Ba Angela Merkel ba chancellor aba ku German batile “Tulefwaya ifintu fikabe ifyo fyali ilyo icikuko cishilatendeka.”

 Ilyo icikuko ca COVID-19 ciletwalilila ukulenga ifintu ukwafya mwi sonde lyonse, nalimo naimwe kuti mwasuminisha ku mashiwi yalandile uyu mwanakashi. Nomba bushe amashiwi ya kuti “ifyo cifwile ukuba ” yalola mwi? Finshi abantu balefwaya ukulacita?

•   Ukutendeka ukwikala ifyo baleikala ilyo ku shilaba icikuko. Bamo balafuluka ubumi bwa kwangalila pamo ne fibusa, ukukumbatila ifibusa, ukuposhanya e lyo no kutandalila icende ishalekana lekana. Batontonkanya ukuti pa kuti ifintu fibe nge fyo fyali ilyo kushila icikuko kano, “tuleya mu kulya mu fifulo fya kuliilamo, ukuya mu kutamba ifisela ne fyapala ifi.” Ba Dr. Anthony Fauci a

•   Ukulenga imikalile yabo ukuwaminako. Bamo bamona ukuti iyi ni nshita ya kulenga ifintu “ukuwaminako ukucila ifyo fyali kale”. Bamona kwati muli cino calo umo incito shilekabilwa sana, umo imikalile ya bantu tayaba cimo cine, e lyo na ma lwele ya matontonkanyo fifwile ukwaluka. Ba Klaus Schwab aba mukabungwe ka World Economic Forum batile: “Icikuko caishile pa kuti tukwate ishuko lya kutontonkanya pa bumi bwesu na pa fyo tulefwaya isonde ukuba, no kwalulako ifintu mu calo. Kabili iyi inshita tayakatwalilile lelo ili no kupwa.”

 Bamo balifupuka ica kuti tabakwata ne subilo lya kuti “ifintu fikaba ifyo fyali.” Ku ca kumwenako, abengi incito shalipwa, amayanda yabo yalyonaika, ifyuma, kabili ica bulanda ca kuti balifwilwa abatemwikwa babo.

 Na lyo line, takuli uwingeshiba ifyo ifintu fikaba ilyo icikuko cikapwa. (Lukala Milandu 9:11) Nangu cibe fyo, Baibolo kuti yatwafwa ukukana-enekela ifya cilamo no kwishiba ifya kucita te mulandu ne fyo ifintu fyaba. Na kabili, Baibolo ilanda pa bumi ubuleisa ku ntashi ubo na limo te kuti mwenekele.

 Kale sana, Baibolo yalisobele ukuti amalwele nelyo “ifikuko” fikalacitika ilyo “icalo cili ku mpela.” (Luka 21:11; Mat. 24:3) Nga twatontonkanya pa cikuko ca COVID-19, tulamona ukuti caba pali fimo ifingi pamo ne nkondo, ifinkukuma fikalamba e lyo ne fipowe ififikilisha ifyo Baibolo yasobele ukuti fya kulacitika.

 Ifyo ukwishiba ici cishinka kwi nga mwafwa: Nangu ca kuti ifintu muli ino nshita ya cikuko nalimo kuti fyabako bwino, Baibolo itila tuleikala mu “inshita ishayafya nga nshi.” (2 Timote 3:1) Ukwishiba ici cishinka kuti kwatwafwa ukukana-enekela ifyacilamo muli shino inshiku ishayafya.

 Baibolo ilalenga twalamona ifintu ukulingana ne fyo fifwile ukuba: Mwi sonde lyonse, amafya yaleya yalefulilako, kabili nomba line ifintu fili no kwaluka sana. Bushe ifintu fikaluka shani?

 Baibolo ta yasobelefye pa mafya ayo abantu bakwata, lelo yalilanda pa nshita iisuma ili no kwisa. Ilanda pa bumi ubusuma ubo Lesa fye e wingatupeela te ma buteko ya bantuse. “Akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili. Ifya ntanshi nafiya.”— Ukusokolola 21:4.

 Yehova b Lesa alitulaya ukuti: “Moneni! Ndelenga ifintu fyonse ukuba ifipya.” (Ukusokolola 21:5) Ali no kupwisha amafya ayaba mwi sonde ukubikakofye na yaisako pa mulandu wa cikuko. Ifyakonkapo e fyo akacita:

•   Abantu bakaba no bumi ubusuma kabili bakalatontonkanya ifisuma, ica kuti takwakabe ukulwala ne mfwa.— Esaya 25:8; 33:24.

•   Incito iikalenga abantu ukuba ne nsansa, ukupusanako ne ncito sha ino nshita ishilenga abantu ukunaka sana ica kuti tabakwete na maka. —Esaya 65:22, 23.

•   Umuntu onse akulakwata ifyo akabila.—Amalumbo 72:12, 13; 145:16.

•   Tatwakulaumfwa ububi pa mulandu ne fyacitike ku numa, kabili tukaba ne subilo lya kumona abafwa babuka.—Esaya 65:17; Imilimo 24:15.

 Ifyo ukwishiba ici cishinka kutwafwa: Baibolo itila “Ili isubilo tukwete lyaba nge nanga ya mweo.” (AbaHebere 6:19) Isubilo lya kuti ifintu fikawama lilalenga tuleba abakosa. Isubilo lilatwafwa ukushipikisha amafya tukwata pali lelo, lilalenga twilasakamikwa sana, e lyo no kukanaumfwa sana ububi pa fintu.

 Nomba bushe kuti mwacetekela ifyo Baibolo yalaya? Moneni icipande citila “Baibolo Citabo umo Twingasanga Icine ico Twingacetekela.”

•   Ukucindika ubumi

   Ilembo: “Amano yalapususha ubumi bwa bayakwata.” —Lukala Milandu 7:12.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Mulepingula bwino pa fintu pa kuti mwacefyako ifingalenga mwalwala. Ishibeni ifingalenga mwalwala ku ncende mwikala. Mulecita ifyo aba bumi balelanda pa kuicingilila, ukwishiba impendwa ya bantu abalwele ku ncende mwikala kabili ne mpendwa ya bantu abalashilwe umuti wa kuicingilila.

•   Twalilileni ukuicingilila

   Ilembo: “Uwa mano alatiina no kutaluka ku bubi, lelo umuwelewele alafulwa kabili alacishamo ukuicetekela.” —Amapinda 14:16.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Twalilileni ukulaicingilila. Abasambilila balelanda ukuti twalaikala ne cikuko ca COVID-19 pa nshita iitali.

•   Mulebelenga ifyebo fya cine

   Ilembo: “Uushaishiba atetekela fye fyonse ifyo aumfwa, lelo uwacenjela alalolekesha apo alenyanta.” —Amapinda 14:15.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Mulesala ukupanda amano ukusuma. Ifyo musalapo ukucita filakuma ubumi bwenu—kuti mwailetelela nga mulepingula pa fintu ukubomfya ifyebo ifishili fya cine.

•   Mwilailishanya

   Ilembo: “Witila: “Cinshi ico inshiku sha kale shawamine ukucila shino?” pantu te ca mano ukwipusha ifyo.”—Lukala Milandu 7:10.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Mule-esha ukuba ne nsansa te mulandu ne fyo ifintu fili mu bumi. Mwilaikalila fye ukutontonkanya pa fyo ifintu fyali ilyo icikuko cishilatendeka, tekwesha ukutontonkanya pa fintu ifyo mulefilwa ukucita pa mulandu wa cikuko.

•   Mulecindika abantu

   Ilembo: “Mulecindika abantu aba misango yonse.” —1 Petro 2:17.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Ifyo abantu bankulako ku cikuko na ku mafya yaisako pa mulandu wa cikuko filapusana pusana. Mule-esha ukukana-alula ifyo baletontonkanya, lelo mucinshi mucinshi muleikalilila ku fyo mwapanga. Mulelangulukilako abashalaswa inyeleti ya kuicingilila, abakalamba, e lyo na balwalako amalwele yamo.

•   Muleba abatekanya

   Ilembo: “Mu kutemwa mwaba ukushishimisha ne cikuuku.”—1 Abena Korinti 13:4.

   Ifyo Mwingabomfya aya mashiwi: Muleba ne cikuuku kuli bambi nga mwamona na basakamene pa kutendeka ukucita ifintu fimo ifyo twalecita ukwabula ubwafya ilyo kushilaba icikuuko. Nga mulepanga ifya kucita ilyo ifibindo fya pali COVID-19 filecepako, muleba abatekanya.

 Isubilo lyaba mu Baibolo ililanda pa fyo ifintu fikawama ku ntanshi, lilenga Inte sha kwa Yehova ukubika sana amano pa fya ku ntanshi. Na kabili balafwana ilyo baleumfwila ifunde lya kulalongana pamo mu kupepa. (AbaHebere 10:24, 25) Abali bonse bantungwa ukupepa pamo ne Nte sha kwa Yehova muli ino inshita ya cikuko ukubomfya intaneti.

 Bamo balanda ukuti ukupepelamo ne Nte sha kwa Yehova kwalibafwa sana muli ino inshita ya cikuko iya-afya. Ku ca kumwenako, umwanakashi umo uwaupwa uwalwele ubulwele bwa corona alisumine ilyo Inte sha kwa Yehova bamwitile ukuti akaye mu kupepa nabo ukubomfya intaneti. Uku ukulongana kwalimwafwile nangu ca kuti alitwalilile ukulwala. Atile “Ngumfwafye kwati naine nine lupwa wabo. Ukubelenga Baibolo kulenga ndeba no mutende wa muntontonkanya no kuteka umuti. Kulenga nilatontonkanya sana pa mafya lelo ukulatontonkanya pe subilo ilisuma ilya ku ntanshi. Natasha pa kungafwa ukupalama kuli Lesa, kabili ifi e fyo nalefwa.”