Aram Mo daw?

Taano an mga tawo kan mga panahon kan Biblia ta naggamit nin aspalto bilang pansemento?

▪ Mapadapit sa mga nagtogdok kan tore nin Babel, sinasabi kan Biblia na naggamit sinda nin ‘mga ladrilyo imbes na gapo asin aspalto imbes na semento.’—Genesis 11:3, An Marahay na Bareta Biblia.

An aspalto napoporma sa natural na paagi. Hale iyan sa petrolyo asin makukua sa dakol na lugar sa Mesopotamia, na duman minaluwas iyan hale sa irarom kan daga asin nagigin mapulot. Kan mga panahon kan Biblia, iyan aram na marhay na epektibong pandukot. An aspalto “tamang-tama para sa mga edipisyo na gibo sa hinurnong ladrilyo,” an sabi sa sarong reperensia.

Isinaysay sa sarong artikulo sa magasin na Archaeology an dai pa sana nahahaloy na pagpasyar sa natadang estruktura nin ziggurat sa suanoy na siudad nin Ur, sa Mesopotamia. “An aspaltong pansemento—saro sa enot na mga pakinabang sa mahiwason na minahan nin krudo sa timog na parte kan Iraq—mahihiling pa man giraray sa pag-oltanan kan mga ladrilyo,” an sabi kan autor. “An mapulot asin maitom na bagay na ini, na ngonyan sarong dahelan nin kariribokan asin karatan sa rehion, literal na nagpasararo kaidto sa sibilisasyon na ini. An paggamit nin aspalto bilang pansemento asin pampalitada nakatabang na dai laogon nin tubig an madaling mapasa na mga ladrilyo kan mga Sumeriano na gibo sa dalipay, na dahelan tanganing an mga estruktura magtagal sa laog nin mga milenyo.”

Anong klaseng “papel” an ginagamit kan mga panahon kan Biblia?

▪ Natural sanang ihapot iyan huli sa sinabi kan kagsurat sa Biblia na si Juan: ‘Minsan igwa ako nin dakol na bagay na isusurat sa saindo, habo kong isurat iyan sa papel asin tinta.’—2 Juan 12.

An Griegong tataramon na kharʹtes, na trinadusir na “papel,” nanonongod sa papel na gibo sa papiro, sarong tanom na nabubuhay sa tubig. Ipinaliwanag nin sarong reperensia an pamamaagi sa paggibo nin papel hale sa hawak kan tanom na ini: “An mga hawak, na kun beses sampulong piye [3 metro] an laba, inuubakan asin binabaak nin mahihimpis. Pinagtataraedtaed iyan tanganing magin sarong suon. Dangan, saro pang suon an ipinapatong dian nin pabalagbag. Pagkatapos, pinupulpog iyan nin masong kahoy asin pinapakinis nin pangkaros.”

Nakakua an mga arkeologo nin dakol na suanoy na dokumentong papiro sa Egipto asin sa mga lugar sa palibot kan Gadan na Dagat. An nagkapira sa papirong ginamit sa pagsurat kan Kasuratan na nakua sa mga lugar na iyan kaidto pang panahon ni Jesus o mas amay pa ngani. Posibleng marhay na ini an ginamit sa paggibo kan mga surat sa Biblia, arog kan isinurat kan mga apostol.

[Picture Credit Lines sa pahina 11]

Spectrumphotofile/photographersdirect.com

© FLPA/David Hosking/age fotostock