•  Belenga ifilembelwe pe samba, umone nga e fyo ucita lyonse fye, ilingi line, limo limo, nangu nga te fyo waba

  •  uli wa cishinka

  •  balikucetekela

  •  ulakonka inshita

  •  ulabombesha

  •  ucita ifintu ifyo fifwile ukuba

  •  ulaafwa abantu

  •  uli wa mulinganya

  •  uli wa mucinshi

  •  ulasakamana abantu

•   Ni muli finshi pa fili pa muulu umo ucita bwino sana?

   Nga kuli umo ucita bwino, utwalilile.​—Abena Filipi 3:16.

•   Cinshi ulingile ukubombelapo sana pa fili pa muulu?

 Ifyebo fyakonkapo kuti fyakwafwa ukubombelapo.

 Abacetekelwa balabomba imilimo iyo babenekela ukubomba pa ng’anda, ku sukulu, na mu bwikashi. Balishiba no kuti nga bapanga icilubo ninshi mulandu wabo. Kanshi nga balufyanya, balalomba ubwelelo no kusumina ukuti nabalufyanya, kabili tabafwaya kubwekeshapo.

  Baibolo yatila: “Cila muntu ali no kuisendela icipe cakwe umwine.”​—Abena Galatia 6:5.

Umuntu uwacetekelwa alabombesha mu fyo acenjelamo kabili abantu balamucindika, bamumona ukuti mukalamba, kabili balamupeela ubuntungwa ne milimo iyacindama.

  Baibolo yatila: “Bushe naumona uwacenjela mu mulimo wakwe? Akeminina ku cinso ca shamfumu.”​—Amapinda 22:29.

Umuntu uwacetekelwa ilingi line alafwaya ukupeelako bambi kabili alakwata ifibusa ifisuma.

  Baibolo yatila: “Mulepeela, na imwe abantu bakulamupeela.”​—Luka 6:38.

Umuntu uwacetekelwa alaba ne nsansa kabili alomfwa bwino nga acita icisuma, ne ci cilenga elaimona uwa pa nshi.

  Baibolo yatila: “Umo na umo alange umulimo wakwe, e lyo akasansamuka pa mulimo wakwe.”​—Abena Galatia 6:4.

 Pa kuti wasuke bwino ici cipusho, belenga ifyo abanobe bamo balandapo. Bushe ifyo balanda e fyo na iwe umfwa?

 “Nshumfwa bwino nga balensunga kwati mwana umunono, lyonse fye nga naya kumo bamayo na batata balantumina foni pa kuti beshibe uko ndi!”​—Kerri.

 “Ilingi abafyashi balansuminisha ukuya mu kwangala na banandi ukwabula ubwafya.”​—Richard.

 “Nga namona abanandi abo abafyashi basuminisha ukucita ifintu fimo, ntontonkanya nati: ‘Cinshi ico ine abafyashi bandi bankaanisha?’”​—Anne.

 “Ine abafyashi balimpeela ubuntungwa bwa kucita ico ndefwaya. Ndabatasha sana pa kumpeela ubu buntungwa.”​—Marina.

 Ico ufwile ukwishiba: Abacaice bamo balabasuminisha ukucita ifintu ifingi ukucila bambi. Cinshi cilenga?

 Ifyo caba: Ubuntungwa umwana bamupeela, bulingana ne fyo abafyashi bamucetekela.

 Ku ca kumwenako, umfwa ifyo abacaice babili abo tulandilepo pa muulu balandile.

 Richard: “Pa kubala abafyashi tabalempeela ubuntungwa pantu tabancetekele. Lelo ino nshita balincetekela pantu ndaleka baishiba fyonse ifyo ndecita. Nshibabepa uko ndeya e lyo no muntu uo tuleya nankwe. Na kuba, ilingi ndeba abafyashi ifyo ndefwaya ukucita ilyo tabalanjipusha napo.”

 Marina: “Nalibepelepo abafyashi imiku ibili, kabili pa miku yonse ibili balishibe ukuti nalebabepa fye. Ukutula apo pene, nshifwaya ukubabepa, lyonse mbeba fye icishinka. Ku ca kumwenako, lyonse fye ndabeba ifyo ndecita, kabili nga nafumapo, ndabatumina foni no kubeba uko ndi. Ino nshita balincetekela.”

 Bushe na iwe ulefwaya abafyashi bobe bakakucetekela nga Richard na Marina? Tontonkanya pa fyakonkapo:

PA NG’ANDA

•   Bushe ulabomba incito yonse iyo bakupeela?

•   Bushe ufika pa ng’anda nshita ilya ine bakweba ukulafikilapo?

•   Bushe walicindika abafyashi na bana banobe?

 Pali ifi twalandapo, finshi ifyo ulemona ukuti ulingile ukubombelapo?

  Baibolo yatila: “Muleumfwila abafyashi benu.”​—Abena Efese 6:1.

IFYA KU SUKULU

•   Bushe ulapwisha ukucita ifyo bakafundisha bamweba ukubombela ku ng’anda?

•   Bushe ulebombesha mu fya ku sukulu pa kuti ulepasa?

•   Bushe walitemwa ukubelenga?

 Bushe pali ifi twalandapo pali ifyo ulemona ukuti ulingile ukubombelapo

  Baibolo yatila: “Amano yalacingilila.” (Lukala Milandu 7:12) Nga wasambilila bwino cikakwafwa ukuba na mano.

IFYO ABANTU BAKWISHIBA

•   Bushe ulalanda icishinka ku bafyashi bobe na kuli bambi?

•   Bushe ulabomfya bwino ulupiya?

•   Bushe abantu balikucetekela?

 Bushe pali ifi twalandapo pali ifyo ulemona ukuti ulingile ukubombelapo?

  Baibolo yatila: “Mufwale ubuntu bupya.” (Abena Efese 4:24) Kanshi na iwe wine kuti wawamyako imibele yobe, ne co kuti calenga bakucetekela.