Bamo kuti bamona kwati ukupilibula amashiwi filya fine yali mu lulimi balembelemo Baibo, e kutila ukukonka ishiwi ne shiwi ilyo balepilibula, kuti kwalenga bapilibula bwino Baibo kabili no ulebelenga kuti aishiba umwalola ifyo balelandapo mu ndimi Baibo yalembelwemo pa kubala. Na lyo line, ifi te fyo ciba lyonse. Lekeni tulande pali fimo ifyalenga tulande ifi:

• Takwaba indimi ishapalana muli fyonse, pamo nga ifyo bakonka pa kulemba na pa kulanda. Kabili takwaba indimi ishakwata amashiwi ayapalana. Ba S. R. Driver ba profesa ba ciHebere, balembele ukuti indimi “tashipusana fye mu fyo bashilanda na mu fyo amashiwi yapangwa, lelo . . . shilapusana na mu fyo batantika amashiwi nga balelanda pa fintu fimo.” Abantu abalanda indimi ishapusanapusana ne mitontonkanishe nayo iba iyapusanapusana. Ba Profesa Driver balandile no kuti, “E ico ifyo amashiwi bayatantika mu lulimi lumo te fyo bayatantika mu lulimi lumbi.”

• Takwaba ululimi pa ndimi tulanda pali ino nshita, ulwakwata amashiwi yamo yene kabili ulwakwata ifya kukonka pa kulemba fimo fine ne fyo balekonka pa kulemba indimi isho balembelemo Baibo pa kubala, e kutila iciHebere, iciAramaic, na iciGriki. Kanshi ukupilibula Baibo ishiwi ne shiwi kuti kwalenga ifyebo fiumfwika, e lyo inshita shimo no bupilibulo kuti bwalola mumbi.

• Ubupilibulo bwe shiwi nelyo ifyebo fimo kuti bwa-aluka ukulingana ne filelandwapo.

Mu fikomo fimo ifyo kapilibula engapilibula, kuti apalanyako ifyebo fimo ku fyo bafilembele mu lulimi lwa kubalilapo, lelo alingile ukubikako sana amano ilyo alecita ifi.

 Natulande pa fya kumwenako fimo ifilelangilila ukuti nga twapilibula ishiwi ne shiwi, ifyo twapilibula kuti fyaumfwikila mumbi:

• Amalembo yabomfya amashiwi ya kuti “utulo” nelyo “ukupona mu tulo” nga yalelanda pa kulaala utulo nelyo pa kufwa. (Mateo 28:13; Imilimo 7:60) Nga babomfya aya mashiwi pa kulanda pa mfwa, abalepilibula Baibo kuti babomfya ishiwi lya kuti ‘ukufwa,’ pa kuti uulebelenga eshibe ico balelandapo.—1 Abena Korinti 7:39; 1 Abena Tesalonika 4:13; 2 Petro 3:4.

• Umutumwa Paulo abomfeshe amashiwi tusanga pa Abena Efese 4:14 kabili nga kupilibula ishiwi ne shiwi, kuti yapilibula ukuti “mu kuteya daisi ya baume.” Iyi nsoselo ya kale ilangilila ifyo abantu balecenjesha abanabo ukubomfya ka daisi. Mu ndimi ishingi, abengi te kuti bomfwikishe umwalola iyi insoselo. Nomba ukupilibula iyi insoselo ukuti “ubucenjeshi bwa bantu,” kulalenga ifyo alelandapo fyaumfwika.

• Pa Abena Roma 12:11, paliba amashiwi ya mu ciGriki aya kuti nga twayapilibula ishiwi ne shiwi, kuti yapilibula ukuti “ku mupashi ulebilauka.” Mu Cibemba ifi te fyo ubupilibulo bufwile ukuba. E ico muli ino Baibo bapilibula aya amashiwi ukuti, “umupashi ulelenga muleba abacincila.”

• Ilyo Yesu alelanda Ilyashi lya pa Lupili ilyaishibikwa sana, abomfeshe amashiwi ayo mu maBaibo ayengi bapilibula ukuti “Balishuka ababusu mu mitima.” (Mateo 5:3, BAIBELE wa MUSHILO) Lelo mu ndimi ishingi, aya amashiwi tayomfwika umo yalola. Inshita shimo nga bakonka ishiwi ne shiwi pa kupilibula, ili ilembo kuti lyalola mu kuti, “abantu ababusu mu mitima” bantu abashitontonkanya bwino nelyo abashakwata amaka kabili abashaba no mupampamina. Nomba muli ili ilembo, Yesu alesambilisha abantu ukuti, ukubika amano ku fya ku mubili te kwali no kulenga baleba ne nsansa, lelo balingile ukwishiba ukuti balekabila ubutungulushi bwa kwa Lesa. (Luka 6:20) Kanshi ukulanda ukuti “abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa” kulalenga ifyo alelandapo mu lulimi balembelemo Baibo pa kubala fyaumfwika.—Mateo 5:3.

• Mu fikomo ifingi, ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti “ubufuba” lyalipalana sana ne shiwi lya Cibemba ilyalola mu kuti, ukumfwa ububi pa mulandu wa kuti umuntu uo tumfwana nankwe tali ne cishinka nelyo ukufimbila abantu pa mulandu ne fyo bakwata. (Amapinda 6:34; Esaya 11:13) Nomba ishiwi limo line ilya ciHebere balalibomfya na pa kulanda pa fisuma. Ku ca kumwenako, kuti balibomfya pa kulanda pa “kucincila,” nelyo pa kulanda pa fyo Yehova acingilila ababomfi bakwe pa mulandu wa kuti alibatemwa, nelyo pa kulanda pali  filya ‘afwaya ukuti balemupepa fye eka.’ (Ukufuma 34:14; 2 Ishamfumu 19:31; Esekiele 5:13; Sekaria 8:2) Na kabili kuti balibomfya pa kulanda pa “kucincila” uko ababomfi ba kwa Lesa aba cishinka bakwata ilyo balemupepa nelyo pa fyo ‘bashitekelesha abashiba ne cishinka’ kuli Lesa.—Amalumbo 69:9; 119:139; Impendwa 25:11.

• Ilingi line ishiwi lya ciHebere ilipilibula ukuboko kwa muntu lilakwata ubupilibulo ubwapusanapusana. Ukulingana ne cilelandwapo ili ishiwi kuti balipilibula ukuti, ubutungulushi, “bukapekape,” nelyo “amaka.” (2 Samwele 8:3; 1 Ishamfumu 10:13; Amapinda 18:21) Na kuba ili ishiwi balilipilibula ukucila pa miku 40 mu nshila ishalekanalekana muli Baibo ya Amalembo ya Calo Cipya iya Cibemba.

Ukulingana ne fi twalandapo, kwaliba ifingi ifya kukonka pa kupilibula Baibo ukucila ukulapilibula fye ishiwi limo cimo cine mu fikomo fyonse umo ilyo ishiwi lyaba mu lulimi ulo balembelemo Baibo pa kubala. Kapilibula afwile ukutontonkanyapo sana pa kuti engasala bwino amashiwi mu lulimi lwakwe ayengapilibula ifyo balelandapo mu lulimi balembelemo Baibo pa kubala. Na kabili, alingile ukulemba amashiwi ukulingana ne fyo bayalanda mu lulimi alepilibwilamo pa kuti cileangukila abalebelenga.

Pa nshita imo ine, kapilibula tafwile ukwalula sana amashiwi. Nga ca kuti kapilibula alelondolola fye mu mashiwi yakwe ifyo aleumfwa ukuti e bupilibulo bwa fyo alepilibula, kuti ayalula ubupilibulo. Kuti acita shani ifi? Kapilibula kuti abikamo ifyo aletontonkanya ukuti e mwalolele ifyebo mu lulimi balembelemo Baibo pa kubala nelyo kuti afumyamo ifishinka fimo ifyacindama ifyali mu fyebo fya kubalilapo. Nangu ca kuti ukulondolola fye ifyebo ukulingana ne fyo kapilibula aleumfwa ukuti e mulolele ifyo alepilibula kuti kwalenga ca-angukila abantu ukubelenga Baibo, imipilibwile ya musango uyu kuti yalenga abalebelenga bafilwa ukumfwa icine ico Baibo ilandapo.

Ifyo kapilibula asuminamo kuti camwangukila ukufibika mu fyo alepilibula ica kutila te kuti alungike ukupilibula. Ku ca kumwenako, pali Mateo 7:13 patila: “Umusebo uwaya ku bonaushi . . . walipabuka.” Bakapilibula bamo nalimo pa mulandu wa kukonka ifyo basuminamo, balibomfya ishiwi lya kuti “helo” mu cifulo ca kubomfya ishiwi lya ciGriki ilipilibula “ubonaushi.”

Uulepilibula Baibo afwile ukwishiba ukuti Baibo yalembelwe mu lulimi abantu yaweyawe balelanda cila bushiku, abantu pamo nga abalimi, bakacema na balondo. (Nehemia 8:8, 12; Imilimo 4:13) Kanshi Baibo iyapilibulwa bwino ilalenga ca-angukila abantu ukumfwa umwalola ico Baibo ilandapo te mulandu ne nkulilo yabo nelyo umulimo babomba. Cilawama ukubomfya amashiwi ayaseeka kabili aya-anguka ukumfwa ayo abantu baishiba ukucila  ukubomfya amashiwi ayo abantu abengi bashibomfya sana pa kulanda.

Bakapilibula abengi aba Baibo balifumyamo ishina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova mu maBaibo bapilibula pali ino nshita nangu ca kuti mu mamanyuskripti ya kale mwaliba ishina lya kwa Lesa. (Moneni Ifyebo Fyalundwako pa A4.) Bakapilibula abengi balifumyamo ishina lya kwa Lesa kabili bapyanikapo ilumbo, pamo nga “Shikulu,” e lyo bambi bena ifyo bapilibula filenga camoneka kwati Lesa takwata ishina. Ku ca kumwenako, mu maBaibo yamo, ipepo ilyo Yesu apepele ilyaba pali Yohane 17:26, balipilibula ukuti “Nalikusokolola kuli aba bantu,” kabili pali Yohane 17:6 bapilibula ukuti: “Nalikusokolola ku bantu abo wampeela.” Lelo amashiwi ayo Yesu alandile mwi pepo yafwile ukupilibulwa ifi: “Nalilenga baishiba ishina lyenu,” no kuti “Ninenga abantu abo mwampeele ukufuma mu ba muli ici calo baishiba ishina lyenu.”

Nga filya fine balanda mu mashiwi ya kutampilapo muli Baibo ya Amalembo ya Calo Cipya iya ciNgeleshi iya kubalilapo ukuti: “Tatulondolola fye ifyo balelandapo mu mashiwi yesu pa kupilibula Amalembo. Ico tufwaisha lyonse kupilibula ishiwi ne shiwi apo twamona ukuti cili fye bwino, apo cingalinga ukubomfya insoselo ya ciNgeleshi ca muno nshiku na po twamona ukuti nga twapilibula ishiwi ne shiwi, ifyo Baibo yalandapo fyalaumfwika.” E ico Komiti ya Bapilibwile Baibo ya Amalembo ya Calo Cipya yalyesha ukubomfya amashiwi ayalanga filya fine balembele mu ndimi isho balembelemo Baibo pa kubala, kabili pa nshita imo ine balesha ukukanabomfya amashiwi ayengalenga ico balelandapo ciumfwika. Ifi bacita fyalilenga Baibo ya-anguka ukubelenga kabili uulebelenga kuti acetekela ukuti Amalembo ya mushilo nabayapilibula ukulingana ne fyo yalembelwe.—1 Abena Tesalonika 2:13.