Elenganyeni ukuti mulemona inkambi ya bashilika iyaba yeka mu mpanga ya mabwe, iyauma kabili iyasuluka. Abashilika abaPelishiti abo babikile pali iyi nkambi bamona fimo ificitika lyonse. Finshi ifyo fine? Bamona abaume babili abena Israele nabeminina bushilya bwa mupaka. Abashilika baseka fye pantu nababasuula. AbaPelishiti balitekele abena Israele ku kalili, pantu tabakwete ne fya kunonenako ifya kuliminako, baleya mu kulomba fye ku balwani babo abaPelishiti. Kanshi abashilika abena Israele tabakwete ifyanso ifingi. Na kabili abaile ku nkambi ya baPelishiti bali fye abaume babili! Nangu abakwata ifyanso, finshi bali no kucita abaPelishiti? AbaPelishiti batendeke ukupumya abaume babili abati: “Iseni kuno, kabili mwalacimona!”—1 Samwele 13:19-23; 14:11, 12.

Kwena abena Israele te bali no kucimona, abaPelishiti e bali no kucimona. Abena Israele babili balicilwike umupaka, batendeka no kuninika ulupili. Ulu lupili lwalisulwike sana ica kuti baleninina ku minwe na ku makasa, lelo batwalilile fye ukunina ukulungama ukwabelele inkambi! (1 Samwele 14:13) Lyena abaPelishiti balimwene ukuti umwaume uwali pa ntanshi ali ne fyanso kabili uwalemusendela ifyanso alemukonka pa numa. Nomba bushe abantu babili fye e bali no kusansa ibumba lyonse ilya bashilika? Bushe ifyo uyu mwaume acitile fyali fya mano?

Ee, pantu na kuba ali ne citetekelo icakosa nga nshi. Uyu mwaume ali ni Yonatani, kabili Abena Kristu muno nshiku kuti basambililako ifingi ku lyashi lyakwe. Nangu ca kuti tatulwa inkondo, kuli Yonatani kuti twasambililako ukuba abashipa, ukuba aba cishinka no kulaipeelesha pa kuti tube ne citetekelo ica cine cine.—Esaya 2:4; Mateo 26:51, 52.

Pa kuti twishibe icalengele Yonatani asanse ibumba lya bashilika, tufwile ukwishiba inkulilo yakwe. Yonatani e wali umwana umukalamba pa bana abaume ba kwa Shauli, uwabalilepo ukuba imfumu ya bena Israele. Ilyo Shauli bamusubile ukuba imfumu, Yonatani ali mukalamba, nalimo ali ne myaka 20 nelyo no kucilapo. Cimoneka kwati Yonatani aleumfwana sana na wishi pantu ilingi line wishi alebutukila ku mwana wakwe pa kuti amwafwe. Pali ilya nshita Yonatani taishibe fye ukuti wishi ali umutali, uwayemba, kabili umushilika uwashipa, lelo alishibe no kuti ali mwaume wa citetekelo kabili uwaicefya. Yonatani alimwene icalengele Yehova asale Shauli ukuba imfumu. Nangu ni kasesema Samwele alilandile ukuti pa bena Israele tapali nangu umo uwali nga Shauli!—1 Samwele 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Yonatani afwile alemona ukuti balimucindamike filya ali mwi bumba lya bashilika ba kwa wishi abalelwilako abantu ba kwa Yehova. Inkondo balelwa tashali nge sho abantu balwa muno nshiku. Pali ilya nshita, Yehova asalile uluko lwa bena Israele pa kuti lulemwimininako, kabili ilingi line inko ishalepepa balesa ba bufi shalesansa ulu uluko. AbaPelishiti abalepepa balesa ba bufi pamo nga Dagone ilingi line balecusha abantu ba kwa Yehova kabili balefwaya fye no kubalofya.

Yonatani alemona ukulwa inkondo ukuti kubombela Yehova Lesa. Kabili Yehova alepaala Yonatani pali ifi alecita. Ilyo fye Shauli bamusontele ukuba imfumu, asontele umwana wakwe Yonatani ukuba umukalamba wa bashilika 1,000, kabili alibatungulwile ku Geba ku kuyalwa na bashilika abaPelishiti. Nangu ca kuti abashilika bakwe tabakwete ifyanso ifingi, Yehova alibafwile ukucimfya ubulwi. Pa kuti abaPelishiti bacimfye balilonganike abashilika abengi nga nshi. Abashilika ba kwa Shauli abengi balitiinine sana. Bamo balifulumwike no kuyabelama, kabili bambi bailundile ku baPelishiti! Lelo Yonatani alitwalilile ukuba uwashipa.—1 Samwele 13:2-7; 14:21.

Pa bushiku tulandilepo pa kutendeka, Yonatani asalilepo ukongoloka kabili aile fye no walemusendela ifyanso. Ilyo balepalama ku nkambi ya baPelishiti pa Mikmashi, Yonatani aebele uwalemusendela ifyanso ifyo apekenye ukucita pa kuti basanse abaPelishiti. Tabali no kuifisa ku bashilika abaPelishiti. Nga ca kuti abaPelishiti baita aba abaume babili ukuti bayelwa nabo, cali no kuba icishibilo ca kuti Yehova ali no kwafwa ababomfi bakwe. Uwalemusendela ifyanso alisumine ilyo line ifyo Yonatani amwebele. Nalimo icalengele asumine mashiwi ayo Yonatani alandile aya kuti: “Takuli icingalesha Yehova ukupususha ukubomfya abantu abengi nangu abanono.” (1 Samwele 14:6-10) Ni mwi aloseshe?

Yonatani afwile alishibe bwino Lesa wakwe. Ukwabula no kutwishika afwile alishibe ukuti kale Yehova alyafwile abantu bakwe ukucimfya abalwani abali abengi nga nshi ukubacila. Inshita shimo Yehova alebomfya fye no muntu umo pa kucimfya abalwani. (Abapingushi 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Kanshi Yonatani alishibe ukuti te bwingi bwa bantu nelyo amaka yabo nangu ifyanso ifyo abantu ba kwa Lesa balebomfya fyalelenga balecimfya; lelo citetekelo. E ico apo Yonatani alikwete icitetekelo, alekele Yehova amulanga nga ca kuti ena no walemusendela ifyanso balingile ukuya mu kusansa abashilika; alisalile ico bali no kwishibilako nga ca kuti Yehova alibasuminishe. Ilyo Yonatani amwene ici cishibilo tatiinine ukuyabasansa.

Moneni ifintu fibili ifyalangile ukuti Yonatani ali ne citetekelo. Ica kubalilapo, aletiina Lesa wakwe Yehova. Alishibe ukuti Lesa wa Maka Yonse tashintilila pa maka ya bantunse pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe, lelo Yehova alatemwa ukupaala abantunse aba cishinka abamubombela. (2 Imilandu 16:9) Ica bubili, ilyo Yonatani ashilaya mu kusansa abalwani alilombele Yehova ukuti amulange icishibilo ca kuti alimusuminishe ukuyabasansa. Muno nshiku tatulomba Lesa wesu ifishibilo pa kuti twishibe nga natusuminisha ukucita fimo nelyo iyo. Alitupeela Icebo cakwe umwaba ifingalenga twailuka ifyo afwaya. (2 Timote 3:16, 17) Bushe tulabebeta bwino ifyo Baibolo ilanda ilyo tushilasalapo ifya kucita? Nga e fyo tucita, ninshi tulanga ukuti tulafwaisha ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa ukucila ukufwaya kwesu nga filya Yonatani acitile.

Umushilika Yonatani no walemusendela ifyanso bwangu bwangu balininine ulupili ulwasuluka pa kuti bayesansa abashilika. AbaPelishiti basukile bailuka ukuti balabasansa, e ico batumine abaume ku kuya mu kulwa na balwani babili. AbaPelishiti bali abengi kabili bali pa muulu, ne ci cali no kulenga baipaya abalwani ukwabula no kupoosa inshita. Lelo Yonatani aile alekoma aba abashilika umo na umo. Uwalemusendela ifyanso uwalemukonka pa numa e walebepaya. Mu nshita fye iinono Yonatani no walemusendela ifyanso baipeye abashilika 20! Na kabili kwali na fimbi ifyo Yehova acitile. Baibolo itila: “Kwali ukutenta mu nkambi mu mpanga na pa bantu bonse abali pa nkambi; na ba kupokolola ifipe balitutwime na bo bene, ne sonde lyalitenkene, kabili kwasukile kwasanguka kutenta ukwafumine kuli Lesa.”—1 Samwele 14:15.

Shauli na baume abo ali nabo bali akatalamukila baletamba ifyo abaPelishiti bafulunganishiwe, ica kuti batampile no kulwa beka beka! (2 Timote 3:16, 17) Abena Israele balishipile kabili balisanshile abaPelishiti, nalimo balebula ne fyanso fya bashilika abo baleipaya. Bulya bushiku Yehova alilengele abantu bakwe bacimfya. Ukutula ilya nshita Yehova tayaluka. Nga ca kuti na ifwe muno nshiku twamutetekela nga filya Yonatani no walemusendela ifyanso bamutetekele, tatwakalanguluke ifi twasalapo ukulamubombela.—Malaki 3:6; Abena Roma 10:11.

Shauli ena tacimfishe abalwani nga fintu Yonatani acimfishe. Shauli alicitile ifilubo ifikalamba. Taumfwilile kasesema wa kwa Yehova Samwele. Atuulile ilambo ilyo Samwele uwali umwina Lebi alingile ukutuula. Ilyo Samwele afikile, aebele Shauli ukuti apo takonkele ifyo bamwebele, Yehova ali no kumufumya pa bufumu. Lyena ilyo Shauli atumine abaume bakwe ku bulwi, aebele abantu ukulapa abati: “Abe uwatiipwa umuntu uulelya ifya kulya ilyo icungulo tacilaisa kabili ilyo nshilacita icilandushi pa balwani bandi!”—1 Samwele 13:10-14; 14:24.

Uyu umulapo aebele abantu ukulapa walangile ukuti Shauli alitendeke ukubipilako. Bushe ifi filanga ukuti umuntu uwali uwaicefya kabili uwali cibusa wa kwa Lesa alitendeke ukuba ne cilumba? Na kuba Yehova tamwebelepo ukuti ebe abashilika abali abashipa kabili abalebombesha ukutila belya. Inga amashiwi Shauli alandile aya kuti “ilyo nshilacita icilandushi pa balwani bandi,” bushe yalolele mu kuti Shauli alemona ukuti ilya inkondo e o yakumine fye? Bushe Shauli alilabile ukuti icacindeme mulinganya wa kwa Yehova te filya ena alefwaya alandule, abantu balemulumbanya nelyo acimfye?

Yonatani taishibe ukuti wishi alyebele abashilika ukulapa umulapo. Apo alinakile mu bulwi, atumpile inkonto yakwe mu buci kabili ilyo aliile, ilyo line aumfwile amaka yabwela mu mubili. Lyena umo pa bashilika amwebele ukuti wishi alibaleseshe ukulya. Yonatani alandile ati: “Tata naleta ubucushi mu calo. Moneni ifyo pa menso pacelebuka pantu ninsonda ubu buci bunono. Abantu lelo abalyapo ifyapokololwa ku balwani babo ifyo basangile, nga twacimfya sana! Lelo nomba abaPelishiti tabepaiwe abengi.” (1 Samwele 14:25-30) Ifi Yonatani alandile fya cine. Nangu ca kuti ali mwana uwa cishinka, alefwaya ukuba uwa cishinka pa filungeme. Talesuminisha fye fyonse ifyo wishi alelanda nelyo ifyo alecita, kabili ifi alecita fyalengele abantu bamucindika.

Na lintu Shauli aishibe ukuti Yonatani takonkele ifunde, tailwike ukuti lilya ifunde talyaweme. Lelo alandile ukuti umwana wakwe bamwipaye! Yonatani takansene na wishi kabili talombele ukuti amubelele uluse. Moneni ifyo ayaswike. Alandile ukwabula umwenso ati: “Ndi pano! Lekeni mfwe!” Nomba abena Israele balandile abati: “Bushe afwe Yonatani, uupuswishe abena Israele muli uyu musango? Ca kutali fye! Na pali Yehova, tapali umushishi wa ku mutwe wakwe nangu umo uuli no kuponena pa nshi; pantu abombele na Lesa ubushiku bwa lelo.” Finshi fyakonkelepo? Shauli alikonkele ifyo abantu balandile. Baibolo itila: “Awe abantu bapokolwele Yonatani, na o tafwile.”—1 Samwele 14:43-45.

Pa mulandu wa kuti Yonatani ali uwashipa, alebombesha, kabili aleipeelesha, abantu balimutemenwe. Ilyo ali mu bwafya abantu balimupuswishe pantu balimutemenwe. Na ifwe tulingile ukulatontonkanya sana pa fyo abantu batwishiba nelyo pe shina tuipangila cila bushiku. Baibolo itweba aiti ishina ilisuma lyaliwama sana. (Lukala Milandu 7:1) Nga ca kuti tulecita ifingalenga Yehova atutemwa nga filya Yonatani alecita, ishina lyesu talyakonaike.

Nangu ca kuti Shauli alelufyanya, Yonatani alitwalilile ukuba umushilika wa kwa wishi pa myaka iingi. Kuti twaelenganya fye ifyo aumfwile ububi ilyo amwene wishi aleka ukuba uwa cishinka kabili aba ne cilumba. Icilumba icali kwati ni mfifi calekula muli wishi kabili Yonatani takwete amaka ya kucilesha.

Icilumba ca kwa Shauli camoneke sana ilyo Yehova amwebele ukuyalwa na bena Amaleke abali ababipa nga nshi. Ilyo Mose ali umumi, Yehova asobele ukuti ali no kulofya ulu uluko lonse. (Ukufuma 17:14) Shauli bamwebele ukwipaya ifitekwa fyabo fyonse e lyo ne mfumu yabo Agagi. Shauli alicimfishe ulu luko, kabili ukwabula no kutwishika Yonatani alilwileko ubu bulwi nga fintu alecita lyonse. Lelo ukwabula no mwenso Shauli takonkele ifyo Yehova amwebele, taipeye Agagi ne fitekwa. E ico kasesema Samwele amwebele ifyo Yehova apingwile ati: “Apo naukaana icebo ca kwa Yehova, na o nakukaana ukuba imfumu.”—1 Samwele 15:2, 3, 9, 10, 23.

Tapakokwele Yehova alifumishe umupashi wakwe uwa mushilo pali Shauli. Apo Yehova alilekele ukumutungulula, Shauli nomba alishiletendeka ukwalukaaluka, ali ne cipyu, kabili aletiina sana. Cali kwati umupashi wabipa ukufuma kuli Lesa e wapyene pa mupashi uusuma. (1 Samwele 16:14; 18:10-12) Yonatani afwile ali no bulanda sana ilyo amwene wishi uwali fye bwino ayaluka nga nshi! Na lyo line Yonatani talekele ukuba uwa cishinka ilyo alebombela Yehova. Alitwalilile ukwafwilisha wishi na maka yakwe yonse, kabili limo alemwebelapo no kumwebelapo. Nomba talekele ukubika amano kuli Lesa wakwe kabili Wishi Yehova uushaluka.—1 Samwele 19:4, 5.

Bushe mwalimonapo umuntu uo mwatemwa, nalimo uwa mu lupwa lwenu ayaluka aba fye cimbi cimbi? Ifya musango uyu filakalifya umutima. Ifyo Yonatani acitile filenga twaibukisha ifyo uwaimbile amalumbo alembele pa numa. Atile: “Nga tata na mayo bansha, Yehova kuti ambuula.” (Amalumbo 27:10) Yehova wa cishinka. Na imwe bene akamubula kabili akaba Shinwe umusuma nga nshi, nangu abantu abashapwililika bengamucita ifyabipa shani.

Yonatani afwile alishibe ukuti Yehova alefwaya ukufumya Shauli pa bufumu. Finshi Yonatani acitilepo? Bushe alitontonkenye pa fyo ena engateka abantu nga e wali pa bufumu? Bushe alesubila ukuti akalungika ifilubo fimo ifyo wishi acitile pa kuti ena akabe imfumu ya cishinka kabili iya cumfwila? Tatwaishiba ifyo aletontonkanya; ico twaishiba fye ca kuti nga aletontonkanya ifya musango uyu tafyacitike. Bushe ici cilolele mu kuti Yehova alishile uyu mwaume uwali ne cishinka? Awe, na kuba ifyo asuminishe ukuti filembwe pali Yonatani fitulanga ifyo ifibusa fya cine cine fifwile ukuba! Mu cipande cimbi tukalanda pali ubu bucibusa bwa kwa Yonatani.