AN SIRING na mga espekulasyon luminakop giraray kan nakaagi pa sanang mga taon, na sa sarong kabtang, resulta kan popular na mga pelikula asin nobela. Apuera sa inimbentong mga estorya, nagralataw man an dakol na libro asin artikulo na nakapokus sa apokripal na mga isinurat poon kan ikaduwa asin ikatolong siglo C.E. na naghihingakong naghahayag nin impormasyon manongod ki Jesus na dai nasambitan sa mga Ebanghelyo. Posible daw na balido an mga paghihingakong ini? Makakasegurado daw kita na sinasabi sa sato kan Biblia an bilog asin totoong estorya dapit ki Jesus?

Tanganing masimbag an siring na mga hapot, makakatabang kun kokonsideraron niato an tolong pundamental na bagay. Enot, kaipuhan niatong  maaraman an importanteng impormasyon manongod sa mga lalaking nagsurat kan mga pagkasaysay sa Ebanghelyo asin kun kasuarin ninda isinurat iyan; ikaduwa, kaipuhan niatong maaraman kun siisay an nag-establisar kan canon kan Kasuratan asin kun paano; asin ikatolo, kaipuhan niato an nagkapirang impormasyon dapit sa apokripal na mga isinurat asin kun paano iyan naiiba sa kanonikal na mga isinurat. *

Segun sa nagkapirang reperensia, an Ebanghelyo ni Mateo isinurat kaidto pang ikawalong taon pagkagadan ni Cristo, an boot sabihon, mga 41 C.E. Dakol na iskolar an pabor sa medyo mas huring petsa, alagad may pangkagabsan na pagkakaoroyon na an gabos na libro kan Kristianong Griegong Kasuratan isinurat durante kan enot na siglo C.E.

An mga nakaheling mismo kan buhay, kagadanan, asin pagkabuhay liwat ni Jesus buruhay pa kaidto; makokompirmar ninda an mga pagkasaysay sa Ebanghelyo. Madali man nindang ikakabuyagyag an ano man na sala. Si Propesor F. F. Bruce nagkomento: “An sarong mapuersang aspekto kan orihinal na paghuhulit nin mga apostol iyo an may kompiansang pagpukaw sa mga nagdadangog basado sa aram ninda; sinda dai sana nagsabing, ‘Naheling mi an mga bagay na ini,’ kundi siring man, ‘Arog kan aram man mismo nindo’ (Gibo 2:22).”

Sairisay an kagsurat kan Kristianong Griegong Kasuratan? Kaiba sa sainda an nagkapira sa 12 apostol ni Jesus. An mga ini asin an iba pang kagsurat sa Biblia, arog ni Santiago, Judas, asin tibaad pati si Marcos, presente kan aldaw nin Pentecostes kan 33 C.E. kan mabilog an Kristianong kongregasyon. An gabos na kagsurat, kaiba si Pablo, maingat na nakikipagtabangan kaidto sa orihinal na namamahalang grupo kan enot na Kristianong kongregasyon, na kompuesto kan mga apostol asin kamagurangan sa Jerusalem.—Gibo 15:2, 6, 12-14, 22; Galacia 2:7-10.

Isinugo ni Jesus an saiyang mga parasunod na ipagpadagos an paghuhulit asin pagtotokdo na pinonan nia. (Mateo 28:19, 20) Sinabi pa ngani nia: “An naghihinanyog sa saindo naghihinanyog man sa sako.” (Lucas 10:16) Dugang pa, ipinanuga nia sa sainda na an banal na espiritu o aktibong puersa nin Dios magtatao sa sainda kan kapangyarihan na kaipuhan ninda tanganing magibo iyan. Kaya kun an mga isinurat gikan sa mga apostol o sa saindang dayupot na mga kapwa trabahador—mga lalaking nagpapaheling nin malinaw na ebidensia na sinda igwa kan banal na espiritu nin Dios—natural sanang inaako kan enot na mga Kristiano an siring na mga libro bilang may autoridad.

An nagkapirang kagsurat sa Biblia nagpatotoo na an saindang kapwa mga kagsurat may autoridad asin pinasabngan nin Dios. Halimbawa, sinambit ni apostol Pedro an mga surat ni Pablo asin minansay iyan na kapantay kan “iba pang kabtang kan Kasuratan.” (2 Pedro 3:15, 16) Minidbid man ni Pablo na an mga apostol asin iba pang Kristianong mga propeta pinasabngan nin Dios.—Efeso 3:5.

Kun siring, an mga nakarekord sa Ebanghelyo igwa nin makosog na patotoo kun dapit sa pagkamasasarigan asin pagigin totoo. An mga iyan bako sanang osipon o eroestorya. Iyan kasaysayan na irinekord nin maingat, na basado sa patotoo kan mga nakaheling mismo, asin isinurat nin mga lalaking pinasabngan kan banal na espiritu nin Dios.

An nagkapirang autor naghihingako na an canon kan Kristianong Griegong Kasuratan pinili pakalihis nin dakol na siglo kan iglesiang may establisado nang kapangyarihan oyon sa instruksion ni Emperador Constantino. Minsan siring, iba man an ipinapaheling kan mga katunayan.

Halimbawa, mangnoha an sinabi kan Propesor nin Kasaysayan kan Iglesia na si Oskar Skarsaune: “An pagpili kun arin na mga isinurat an iiiba sa Bagong Tipan, asin kun arin an dai, nungkang dinesisyonan nin ano man na konsilyo kan iglesia o nin siisay man na saro sanang persona . . . An basehan kan pagpili malinaw asin  makatanosan nanggad: Minidbid bilang masasarigan an mga kasuratan kan enot na siglo C.E. na ibinibilang na isinurat nin mga apostol o kan saindang mga katrabaho. An ibang kasuratan, mga surat, o ‘mga ebanghelyo’ na mas huring isinurat dai iiniba . . . An prosesong ini sa pundamental nakompleto haloy nang panahon bago pa si Constantino asin haloy nang panahon bago pa maestablisar an saiyang iglesia na may kapangyarihan. An iglesia nin mga martir, bako an iglesia na may kapangyarihan, an nagtao sa sato kan Bagong Tipan.”

Si Ken Berding, sarong propesor na nag-eespesyalisar sa Kristianong Griegong Kasuratan, nagkomento nin arog kaini dapit sa kun paano nagkaigwa nin canon: “An iglesia dai nag-establisar nin canon basado sa sadiring pagpili; mas tamang sabihon na minidbid kan iglesia an mga libro na pirme nang minamansay nin mga Kristiano bilang may autoridad na Tataramon nin Dios.”

Minsan siring, an nagpili daw kan canon iyo sana an ordinaryong mga Kristianong idto kan enot na siglo? Sinasabi sa sato kan Biblia na igwa nin nagpupunsionar kaidto na mas mahalaga nanggad asin makapangyarihan.

Oyon sa Biblia, saro sa milagrosong mga balaog kan espiritu na itinao kaidtong enot na mga dekada kan Kristianong kongregasyon iyo an “pakabatid sa ipinasabong na mga tataramon.” (1 Corinto 12:4, 10) Kaya, an nagkapira sa mga Kristianong idto tinawan nin nakakalabi sa tawong kakayahan na mabatid an pagkakalaen kan mga tataramon na talagang ipinasabong nin Dios asin kan bako. Huli kaini, an mga Kristiano ngonyan puedeng magtiwala na an mga Kasuratan na iiniba sa Biblia minidbid na ipinasabong.

Kun siring, minalataw na an canon naestablisar sa amay pang panahon paagi sa paggiya nin banal na espiritu. Poon sa huring kabtang kan ikaduwang siglo C.E., an nagkapirang parasurat nagkomento dapit sa pagigin kanonikal kan mga libro kan Biblia. Minsan siring, an canon dai inestablisar kan mga parasurat na ini; nagpatotoo sana sinda sa dati nang inako nin Dios paagi sa saiyang mga representante, na giniyahan kan saiyang espiritu.

An suanoy na mga manuskrito nagtatao man nin mapuersang ebidensia bilang suporta sa canon na inaako sa pangkagabsan ngonyan. May labing 5,000 na manuskrito kan Griegong Kasuratan sa orihinal na lenguahe, kaiba an nagkapira na kaidto pang ikaduwa asin ikatolong siglo. An mga isinurat na ini, bako an apokripal na mga isinurat, an ibinilang na may autoridad durante kan enot na mga siglo C.E. asin kun siring, kinopya saka idinistribwir nin lakop.

Minsan siring, an panglaog na ebidensia an pinakaimportanteng prueba nin pagigin kanonikal. An kanonikal na mga isinurat kaoyon kan “arogan nin ikakarahay na mga tataramon” na  manonompongan niato sa iba pang kabtang kan Biblia. (2 Timoteo 1:13) Dinadagka kaiyan an mga nagbabasa na kamotan, sambahon, asin paglingkodan si Jehova, saka nagpapatanid iyan tumang sa superstisyon, demonismo, asin pagsamba sa linalang. Iyan eksakto sa kasaysayan asin igwa nin tunay na hula. Asin dinadagka kaiyan an mga nagbabasa na kamotan an saindang kapwa. An mga libro kan Kristianong Griegong Kasuratan igwa kan siring na nagpapamidbid na mga tanda. Igwa man daw kaiyan an apokripal na mga isinurat?

An apokripal na mga isinurat dakula an pagkakaiba sa kanonikal na mga isinurat. An apokripal na mga librong ini kaidto sanang mga kabangaan kan ikaduwang siglo, na mas huring gayo kisa sa kanonikal na mga isinurat. An paglaladawan kaiyan ki Jesus asin sa Kristianismo bakong kaoyon kan ipinasabong na Kasuratan.

Halimbawa, an apokripal na Ebanghelyo ni Tomas ipinanonongod ki Jesus an dakol na laen na gayong pananaram, siring baga kan pagsabing gigibohon niang lalaki si Maria tanganing makalaog ini sa Kahadean nin langit. Si Jesus ilinaladawan kan Ebanghelyo ni Tomas Dapit sa Pagkaomboy bilang sarawayon na aki, na may tuyong ginibo na ikinagadan nin saro pang aki. An apokripal na Mga Gibo ni Pablo asin Mga Gibo ni Pedro idinodoon an lubos na paglikay sa seksuwal na relasyon asin ilinaladawan pa ngani an mga apostol na dinadagka an mga babae na suwayan an saindang agom. Si Jesus ilinaladawan kan Ebanghelyo ni Judas na nginingisihan an saiyang mga disipulo huling namimibi sinda sa Dios may koneksion sa pagkakan. An siring na mga ideya bakong kaoyon kan mababasa sa kanonikal na mga libro.—Marcos 14:22; 1 Corinto 7:3-5; Galacia 3:28; Hebreo 7:26.

Dakol sa apokripal na mga isinurat an nagpapabanaag kan mga paniniwala kan mga Gnostico, na naniniwala na an Kaglalang, si Jehova, bakong marahay na Dios. Naniniwala man sinda na an pagkabuhay liwat bakong literal, na an gabos na pisikal na bagay maraot, asin na si Satanas an ginikanan nin pag-agoman asin pangangaki.

An nagkapirang apokripal na libro putik na naghihingakong isinurat iyan nin mga karakter sa Biblia. Nagkaigwa daw nin sekretong pagkasapakat kaya dai ikinaiba sa Biblia an mga librong ini? Si M. R. James, na sarong eksperto sa apokripa, nagsabi: “Mayo nin kuestion na may siisay man na dai iyan iiniba sa Bagong Tipan; iyan mismo an nagtao nin dahelan na dai makaiba.”

Sa kanonikal na mga isinurat, mababasa niato an nagkapirang patanid manongod sa nagdadangadang na apostasiya na makakaraot sa Kristianong kongregasyon. An totoo, an apostasiyang ini nagpoon na kan enot na siglo, alagad napugolan kan mga apostol an paglakop kaiyan. (Gibo 20:30; 2 Tesalonica 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3) An siring na mga patanid nagtatao nin liwanag dapit sa mga isinurat na nagpoon na magralataw pagkagadan kan mga apostol, mga isinurat na kontra sa mga katokdoan ni Jesus.

Totoo, para sa nagkapirang iskolar asin historyador, an siring na mga dokumento garo baga daan na asin kagalanggalang. Alagad isip-isipa: Paano kun magkolekta an mga iskolar nin kadakol na bakong kapanipaniwalang mga isinurat ngonyan, na tibaad kinukua iyan sa mga magasin dapit sa tsismis asin mga publikasyon nin panatikong mga relihiosong kulto, dangan ilaog an mga papel na iyan sa sarong kaha de yero? An mga isinurat daw na iyan magigin totoo asin masasarigan huli sa paglihis nin panahon? Pakalihis nin 1,700 na taon, magigin totoo daw an kaputikan asin daing saysay na mga nakasurat sa mga papel na idto huli sana ta an mga dokumento daan nang marhay?

Siempre dai! Masasabi man iyan sa mga paghihingako na nagin agom ni Jesus si Maria Magdalena asin sa iba pang laen na gayong mga sinasabi kan apokripal na mga libro. Taano ta pagtitiwalaan nindo an dai masasarigan na mga reperensiang iyan, nangorogna ta yaon an masasarigan na mga reperensia? An gabos na boot nin Dios na maaraman niato manongod sa saiyang Aki yaon mismo sa Biblia—sarong rekord na mapagtitiwalaan niato.