Icilenga abantu bamo balenwa sana ubwalwa, ni co balafwaya ukucefyako amasakamika, balatalalilwa, kabili bamo bafwaya fye ukupwisha icitendwe. Bushe mulanwa ukucila pa fyo mwalenwa akale? Nga e fyo caba, bushe kuti mwaesha apo mwingapesha pa kuti tamulenwa sana na pa kuti tamukunkwime ku bwalwa? Moneni ifyebo fimo ifingamwafwa pa kuti mulenwa fye ubwalwa ubwalinga.

•  Bushe ukunwa ubwalwa ubwalinga e kuti shani?

•  Ifyo mwingeshiba nga ca kuti iminwene yenu iya bwalwa tayaba bwino

•  Ifintu 5 ifyo mwingacita pa kuti tamulenwa sana ubwalwa

 Ifyo Baibolo ilanda: “Wiba pa banwensha umwangashi, na pa bafunukila inama.”—Amapinda 23:20.

 Tontonkanyeni pali ici: Baibolo tayalesha ukunwa ubwalwa ubwalinga. (Lukala Milandu 9:7) Na lyo line, yalilanda ukuti paliba ubupusano pa kunwa ubwalwa ubwalinga, ukukolwa, no kunwa ubwalwa ubwingi. (Luka 21:34; Abena Efese 5:18; Tito 2:3) Nangu ca kuti umuntu takolelwe nga anwa ubwalwa, ukunwa sana ubwalwa kuti kwalenga afilwa ukupingula bwino pa fintu, ubumi bwakwe te kuti bube bwino, kabili te kuti aleumfwana bwino na bantu.—Amapinda 23:29, 30.

 Amabuteko ayengi yalishiba ubupusano bwaba pa kunwa ubwalwa ubwalinga no kunwa ubwalwa ubwingi, kabili bapimina ku bwalwa umuntu anwa mu bushiku bumo nelyo imiku anwa cila mulungu. a Na lyo line, ifyo ubwalwa bubomba mu mubili filapusana ukulingana no muntu, kabili inshita shimo bamo balaleka ukunwa ubwalwa pa mulandu ne fyo ciba nga banwa. Ukulingana na kabungwe ka World Health Organization:

 “Inshita shimo ukunwa ibotolo lya bwalwa limo nelyo yabili te kuti kube bwino—ku ca kumwenako:

•   Nga tule-ensha motoka nelyo tulebomfya fimashini.

•   Nga tuli pa bukulu nelyo tuleonsha.

•   Nga balitukaanya ukunwa ubwalwa ilyo tulenwa imiti imo.

•   Nga balitukaanya ukunwa ubwalwa pa mulandu na malwele yamo ayo twalwala.

•   Nga tulafilwa ukunwa ubwalwa ubwalinga.”

 Ifyo Baibolo ilanda: “Natulolekeshe pa mibele yesu no kutontonkanyapo, kabili natubwelele kuli Yehova.”—Inyimbo sha Bulanda 3:40.

 Tontonkanye pali ici: Kuti mwaicingilila ku fyabipa ififuma mu kunwa sana ubwalwa nga ca kuti lyonse muletontonkanya pa fyo munwa no kwalulako iminwene yenu nga cingakabilwa. Moneni fimo ifyo mwingeshibilako ukuti iminwene yenu tayaba bwino.

•   Pa kuti mube ne nsansa kano nga mwanwamo ubwalwa. Mumona kwati mufwile ukunwamo pa kuti mumfweko bwino nelyo pa kuti mwangale bwino ne fibusa. Mulanwa ubwalwa pa kuti mulabeko ku mafya mukwete.

•   Mulanwa ukucila pa fyo mwalenwa akale. Mulanwa imiku ne miku. Mulanwa ubwalwa ubwakalipa sana, kabili mulanwa ubwingi pa kuti mumfwe ifyo mwaleumfwa akale nga mwanwa.

•   Ukunwa ubwalwa kwalilenga mwaba na mafya pa ng’anda nelyo ku ncito. Ku ca kumwenako, indalama ishingi mutwala ku bwalwa, ukucila na pa sho mwingakumanisha.

•   Tamupingula bwino pa fintu nga mwanwamo, pamo nga lintu mule-ensha motoka, ilyo muleowa, nangu ilyo mulebomfya fimashini.

•   Abantu balalandapo pa minwene yenu iya bwalwa. Nga balandapo, mulatendeka ukuipokolola nelyo mulakalipa. Tamufwaya abantu baishiba ukuti mulanwa, nelyo mulabepa pa bwingi bwa bwalwa munwa.

•   Cilamukosela ukuleka ukunwa. Mulesha na maka yenu yonse pa kuti munasheko ukunwa ubwalwa nelyo pa kuti muleke, nomba mulafilwa.

 1. Mulepangila libela.

 Ifyo Baibolo ilanda: ““Amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino.”—Amapinda 21:5.

 Kuti mwaeshako ukucita ifi: Saleni inshiku shimo mu mulungu ilyo mwingalanwa ubwalwa. Kuti mwapangila na libela ubwalwa mwakulanwa pali isho nshiku. Kabili kuti mwasala ne nshiku shibili nelyo ukucilapo ilyo mushakulanwa ubwalwa.

 “Ukwikala inshiku shimo ukwabula ukunwapo ubwalwa kusuma sana nga tamulefwaya ukuti bumuteke ubusha,” e fyalandile aba ku U.K abasambilisha abantu pa minwene ya bwalwa.

 2. Mulecita ifyo mwapanga.

 Ifyo Baibolo ilanda: “Mupwishishishe umulimo mwatendeke.”—2 Abena Korinti 8:11.

 Kuti mwaeshako ukucita ifi: Muleishiba ifyo ubwalwa bwaba pa kuti muleishiba ubwingi bwa bwalwa mwinganwa. Mulekwatwako ifya kunwa ifyo mwatemwa sana umushaba ubwalwa, kabili mulefibika apo mwingafibuula bwangu.

 “Kuti mwacefyako amafya abantu bakwata pa mulandu wa kunwa ubwalwa nga ca kuti mwa-alulako fye panono iminenwe yenu,” e fyalandile aba ku kabungwe ka U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism.

 3. Mulecita ifyo mwasalapo.

 Ifyo Baibolo ilanda: “Lekeni Ee wenu abe Ee, na Iyo wenu, abe Iyo.”—Yakobo 5:12.

 Kuti mwaeshako ukucita ifi: Muleipekanya ukukaana mucinshi mucinshi ukuti “Iyo” nga ca kuti umuntu amupeela ubwalwa, pa kuti mutwalilile ukucita ifyo mwasalapo.

 “Nga muleangufyanya ukukaana ilyo bamupeela ubwalwa ninshi tamwakulasumina na lintu mwaciba no kukaana,” e fyalandile aba ku kabungwe ka U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism.

 4. Mulebika amano ku busuma bwaba mu kucita ifyo mwasalapo.

 Ifyo Baibolo ilanda: “Impela ya mulandu yawama ukucila ukutendeka kwa uko.”—Lukala Milandu 7:8.

 Kuti mwaeshako ukucita ifi: Lembeni umutande apo mwingalondolola ifyo mulefwaila ukulanwa ubwalwa ubwalinga. Pa mutande kuti mwalembapo ifintu pamo nga ukulaala, ukuba no bumi ubusuma, ukubomfya indalama, e lyo no kumfwana na bantu. Ilyo mule-ebako abantu ifyo musalilepo, mulelanda sana pa busuma buli mu kucita ifyo musalilepo ukucila ukulanda sana pa mafya.

 5. Mulelomba Lesa ukuti alemwafwa.

 Ifyo Baibolo ilanda: “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.”—Abena Filipi 4:13.

 Kuti mwaeshako ukucita ifi: Nga mwalimona ukuti iminwene yenu iya bwalwa tayaba bwino, mulepepa kuli Lesa ukuti alemwafwa. Mulemulomba ukuti alemupeela amaka kabili alemwafwa pa kuti muleilama. b Kabili mulesambilila na pa fyo Icebo Cakwe Baibolo cilanda ifingamwafwa. Ishibeni ukuti Lesa nga amwafwa, kuti mwakumanisha ukuilama pa kuti tamulenwa sana ubwalwa.