Magpasalamat Huli sa Oran

ORAN! Paano na kita kun mayo iyan? Totoo, an sobrang oran puedeng magin dahelan nin kapahapahamak na mga baha. Siring man, an oran tibaad dai pirmeng ikinakaogma nin mga tawo na nag-iistar sa mga lugar na may malipot asin maoran na mga klima o mga kapanahonan na siring kaiyan. (Esdras 10:9) Alagad, kumusta man an minilyon na tawo na sa parate dapat na magtagal nin mainit asin mamarang panahon? Kun sa katapustapusi mag-abot an oran, iyan nanggad nakakarepreskong marhay!

Iyan an kamugtakan sa kadagaan sa Biblia, siring baga kan parte kan Asia Minor na harayo sa dagat, na duman si apostol Pablo nagmisyonero. Mientras na yaon duman si Pablo, sinabi nia sa suanoy na mga taga Licaonia: ‘Dai pinabayaan nin Dios an saiyang sadiri na dai nin saksi sa bagay na sia guminibo nin marahay, na tinatawan kamo nin oran hale sa langit asin mabungang mga kapanahonan, na biyong binabasog an saindong puso nin kakanon asin kaogmahan.’ (Gibo 14:17) Mangnohon na enot na sinambit ni Pablo an oran, huling kun mayo iyan mayo nin ano man na puedeng magtubo asin dai magkakaigwa nin “mabungang mga kapanahonan.”

Dakol an sinasabi kan Biblia manongod sa oran. An mga termino sa Hebreo asin Griego para sa oran minalataw sa Biblia nin labing sanggatos na beses. Gusto daw nindong maaraman an dakol pa manongod sa pambihirang regalong oran? Kadungan kaiyan, gusto daw nindong pakosogon an saindong pagtubod sa pagkaeksakto kan Biblia kun dapit sa siensia?

Kun Ano an Sinasabi kan Biblia Manongod sa Oran

Dinara ni Jesu-Cristo an atension sa sarong mahalagang marhay na probisyon na kun mayo iyan dai magkakaigwa nin oran. ‘An saindong Ama,’ an sabi ni Jesus, ‘nagpapasirang kan saiyang saldang sa mga maraot asin sa marahay asin nagpapaoran sa mga matanos saka bakong matanos.’ (Mateo 5:45) Nariparo daw nindo na sinambit ni Jesus an saldang bago nia sambiton an oran? Iyan angay huling an saldang dai sana nagtatao nin enerhiya sa mga pananom tanganing magtalubo kundi pinapangyayari man kaiyan an siklo nin tubig sa daga. Iyo, kada taon, huli sa init kan saldang nagigin alisngaw na tubig na tabang an kinakarkulo na 400,000 kilometro kubiko na tubig sa dagat. Huling linalang ni Jehova Dios an saldang, sia angay na apodon na an saro na garo nagsasakdo nin tubig tanganing magkaigwa nin oran.

An siklo nin tubig ilinaladawan kan Biblia, na nagsasabi: “Pinapaitaas [nin Dios] an mga turo nin tubig; iyan nasasara bilang oran para sa saiyang alopoop, kaya an mga panganoron nagdadalihig, iyan abundang nagtuturo sa katawohan.” (Job 36:26-28) Pakalihis kan rinibong taon poon kan isurat an mga tataramon na iyan na may pagkaeksakto sa siensia, an tawo nagkaigwa nin dakol na panahon tanganing pagmaigotan na masabotan an siklo nin tubig. “Sa presente,” an sabi kan librong pinag-aadalan na Water Science and Engineering kan 2003, “dai pa aram nin may kasiertohan an mekanismo kun paano napoporma an turo nin oran.”

An aram nanggad kan mga sientista iyo na an mga turo nin oran napoporma hale sa mikroskopikong mga partikula na nagigin mga nukleo nin saraditon na turo sa mga panganoron. An kada saro sa saraditon na turong ini dapat na magdakula nin sarong milyon na beses o labi pa tanganing magin sarong turo nin oran. Iyan komplikadong proseso na puedeng lumawig nin nagkapirang oras. An Hydrology in Practice, na sarong librong pinag-aadalan sa siensia, nagsasabi: “May nagkapirang teoriya dapit sa kun paano an saraditon na turo sa panganoron puedeng magdakula na magin mga turo nin oran, asin an mga pagsiyasat sa mga detalye nin nagkapirang posibleng paliwanag padagos na tinatawan nin atension nin mga parasiyasat.”

 An Kaglalang kan mga mekanismo tanganing magkaigwa nin oran nakapagtao kan nakakapakumbabang mga hapot na ini sa saiyang lingkod na si Job: “Igwa daw nin ama an oran, o siisay an kag-aki sa mga tagdo kan ambon? Siisay an nagbugtak nin kadonongan sa mga suon nin panganoron? . . . Siisay an eksaktong makakabilang, nin may kadonongan, kan mga panganoron, o kan mga dulay nin tubig sa langit​—siisay an makakapatagilid kaiyan?” (Job 38:28, 36, 37) Pakalihis nin mga 3,500 na taon, an mga sientista nasasakitan pa man giraray sa depisil na mga hapot na ini.

Pasaen an Direksion kan Siklo nin Tubig?

Itinokdo kan Griegong mga pilosopo na an tubig sa salog bakong gikan sa oran kundi gikan sa tubig sa dagat na sa paano man nagbobolos sa irarom kan daga pasiring sa alitoktok kan mga bukid asin nagigin tubig na tabang. An sarong komentaryo sa Biblia naghihingako na pinaniwalaan ni Salomon an siring na ideya. Isip-isipa an ipinasabong na mga tataramon ni Salomon: “An gabos na sapang masulog nin tiglipot minapasiring sa dagat, pero an dagat mismo dai napapano. Sa lugar na pinapadumanan kan sapang masulog nin tiglipot, duman sinda minabaralik tanganing bumolos giraray.” (Eclesiastes 1:7) Talaga daw na an boot sabihon ni Salomon iyo na an tubig sa dagat sa paano man minaitaas sa laog nin mga bukid tanganing magin burabod nin mga salog? Tanganing masimbag an hapot na iyan, helingon niato kun ano an pinaniwalaan kan mga kahimanwa ni Salomon manongod sa siklo nin tubig. Pinaniwalaan daw ninda an salang mga ideya?

Mayo pang sanggatos na taon pagkatapos kan panahon ni Salomon, ipinaheling kan propeta nin Dios na si Elias an saiyang kaaraman manongod sa kun saen na direksion hale an oran. Durante kan panahon nia, nagkaigwa nin grabeng tigmara an daga sa laog nin labing tolong taon. (Santiago 5:17) Ipinaabot ni Jehova Dios an kalamidad na ini sa saiyang banwaan huli ta hinaboan ninda sia apabor ki Baal na dios nin oran kan mga Cananeo. Alagad tinabangan ni Elias an mga Israelita na magsolsol, kaya andam na sia ngonyan na mamibi na logod mag-oran. Mientras na namimibi si Elias, sinabihan nia an saiyang katabang na magheling “pasiring sa dagat.” Kan sabihon ki Elias an dapit sa “sadit na panganoron na siring sa palad nin tawo na minatunga hale sa dagat,” aram na nia na sinimbag an saiyang pamibi. Dai nahaloy, “an kalangitan mismo  nagdiklom huli sa mga panganoron asin doros patin nagpoon na umabot an makosog na oran.” (1 Hade 18:43-45) Sa siring, ipinaheling ni Elias na may kaaraman sia dapit sa siklo nin tubig. Aram nia na an mga panganoron napoporma sa ibabaw kan dagat asin ipinapadpad nin doros pasirangan pasiring sa ibabaw kan Dagang Panuga. Sagkod sa panahon na ini, iyan an paagi kun paano nag-ooran sa dagang iyan.

Mga sanggatos na taon pakalihis kan pamibi ni Elias na logod mag-oran, idinoon kan mapakumbabang paraoma, na an ngaran Amos, an mahalagang  detalye manongod sa gikanan kan siklo nin tubig. Ginamit nin Dios si Amos na maghula tumang sa mga Israelita huli sa pang-aapi ninda sa mga dukha asin pagsamba ninda sa falsong mga dios. Tanganing dai sinda malaglag paagi sa kamot nin Dios, sinadol sinda ni Amos na ‘hanapon si Jehova, asin padagos na mabuhay.’ Dangan ipinaliwanag ni Amos na solamenteng si Jehova an maninigong sambahon huling sia an Kaglalang, “an Saro na nag-aapod sa katubigan kan dagat, tanganing ikabubo nia iyan sa ibabaw kan daga.” (Amos 5:6, 8) Paghaloyhaloy, sinabi giraray ni Amos an makangangalas na katunayan na ini manongod sa siklo nin tubig asin kun pasaen an direksion kaiyan. (Amos 9:6) Sa siring, ipinaheling ni Amos na an kadagatan an pangenot na gikanan nin oran sa daga.

An katunayan na ini napatunayan sa sientipikong paagi ni Edmond Halley kan 1687. Pero, kinaipuhan an panahon bago inako nin iba an ebidensia ni Halley. “An ideya na igwa nin garo sistema sirkulatoryo sa laog kan Daga, na paagi kaiyan an tubig sa dagat minaitaas sa alitoktok nin mga bukid asin duman minabolos, nagdanay sagkod sa kapinonan kan ika-18 siglo,” an sabi kan Encyclopædia Britannica Online. Ngonyan, aram kan gabos an totoo manongod sa kun pasaen an direksion kan siklo nin tubig. An iyo man sanang reperensia nagpapaliwanag: “An katubigan sa dagat minaalisngaw, dangan nagigin saraditon na turo nin tubig sa atmospera, asin minabagsak sa Daga bilang oran, saka sa katapustapusi minabolos pasiring sa mga salog pabalik sa dagat.” Kun siring, malinaw nanggad na an mga tataramon ni Salomon manongod sa siklo nin oran, na nakasurat sa Eclesiastes 1:7, nanonongod sa iyo man sanang proseso na may koneksion sa mga panganoron asin oran.

Maninigo Kamong Pahiroon Kaini na Gibohon an Ano?

An katunayan na an siklo nin tubig eksaktong marhay na ilinadawan nin manlaenlaen na kagsurat sa Biblia saro sa dakol na lataw na prueba na an Biblia ipinasabong kan Kaglalang nin katawohan, si Jehova Dios. (2 Timoteo 3:16) Totoo, minalataw na bako nang normal an kamugtakan nin panahon huli sa salang paggamit nin tawo sa daga, na nagigin dahelan nin grabeng mga baha sa nagkapirang lugar asin tigmara sa iba. Alagad an Kaglalang kan siklo nin tubig, si Jehova Dios, haloy nang nanuga na pag-abot nin panahon sia mahiro asin ‘lalaglagon nia an mga nagraraot kan daga.’​—Kapahayagan 11:18.

Mientras tanto, paano nindo ikakapaheling an saindong pag-apresyar sa mga regalo nin Dios, siring kan oran? Magigibo nindo iyan paagi sa pag-adal sa saiyang Tataramon, an Biblia, asin pag-aplikar sa saindong buhay kan nanonodan nindo dian. Dangan magkakaigwa kamo kan paglaom na makaligtas pasiring sa bagong kinaban nin Dios, na dian puede nindong ikaogma an gabos na regalo nin Dios sagkod lamang. Huli ta tunay nanggad na “an lambang marahay na balaog asin lambang sangkap na regalo” hale sa Gikanan kan oran, si Jehova Dios.​—Santiago 1:17.

[Diagram/​Ritrato sa pahina 16, 17]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

PAGIGIN SARADITON NA TURO NIN TUBIG

PAG-ORAN

PAG-ALISNGAW NIN TUBIG HALE SA PANANOM

PAG-ALISNGAW NIN TUBIG

PAGBOLOS PASIRING SA MGA SAPA

TUBIG SA IRAROM KAN DAGA

[Mga Ritrato sa pahina 16]

Mientras na namimibi si Elias, an katabang nia nagheling “pasiring sa dagat”