamansay an saindang sadiri. Kun sobra an reaksion nin magurang, tibaad magin dahelan iyan na orog na isipon kan aki na sia mayong saysay. An Colosas 3:21 nagsasabi: “Dai nindo pagpaanggoton an saindong mga aki, tanganing dai sinda panluyahan nin boot.”

An mga tataramon na “pirme” asin “nungka” parateng ginagamit sa pangkagabsan na kamugtakan o pagpasobra sa kun ano talaga an totoo. Kun sinasabi nin magurang na, “Nungka kang magkakaigwa nin serbi,” paano pa magkakaigwa nin dignidad an aki? Kun an dakol na situwasyon sa buhay ilinaladawan sa siring kamapaghusgar na tataramon, tibaad ibilang kan aki an saiyang sadiri na mayong saysay. Siempre, iyan bako sanang nakakapanluya sa boot kundi bako man iyan na totoo.

Sa parate, mas marahay nanggad na idoon an positibong mga aspekto kan ano man na situwasyon. An ama na nasambitan sa satong ilustrasyon puedeng magsabi nin arog kaini: “Nonoy, aram ko na makolog an boot mo huli sa bagsak na grado mo. Pero, aram ko na sa pangkagabsan nagmamaigot ka sa paggibo kan saimong mga homework. Kaya pag-olayan niato an subject na nadedepisilan ka asin gumibo kita nin paagi na mapangganahan an ano man na problema na tibaad inaatubang mo.” Tanganing madeterminaran an pinakamarahay na paagi na matabangan an saiyang aki, puede man na maghapot an ama nin nagkapirang espesipikong hapot tanganing maheling an pinakadahelan kan mga problema.

An siring na maboot asin inisip na marhay na pamamaagi posible nanggad na magigin mas orog na epektibo kisa sa biglang pagputok nin kaanggotan. “An managom na mga tataramon,” an pagsierto sa sato kan Biblia, “mahamis sa kalag asin bolong sa mga tolang.” (Talinhaga 16:24) An mga aki—an totoo, an gabos na miembro kan pamilya—nagtatalubo sa sarong matoninong asin mamomoton na mga kamugtakan.

“Gikan sa Kapanoan kan Puso”

Isip-isipon giraray an agom na lalaki na nasambitan sa kapinonan kan artikulong ini. Bako daw na mas marahay kutana kun tinawan nia nin panahon  an paghanap nin “kawiliwiling mga tataramon” nin katotoohan imbes na basta na sana magtaram nin makolog sa saiyang agom? Sa siring na situwasyon, marahay na hapoton kan agom na lalaki an saiyang sadiri: ‘Dawa kaipuhan kan sakong agom na maghingoa na orog na magin nasa oras, totoo daw talaga na pirme siang huri? Ini daw an pinakatamang panahon na sambiton ko an pagkukulang nia? An anggot daw asin mapagkritikang mga tataramon mamotibar sa saiya na mawoton na umoswag?’ An pagtao nin panahon na isip-isipon an siring na mga hapot makakatabang sa sato na malikayan an dai tinutuyong pakakolog sa mga namomotan niato.—Talinhaga 29:11.

Pero, paano kun an pag-orolay kan satong pamilya parateng minasagkod sa diskutiran? Tibaad kaipuhan niato an mas hararom na pagsiyasat, na iniisip an mga saboot niato sa pagpili nin mga tataramon. An satong sinasabi, nangorogna kun kita napupurisaw o nasa masakit na kamugtakan, puedeng dakol an ihayag manongod sa kun ano talaga an nasa boot niato. Si Jesus nagsabi: “Gikan sa kapanoan kan puso nagtataram an ngoso.” (Mateo 12:34) Sa ibang pagtaram, an satong mga tataramon parateng naghahayag kan satong kalaoglaoging mga kaisipan, pagmawot, asin saboot.

An sato daw na pagmansay sa buhay realistiko, positibo, asin pano nin paglaom? Kun siring, posibleng marhay na ihahayag iyan kan tono asin laog kan satong pakikipag-olay. May tendensia daw kita na magin estrikto, negatibo, o mapaghusgar? Kun iyo, tibaad makapadesganar kita sa iba magsalang paagi sa kun ano an sinasabi niato o kun paano niato iyan sinasabi. Tibaad dai niato naririsa na nagin negatibo na nanggad an satong kaisipan o pagtaram. Tibaad naniniwala ngani kita na tama an pagmansay niato sa mga bagay-bagay. Alagad kaipuhan na mag-ingat kita sa pagdaya sa sadiri.—Talinhaga 14:12.

Marahay sana ta igwa kita kan Tataramon nin Dios. Makakatabang sa sato an Biblia na siyasaton an satong kaisipan asin turotimbangon kun arin an tama asin kun arin an kaipuhan na itanos. (Hebreo 4:12; Santiago 1:25) Ano man an tibaad minana niatong ugale o paagi nin pagpadakula sa sato, magigibo niato gabos na bagohon an satong pag-isip asin paggawe kun talagang gusto niatong gibohon iyan.—Efeso 4:23, 24.

Dugang pa sa paggamit kan Biblia, may magigibo pa kita tanganing ebalwaron an satong estilo nin pakikikomunikar. Maghapot sana sa iba. Halimbawa, kaolayon an saindong agom o aki na sabihon sa saindo nin sadiosan kun kumusta kamo sa bagay na ini. Makipag-olay sa sarong maygurang na katood na nakakamidbid na marhay sa saindo. Kaipuhan an kapakumbabaan tanganing maako an ano man na sasabihon ninda asin magibo an ano man na tibaad kinakaipuhan na pagliliwat.

Mag-isip Bago Kamo Magtaram!

Sa katapustapusi, kun talagang gusto niatong dai makakolog sa iba paagi sa satong pagtaram, kaipuhan na gibohon niato an sinasabi sa Talinhaga 16:23: “An madonong minaisip ngona bago magtaram, kaya orog na nakakadagka an saiyang mga tataramon.” (Marahay na Bareta Biblia) Tibaad bako pirmeng pasil na kontrolon an satong saboot. Pero, kun maghihingoa kitang saboton an iba imbes na sahotan o menoson sinda, sa siring magigin mas pasil na makakua kita nin tamang mga tataramon tanganing sabihon an satong saboot.

Siempre, mayo sa sato nin sangkap. (Santiago 3:2) Kun beses, kita gabos nakakataram na dai iniisip. (Talinhaga 12:18) Alagad sa tabang kan Tataramon nin Dios, makakanood kitang mag-isip bago magtaram asin enoton an mga saboot asin intereses kan iba. (Filipos 2:4) Magin determinado kita na hanapon an “kawiliwiling mga tataramon” nin katotoohan, nangorogna kun nakikipag-olay sa mga kapamilya. Sa siring an satong pagtaram dai makakakolog nin boot asin makakapaluya kundi makakapaomay asin makakapakosog sa mga namomotan niato.—Roma 14:19.

[Ritrato sa pahina 12]

Paano nindo malilikayan na magtaram nin sarong bagay na pagbabasolan nindo sa huri?