•  Ifyo mulingile ukwishiba

•  Ifyo mwingacita

•  Ifyo abafyashi bambi balanda

 Mu fifulo fimo, abana balomfwana sana na bafyashi babo kabili balafwaya no kuti abafyashi babo e bo balebapandako amano. Lelo mu fifulo fimbi, abana baya ku banabo ukuti babapandeko amano.

 Ifi abana bamo baya ku banabo ukuti e bo babapandeko amano, filanga fye ukuti tabacindika ifyo abafyashi babo babeba. Na kabili, aba bana nga baba abapungwe (e kutila imyaka 13 ukufika ku 19), abafyashi batendeka ukulamona ukuti abana babo tababomfwila. Abana nga balepoosa inshita iikalamba na bana banabo ciba kwati abanabo e batendeka ukubakusha mu cifulo ca kuti abafyashi babo babakushe.

 Cinshi cilenga abana ukulaumfwana sana na banabo ukucila abafyashi babo? Moneni fimo ifilenga.

•   Isukulu. Nga ca kuti abana balepoosa inshita iikalamba na banabo, balatendeka ukutemwa sana abanabo ukucila ifyo batemwa abafyashi babo. Ifi filacitika sana nga ca kuti aba bana nga baba abapungwe.

•   Ukukanalaba pamo sana. Mu ndupwa ishingi abana nga babwela ku sukulu tabasangapo abali bonse pa ng’anda, ne cilenga ca kuti limo abafyashi balaba ku ncito.

•   Ifyo imisepela iingi itontonkanya. Abacaice nga baba imisepela batendeka ukutontonkanya ifyo imisepela iingi itontonkanya. Fimo ifyo imisepela iingi itontonkanya fya kuti ilingile ukulafwala, ukulalanda, no kulacita ifyo imisepela iingi icita. Balacindika sana ifyo abanabo babeba ukucila ifyo abafyashi babo babeba.

•   Amakwebo. Ifingi ifyo abamakwebo bapanga e lyo ne fya kuleseshamo icitendwe ifingi bapangila abacaice, tabapangila abakalamba. Ici cilenga cilekosela abafyashi ne misepela ukumfwana bwino. Ba Dr. Robert Epstein balembele ukuti, “Nga ca kuti imisepela yonse yaleka ukutontonkanya nge fyo imisepela iingi itontonkanya, amakampani ayakalamba ayengi kuti yawa.” *

•   Mulelanshanya sana no mwana wenu.

   Baibolo itila: “Amashiwi ayo ndemweba lelo yabe mu mitima yenu; kabili muleyasambilisha ku bana benu no kuyalandapo ilyo mwikele mu mayanda yenu na lintu mule-enda mu musebo na pa kulaala na pa kubuuka.”—Amalango 6:6, 7.

   Abana kuti bakwata abanabo, lelo abanabo tabalingile ukumupoka umulimo wenu uwa kutungulula abana benu. Lelo tamufwile ukufuupuka, pantu abasambilila sana pa fya ku kusha abana batila, abana abengi e lyo ne misepela iingi balomfwila abafyashi babo kabili balafwaya ukucita ifingalenga abafyashi babo baba ne nsansa. Nga mulelanshanya sana na bana benu, bakalakonka ifyo mulebeba ukucila ukulakonka ifyo abanabo balebeba.

   “Mufwile ukulakwata inshita ya kuba pamo na bana benu, ukulacitila pamo ifintu, pamo nga ukwipika, ukuwamya, e lyo fye no kulabafwako ifya ku sukulu. Muleisha nabo, muleangalila pamo nabo, muletamba nabo amafilimu nelyo TV. Mwilatontonkanya ukuti mufwile ukulaba fye na bana benu pa tushita utwaibela. Te kuti muleumfwana sana na bana benu nga ca kuti tamukwata inshita iikalamba iya kuba nabo!”—E fyalandile ba Lorraine.

•   Mwilaleka umwana wenu alekwata fye ifibusa aba mushinku wakwe.

   Baibolo itila: ‘Ubuwelewele bukakatila ku mutima wa mwaice.’—Amapinda 22:15.

   Abafyashi bamo balatemwa nga bamona ukuti umwana wabo alikwata ifibusa ifingi. Na lyo line, nangu ca kutila kuti camoneka kwati ukukwata ifibusa ifingi aba mushiku wakwe kuti kwalenga umwana alaumfwana bwino na bantu, pa kuti umwana akule bwino afwile ukukwata ifibusa aba mishinku yalekanalekana. Kabili abanankwe te kuti bamwafwe no kumutungulula, lelo abafyashi e bafwile ukutungulula umwana pa kuti akule bwino.

   “Ifibusa fya mwana wenu kuti baishiba ifintu fimo, lelo te kuti beshibe bwino ifya kwafwa abacaice banabo ukusala bwino ifya kucita, tababelesha kabili tababa na amano ya kwafwa abacaice banabo ukusala bwino ifya kucita. Abacaice nga balekonka ifyo abafyashi babo babeba, balakula bwino kabili balaba na mano ukulingana no mushinku wabo.”—E fyalandile ba Nadia.

•   Mulebapanda amano.

   Baibolo itila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano.”—Amapinda 13:20.

   Na lintu abana benu bakula, balanonkelamo sana nga mulesangako inshita ya kuba nabo. Mulecita ifyo mwigatemwa abana benu ukulamupashanya.

   “Abo abana bapashanya sana bafyashi babo. Abana nga babasambilisha ukutemwa sana abafyashi babo no kulabacindika, bakalafwaya ukulapashanya abafyashi babo na lintu bakakula.”—E fyalandile ba Katherine.