Taano ta Nakipagguerra si Jehova sa mga Cananeo?

“Laglagon mo nin biyo an gabos na tawo: an mga Hiteo, mga Amorreo, mga Cananeo, mga Perizeo, mga Heveo, asin mga Jebuseo, siring sa ipinagboot kan KAGURANGNAN na gibohon mo.”—DEUTERONOMIO 20:17, TODAY’S ENGLISH VERSION.

“Makipagkatoninongan kamo sa gabos na tawo.”—ROMA 12:18.

AN MGA bersikulo daw na iyan sa Biblia garo baga nagkakakontrahan para sa saindo? Dakol an nasasakitan na pag-oyonon an pagboot nin Dios na laglagon an mga Cananeo asin an konseho kan Biblia na makipagkatoninongan. * (Isaias 2:4; 2 Corinto 13:11) Para sa sainda, an mga instruksion na ini dai magkaoyon kun dapit sa moral.

Kun puede nindong ipakipag-olay sa Dios an temang ini, ano an ihahapot nindo sa saiya? Estudyare an limang parateng ihinahapot asin an mga simbag kan Biblia.

1. Taano ta pinahale an mga Cananeo? Sa sarong paagi, an mga Cananeo iskuater sa daga na bako sa sainda. Taano man? Mga 400 na taon antes pa, ipinanuga nin Dios sa maimbod na si Abraham na sasadirihon kan mga magikan sa saiya an daga nin Canaan. (Genesis 15:18) Inotob nin Dios an panugang iyan kan pangyarihon niang okuparon kan nasyon nin Israel, na naggikan ki Abraham, an rehion na iyan. Siempre, tibaad may mga magsabi na an mga Cananeo dati nang nag-iistar duman kaya may deretso sinda sa daga. Alagad sierto nanggad na an Dios, bilang an Soberano kan uniberso, an talagang may deretso na magdeterminar kun siisay an maistar sa sarong lugar.—Gibo 17:26; 1 Corinto 10:26.

2. Taano ta dai itinogot nin Dios na mamuhay an mga Cananeo kaiba kan mga Israelita? “Dai sinda maninigong mag-istar sa saimong daga,” an patanid nin Dios mapadapit sa mga Cananeo, “tanganing dai ka ninda papagkasalaon sa sako. Kun maglilingkod ka sa mga dios ninda, magigin siod iyan sa saimo.” (Exodo 23:33) Kan huri, si propeta Moises nagsabi sa Israel: “Huli sa karatan kan mga nasyon na ini kaya sinda pinapalayas ni Jehova na saimong Dios.” (Deuteronomio 9:5) Gurano man nanggad karaot an mga nasyon na iyan?

Lakop sa Canaan an imoralidad, paganong pagsamba, asin pag-atang nin aki. An historyador sa Biblia na si Henry H. Halley nagsabi na an mga arkeologong nagkotkot sa lugar na iyan “nakakua nin kadakol na dulay na may laog na mga kalabera nin mga aki na iinatang ki Baal [sarong prominenteng dios kan mga Cananeo].” Sinabi pa nia: “An bilog na lugar nagin sementeryo para sa bagong mamundag na mga omboy. . . . An mga Cananeo nagsamba, paagi sa imoral na pagpangana, bilang relihiosong seremonya, sa atubangan kan saindang mga dios; dangan, paagi sa paggadan sa saindang panganay na mga aki, bilang atang sa mga dios man sanang ini. Sa dakulang kabtang, an bilog na daga nin Canaan garo baga nagin siring sa Sodoma asin Gomorra. . . . An mga arkeologong nagkotkot sa mga kagabaan kan mga siudad nin mga Cananeo nagngangalas kun taano ta dai pa sinda linaglag nin Dios nin mas amay kisa sa ginibo nia.”

 3. Bako daw na igwa man nin ibang maraot na tawo sa daga kan panahon na iyan? Taano ta mga Cananeo sana an linaglag? Dakol na beses na nagin mapamili an Dios sa paglaglag sa mga parakasala. Kan ‘an daga mapano nin kadahasan’ kan panahon ni Noe, an Dios nagpaabot nin delubyo na puminoho sa gabos na tawo apuera sa sarong pamilya—an pamilya ni Noe. (Genesis 6:11; 2 Pedro 2:5) Linaglag nin Dios an mga siudad nin Sodoma asin Gomorra kan an kasalan kan mga nag-iistar duman nagin nang “magabaton.” (Genesis 18:20; 2 Pedro 2:6) Asin nagpahayag sia nin paghokom tumang sa kabisera kan Asiria na Nineve, an “siudad nin pagpabolos nin dugo,” maski ngani dai nia linaglag an siudad na iyan kan an mga nag-iistar dian magsolsol sa saindang maraot na mga gibo. (Nahum 3:1; Jonas 1:1, 2; 3:2, 5-10) Kun dapit sa mga Cananeo, linaglag sinda nin Dios tanganing protehiran an Israel, an nasyon na gigikanan kan Mesiyas pag-abot nin panahon.—Salmo 132:11, 12.

4. Bako daw na an paglaglag sa mga Cananeo bakong kaoyon kan pagkamoot nin Dios? Sa enot, an pagpoho nin Dios sa mga Cananeo tibaad garo baga bakong kaoyon kan saiyang pagkamoot. (1 Juan 4:8) Minsan siring, an pagkamoot na iyan magigin malinaw nanggad kun mas maingat kitang magsisiyasat.

Haloy nang aram nin Dios antes pa na sala an pamumuhay kan mga nag-iistar sa Canaan. Pero, imbes na tolos-tolos sindang pohoon, mapasensia niang pinalihis an 400 na taon sagkod na ‘malubos’ an saindang sala.—Genesis 15:16.

Kan mayo na nin ano man na paglaom na magbago an mga Cananeo sa karatan ninda, linaglag sinda ni Jehova. Dawa siring, dai nia basta na sana linaglag an gabos na Cananeo. Taano? Huli ta may nagkapira na andam pang magsolsol. Kinaherakan an mga andam na magbago, arog ni Rahab asin kan mga Gabaonita.—Josue 9:3-11, 16-27; Hebreo 11:31.

5. Paano magigibo nin sarong Dios nin pagkamoot na laglagon an siisay man na tawo? Natural sanang ihapot iyan, huli ta dai nakakaogmang isip-isipon an paglaglag sa tawo. Pero, pagkamoot talaga nin Dios an nagtulod sa saiya na laglagon an mga maraot. Sa pag-ilustrar: Kun an sarong pasyente nagkakaigwa nin ganggrena, sa parate an doktor mayo nang ibang magigibo kundi putolon an takyag o tabay na may impeksion. Pipira sanang doktor an maoogmang gibohon an siring na operasyon, alagad aram nin marahay na doktor na kun dai nia iyan gigibohon mas grabe an magigin resulta—malakop an impeksion. Huling nagmamakolog sia, gigibohon nia ini dawa dai nakakaogma  huling iyan an ikakarahay kan saiyang pasyente.

Kaagid kaiyan, si Jehova dai naogma na laglagon an mga Cananeo. Sia mismo nagsabi: “Dai ako naoogma sa pagkagadan kan maraot.” (Ezequiel 33:11, Darby) Kadungan kaiyan, nagin katuyohan nia na maggikan sa nasyon nin Israel an Mesiyas, an saro na mabukas kan dalan pasiring sa kaligtasan para sa gabos na nagtutubod. (Juan 3:16) Sa siring, dai talaga puedeng togotan nin Dios na maolakitan an Israel kan makababaldeng mga gibohon kan mga Cananeo. Sa dahelan na iyan, ipinagboot nia na pohoon, o pahaleon, sa daga an mga Cananeo. Sa paggibo kaiyan, ipinaheling nin Dios an pambihirang pagkamoot—pagkamoot na nagpahiro sa saiya na gibohon iyan dawa dai nakakaogma huling para iyan sa kapakinabangan kan maimbod na mga parasamba nia.

Halaga Para sa Sato

May halaga daw para sa sato ngonyan an rekord dapit sa paglaglag sa mga Cananeo? Igwa, huling an Roma 15:4 nagsasabi: “An gabos na bagay na isinurat kaidto isinurat para sa pagtokdo sa sato, tanganing paagi sa satong pakatagal asin paagi sa karangahan hale sa Kasuratan magkaigwa kita nin paglaom.” Paano an nangyari sa Canaan nagtotokdo asin nagtatao nin paglaom sa sato?

Dakol an itinotokdo sa sato kan mga pagkasaysay na ini. Halimbawa, may pagkaherak na dai linaglag nin Dios si Rahab asin an mga Gabaonita kan sinda may pagtubod na magdolok sa saiya. Ipinapagirumdom kaini sa sato na an siisay man na talagang nagmamawot na mapaogma an Dios magigibo iyan, ano man an saiyang pinaghalean o nagibong mga kasalan.—Gibo 17:30.

An mga pagkasaysay dapit sa paglaglag sa Canaan nagtatao sa sato nin paglaom paagi sa patienot na pagpaheling sa sato kan gigibohon nin Dios sa harani nang ngapit. Sinisierto kaiyan sa sato na dai nia totogotan na mapara nin maraot an marahay. Imbes, sinesegurado sa sato kan Biblia na dai na mahahaloy mahiro sia tanganing laglagon an gabos na maraot, mantang ililigtas nia pasiring sa sarong matanos na bagong kinaban an mga namomoot sa saiya. (2 Pedro 2:9; Kapahayagan 21:3, 4) Sa panahon na iyan, maootob an nakakarangang mga tataramon na ini: “Maglaom ka ki Jehova asin otoba an saiyang dalan, asin ilalangkaw ka nia tangani na makasadiri kan daga. Kun pohoon na an mga maraot, maheheling mo iyan.”—Salmo 37:34.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 14]

Tinotogotan daw kan Biblia na Makiguerra an mga Tawo?

An pagboot daw nin Dios na laglagon kan Israel an mga Cananeo nagpapatunay na tinotogotan na makiguerra an mga tawo ngonyan? Dai, huli sa kisiera tolong dahelan:

▪ Mayong nasyon sa daga ngonyan an may espesyal na pabor nin Dios. Kan isikwal kan mga Israelita si Jesus bilang Mesiyas, dai na ninda irinerepresentar an Dios sa ano man na opisyal na katongdan—kaiba na an pagigin mga parakastigo. (Mateo 21:42, 43) Sa siring, an pagmansay ni Jehova sa mga Israelita kapareho na kan pagmansay nia sa ibang mga nasyon. (Levitico 18:24-28) Poon kaidto, mayong nasyon sa daga an tamang makakapagsabi na sinusuportaran nin Dios an saindang pakikiguerra.

▪ Dai na iinaasignar ni Jehova sa arin man na espesipikong nasyon o geograpikong rehion an mga nagsasamba sa saiya. Imbes, an saiyang mga lingkod manonompongan sa “gabos na nasyon asin tribo” kan daga.—Kapahayagan 7:9; Gibo 10:34, 35.

▪ Malinaw na ipinarisa ni Jesus na an saiyang mga parasunod dai makikiguerra. Kan sia nagpapatanid dapit sa nagdadangadang na pagsalakay sa Jerusalem, an itinao niang instruksion sa saiyang mga disipulo bako na magdanay asin makilaban kundi, imbes, magdulag, na iyo an ginibo ninda. (Mateo 24:15, 16) Imbes na makiguerra, an tunay na mga Kristiano lubos na nagtitiwala sa Kahadean nin Dios, na sa dai na mahahaloy hahaleon an gabos na karatan sa dagang ini.—Daniel 2:44; Juan 18:36.

[Ritrato sa pahina 15]

Ipinapaheling kan halimbawa ni Rahab na an siisay man na talagang nagmamawot na mapaogma an Dios magigibo iyan