1, 2. Ni kuli ani abafyashi balingile ukwenekela ukwaafwa mu kukusha abana babo?

 “ABANA baume cikwatwa icafuma kuli Yehova,” e fyapundile umufyashi uwaiswilemo kutasha mupepi ne myaka 3,000 iyapitapo. (Ilumbo 127:3) Mu cituntulu, ubuseko bwa kuba umufyashi caba cilambu caumo mutengo ukufuma kuli Lesa, cintu abaupana abengi bakwatako. Nangu cibe fyo, abo bakwata abana mu kwangufyanya besa mu kwiluko kuti ubuseko ubwisa no bufyashi, bulabaletela no kushingamwa.

² Ukukusha abana waba mulimo ushaikulila ukucilisha ilelo. Nangu ni fyo, abengi baliubomba mu kutunguluka, kabili kemba wa malumbo uwapuutwamo alalangilila ifyo wingatunguluka, ukusoso kuti: “Nga Yehova takuulile ŋanda, ninshi abakuulako bacucutika apa fye.” (Ilumbo 127:1) Ilyo wakonka amakambisho ya kwa Yehova mu kupalamisha nga nshi, e lyo wingaba umufyashi wawaminako. Baibolo itila: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako.” (Amapinda 3:5) Bushe uli uwaitemenwa ukukutika ku kufunda kwa kwa Yehova ilyo uletendeka umulimo obe uwa myaka 20 uwa kukusha umwana?

3. Cishingamo nshi bashibo bakwata mu kukusha abana?

³ Mu mayanda ayengi ukushinguluke calo, abaume bamona ukukansha abana ukucilisha ngo mulimo wa mwanakashi. Ca cine, Icebo ca kwa Lesa cilanda pa lubali lwa kwa wishi ukuti e usangila ulupwa lwakwe ifya kulya. Nangu cibe fyo, cilasosa na kabili ukuti alikwata ifishingamo  mu ŋanda. Baibolo itila: “Teyanye milimo yobe pa nse, no kuipekanya mu cilime; e lyo kuti waupo mukashi, no kuikuulile ŋanda.” (Amapinda 24:27) Mu kumona kwa kwa Lesa, bashibo na banyinabo baba fibusa fibombela pamo mu kukansha abana.—Amapinda 1:8, 9.

4. Mulandu nshi tushilingile ukumwena abana baume nga bacilapo kucindama pa bana banakashi?

⁴ Umona shani abana bobe? Calishimikwa ukuti mu Asia “abantu ilingi line tabasekelela pa kufyalwa kwa bana banakashi.” Ukulingana na fintu cishimikwa, na nomba line mu Latin America, nangu fye ni mu “ndupwa shasambilila sana,” abana banakashi balipatwa. Icine, nangu ni fyo, cili ca kuti abana abanakashi te bana ba panshiko. Yakobo, wishi walumbuka nga nshi uwa nshita sha pa kale, alondolwele ubufyashi bwakwe bonse, ukusanshako na bana banakashi abafyelwe ukufika pali ilya nshita, pamo nga “bana abo Lesa apeele ca kusenamina [kuli ine].” (Ukutendeka 33:1-5; 37:35) Mu kupalako, Yesu apaalile “abaice” (bakalume na bakashana) abatwelwe kuli wene. (Mateo 19:13-15) Kuti twashininkisho kuti alebelebesha imimwene ya kwa Yehova.—Amalango 16:14.

5. Fintu nshi filingile ukutungulula abaupana lintu balelanguluka ifyo ulupwa lwabo lukakula?

⁵ Bushe abantu mu cifulo muntu wikala basubila umwanakashi ukufyala abana abengi ukufika pantu engapesha? Ni nsambu ya baupana ukuipingwila abene impendwa ya bana bengakwata. Ni shani nga ca kuti abafyashi tabakwete inshila ya kuliishishamo, ukufwika, no kusambilishe sukulu abana babo abengi? Cine cine, abaupana balingile ukulanguluka pali ici lintu balepingula pa bukulu bwa lupwa balefwaya ukukwata. Abaupana bamo abashingasunga abana babo bonse balaseekeshapo bamo kuli balupwa babo ukuti ebo babakushe. Bushe ukucite fyo cisuma? Te sana. Kabili tacifumya pa bafyashi ukukakililwako uko bakwata ku bana babo. Baibolo itila: “Umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ŋanda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo.”  (1 Timote 5:8) Abaupana abapelulula besha ukupimina libela apakapela ‘ulupwa lwa ba mu ŋanda’ yabo pa kuti bengaba na maka ya ‘kupayanishisha abantu babo.’ Bushe kuti babomfya inshila sha kucilikilo bufyashi pa kuti bengacite co? Ico na co cili ku fyo abene bakapingulapo, kabili nga abaupana bapingulapo ukuti e fyo bakacita, umusango wa kucilikilo kwimita uo bakasalapo kuli kupingulapo kwabo abene. “Umuntu onse ali no kusende cipe cakwe umwine.” (Abena Galatia 6:5) Nangu cibe fyo, ukucilikilo bufyashi ukusanshamo umusango onse uwa kuponye fumo ninshi kwapusana ne fishinte fya Baibolo. Yehova Lesa aba e “kamfukumfuku ka mweo.” (Ilumbo 36:9) E ico, ukulofyo mweo pa numa lintu nawimitwa kuti calanga ukubulwo mucinshi kuli Yehova kabili cimo cine fye no bukomi.—Ukufuma 21:22, 23; Ilumbo 139:16; Yeremia 1:5.

6. Ni lilali lintu ukukansha abana kulingile ukutendeka?

⁶ Amapinda 22:6 yatila: “Kanshisho mwaice umo afwile ukubela.” Ukukansha abana mulimo na umbi uukalamba uwa bafyashi. Ni lilali, nangu ni fyo, lintu uko kukansha kulingile ukutendeka? Ku bwaice sana. Umutumwa Paulo alangilile ukuti Timote akanshiwe “ukufuma ku bwaice [“bunya,” NW].” (2 Timote 3:15) Ishiwi lya ciGriki ilyabomfiwa pano kuti lyalosha ku kanya nelyo fye ku mwana uushilafyalwa. (Luka 1:41, 44; Imilimo 7:18-20) Muli fyo, Timote akanshiwe ukufuma fye lintu aali umwaice sana—kabili ico cali icalinga. Ubunya bwaba e nshita yalingisha iya kutendeka ukukanshishapo umwana. Nangu fye akanya kanono kalafwaisha ukwishiba.

7. (a) Mulandu nshi cacindamina ukuti abafyashi bonse babili balekusha ukwampana kwapalamisha na kanya? (b) Kwampana nshi kwalipo pali Yehova no Mwana wakwe uwafyalwa eka?

⁷ Nyina umo atile: “Ilyo fye namwene akanya kandi, nalikatemenwe cine cine.” E fyo ciba kuli banyina abengi ifyo fine. Kulya kulambatila kwawamisha ukwa kwa nyina no mwana kulakula ilyo balepoose nshita capamo pa numa ya kufyalwa kwa  mwana. Ukonsha kulakusha lilya isenge. (Linganyako 1 Abena Tesalonika 2:7.) Ukwangasha kanya ukwa kwa nyina no kukasosha fyalikatama ku kufikilisha ukukabila kwa mu nkuntu ukwa kanya. (Linganyako Esaya 66:12.) Nga ni shani pa lwa kwa wishi? Na o wine alingile ukulundana mu kupalamisha no mwana wakwe uufyelwe. Kuli ici Yehova umwine wine aliba ca kumwenako. Mwi buuku lya Amapinda, tusambililamo ulwa kwampana kwa kwa Yehova no Mwana wakwe uwafyalwa eka, uwaimininwako kwati alesoso kuti: “Yehova alimumbile ni ’ne wa ntanshi wa kulenga kwakwe, . . . nali ica kupekelwa cakwe ubushiku no bushiku.” (Amapinda 8:22, 30; Yohane 1:14) Mu nshila yapalako, wishi musuma alakusha ukwampana kwa cikabilila, ukwabamo kutemwa ku mwana wakwe ukufuma fye pa kutendeka kwa bumi bwa mwana. Umufyashi umo atila: “Langeni icitemwishi icikalamba. Takuli umwana uwabalile afwa ku kukumbatila no kutomona.”

8. Kucincimusha kwa musango nshi ukwa muntontonkanya abafyashi balingile ukupeela utunya mu kwangufyanya nga nshi?

⁸ Lelo utunya tukabile fyacilapo. Ukufuma fye pa kufyalwa, bongobongo wa tuko alaiteyanya ukupokelela no kututila ifyebo, kabili ku bafyashi maka maka e kuli no kufuma ifi fyebo. Tulande pa lulimi nge ca kumwenako. Bakasapika basoso kuti pa kuti umwana asambilile ukulanda bwino no kubelenga, “catontonkanishiwa ukuti calyampana sana na fintu umwana mu bwaice abombele pamo na bafyashi bakwe.” Sosheni umwana wenu no kumubelengela ukufuma ku bunya no kutwalilila. Mu kwangufyanya akafwaya ukulamupashanya, kabili tapakalepe ninshi mwatendeka ukumusambilisha ukubelenga. Cilepalako kuti, akaba na maka ya kubelenga ilyo talaingile sukulu. Ico cikaafwilisha ukucilisha nga ca kuti mwikala mu calo umo bakafundisha baacepa kabili umo amakalasi yafulishamo abana.

9. Mifwaile nshi iyacindamisha iyo abafyashi balekabila ukwibukisha?

 ⁹ Ukwangwako kukalamba ukwa bafyashi ba Bwina Kristu kwaba kukumanisha ukukabila kwa ku mupashi ukwa bana babo. (Mona Amalango 8:3.) Cinshi cili no kuba e mifwaile? Ukwaafwa umwana wabo ukulundulula ubuntu bwapala ubwa kwa Kristu, mu cishinka, ukufwalo “buntu bupya.” (Abena Efese 4:24) Pa kucite ci balekabila ukulanguluka ifisolobelo fyalinga ifya kukuulila ne nshila shalinga isha kukuulilamo.

10. Mibele nshi intu abana balekabila ukulundulula?

¹⁰ Ifyo icikuulwa cikaba cishintilila maka maka pa musango wa fisolobelo ifilebomfiwa muli ico cikuulwa. Umutumwa Paulo atile ifisolobelo fyawamisha ifya kukuulilako ubuntu bwa Bwina Kristu fyaba ni “golde, silfere, amabwe ayaumo mutengo.” (1 Abena Korinti 3:10-12) Ifi fisolobelo fiimininako imibele pamo nga icitetekelo, amano, umucetekanya, bucishinka, umucinshi, na mu kubamo kutemwa ukutesekesha Yehova na mafunde yakwe. (Ilumbo 19:7-11; Amapinda 2:1-6; 3:13, 14) Ni shani fintu abafyashi bengaafwa abana babo ukufuma ku mushinku wa mu bwaice sana ukulundulula iyi mibele? Ni pa kukonka imibombele iyatantikwe kale sana.

11. Ni shani fintu abafyashi abena Israele bayafwile abana babo ukulundulula imibele ya buntu bwa bukapepa?

¹¹ Mu kwipipa fye ilyo uluko lwa Israele talulaingila mu Calo Calaiwe, Yehova aebele abafyashi ba mu bena Israele ukuti: “Ifyebo ifi, ifyo ndemweba lelo, fibe mu mitima yenu: kabili mulefundisha abana benu no mukoosha, mulefisosa na pa kwikala mu mayanda yenu na pa kwenda mu nshila, kabili pa kulaala na pa kubuuka.” (Amalango 6:6, 7) Ee, abafyashi balekabila ukuba ifya kumwenako, bacibusa, aba kulanshanya na bo, kabili bakasambilisha.

12. Mulandu nshi cabele cakatama ukuti abafyashi baleba ifya kumwenako ifisuma?

 ¹² Beni ica kumwenako.  Ica kubalilapo, Yehova atile: “Ifyebo ifi, . . . fibe mu mitima yenu.” Lyene, alundileko ati: “Mulefundisha abana benu no mukoosha.” E co imibele ya bukapepa ifwile intanshi ukuba mu mutima wa mufyashi. Umufyashi afwile ukutemwe cine no kwikalila ku fyo cifwaya. Ni lintu fye acite fyo e lyo engafika pa mutima wa mwana. (Amapinda 20:7) Mulandu nshi? Pantu abana balacilapo kusongwa ku cintu bamona ukucila ku cintu bomfwa.—Luka 6:40; 1 Abena Korinti 11:1.

13. Mu kusakamana abana babo, ni shani fintu abafyashi ba Bwina Kristu bengapashanya ica kumwenako ca kwa Yesu?

¹³ Beni bacibusa. Yehova aebele abafyashi mu Israele ukuti: ‘Mulelanda na bana benu pa kwikala mu ŋanda yenu na pa kwenda mu nshila.’ Ici cifwaya ukupoosako inshita na bana te mulandu na fintu abafyashi bapamfiwe. Yesu mu kumonekesha ayumfwile ukuti calilingile ukupeelako inshita yakwe ku baice. Mu nshiku sha kupelako isha butumikishi bwakwe, “baletele kuli wene abaice, ukuti abakumye.” Yesu ayankwileko shani? “[Alibafukatile], abikapo indupi shakwe, no kubapaala.” (Marko 10:13, 16) Celenganye, inshita ya bumi bwa kwa Yesu yaleya ilepwa lubilo lubilo. Nalyo line, alilubwileko inshita ukuba na ba baice no kubasakamana. Mwandi lisambililo ilishaiwamina!

14. Mulandu nshi cabela ica kunonsha ku bafyashi ukupoose nshita no mwana wabo?

¹⁴ Beni aba kulanshanya na bo. Ukupoose nshita no mwana wenu cikamwaafwa ukulanshanya na wene. Ilyo mulelanshanya libili libili, e lyo mukacilapo kwiluka fintu ubuntu bwakwe bulelunduluka. Ibukisheni, nangu ni fyo, ukulanshanya kwalicila pa kulanda fye. Nyina umo mu Brazil atile: “Nali no kulundulula ukulamuka kwa kukutika, ukukutika no mutima.” Ukutekanya kwakwe kwalileteleko ifya kufumamo lintu umwana wakwe umwaume atendeke ukulamweba fintu aaleyumfwa.

15. Cinshi tulekabila ukwibukisha ukukuma ku kukokoloka?

 ¹⁵ Abana balakabila “inshita ya kuseka, . . . ne nshita ya kucinda,” inshita ya kukokoloka. (Lukala Milandu 3:1, 4; Sekaria 8:5) Ukukokoloka kulaba ukwa kunonsha lintu abafyashi na bana baipakisha kwene capamo. Ca bulanda ukuti mu mayanda ayengi ukukokoloka kuba kutamba televishoni. Ilintu kwena amaprogramu yamo aya pa televishoni yalaba aya kusekesha, ayengi yalonaula imibele yakatama, kabili ukutamba televisioni ilingi line kulafubalisha ukulanshanya mu lupwa. Kanshi, mulandu nshi uwa kukanacitilapo icintu cimo ica mano na bana benu? Imbeni, ukwangale fyangalo, ukubishanya  ne fibusa, ukutandalile fifulo ifisuma. Imibombele ya musango yo ilakoselesha ukulanshanya.

16. Cinshi cintu abafyashi balingile ukusambilisha abana babo pa lwa kwa Yehova, kabili ni mu nshila nshi balingile ukubasambilishisha?

¹⁶ Beni bakasambilisha. “Mulefundisha abana benu [ifi fyebo] no mukoosha,” e fyasosele Yehova. Amashiwi yashingulukako yalemweba ica kusambilisha ne nshila ya kusambilishishamo. Ica ntanshi, “muletemwa Yehova Lesa wenu imitima yenu yonse, ne myeo yenu yonse, na ku maka yenu yonse.” (Amalango 6:5) Lyene, “ifyebo ifi . . . mulefundisha . . . no mukoosha.” Peeleni ukufunda ukwabelapo ukulundulula ukutemwa Yehova na mafunde yakwe ku myeo yabo yonse. (Linganyako AbaHebere 8:10.) Ishiwi lya ‘ukufundisha no mukoosha’ lipilibula ukusambilisha ukupitila mu kubwekeshabwekeshapo. E co Yehova, muli yo nshila, aleeba imwe ukuti inshila ikalamba iya kwafwilamo abana benu ukulundulula ubuntu bwa bukapepa yaba kulanda pa lwa wene mu kukonkanya. Ici cisanshamo ukulasambilila na bo isambililo lya Baibolo ilya lyonse.

17. Cinshi pambi abafyashi bengakabila ukuti cikule mu mwana wabo? Mulandu nshi?

¹⁷ Abafyashi abengi balishiba ukuti ukufisha ifyebo pa mutima wa mwana tacayanguka. Umutumwa Petro acincishe Abena Kristu banankwe ukuti: “Fulukeni ishiba lya bumupashi ilyabulo bucenjeshi, ngo tunya utwafyalwa nomba.” (1 Petro 2:2) Inumbwilo ya kuti “fulukeni” iletubulula ukuti abengi mu cifyalilwa fye tabomfwe nsala ya ca kulya ca ku mupashi. Abafyashi kuti bakabila ukusangako inshila sha kulundulwilamo uko kufuluka ukuti kube mu mwana wabo.

18. Misambilishishe nshi imo imo iya kwa Yesu intu abafyashi balekoseleshiwa ukupashanya?

¹⁸ Yesu afikile pa mitima ukupitila mu kubomfya ifilangililo. (Marko 13:34; Luka 10:29-37) Iyi misambilishishe yabe ifumamo cimo ukucilisha nga mulesambilisha  abaice. Sambilisheni ifishinte fya Baibolo ukupitila mu kubomfya amalyashi yalanda pa fyalekanalekana, aya kulengo buseko napamo ayasangwa mu lupapulo lwa Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo. * Bimbenimo abana. Lekeni babomfye amano ya kulamuka kwabo mu kulenga no kwangalako ifilangililo ifyalecitika ifyalembwa muli Baibolo. Yesu na kabili aalebomfya ifipusho. (Mateo 17:24-27) Pashanyeni inshila yakwe lintu mulesambilila isambililo lya lupwa. Mu cifulo ca kulondolola fye ifunde lya kwa Lesa, ipusheni ifipusho pamo nga, Mulandu nshi Yehova aatupeelele ili funde? Cinshi cingacitika nga twalisunga? Cinshi cingacitika nga tatulisungile? Ifipusho fya musango yo fyafwilisho mwana ukupelulula no kumona ukuti amafunde ya kwa Lesa yalabomba kabili yasuma.—Amalango 10:13.

19. Nga ca kuti abafyashi bakonka ifishinte fya mu Baibolo mu kubomba na bana babo, busuma nshi ubwakulisha buntu abana bakaipakisha?

¹⁹ Pa kuba ica kumwenako, icibusa, uwa kulanshanya na o, na kasambilisha, kuti mwayafwilisha umwana wenu mu myaka ya mu kubangilila nga nshi ukupanga ukwampana kwa pa lwakwe ukwapalamisha na Yehova Lesa. Uku kwampana kukakoselesha umwana wenu ukuba Umwina Kristu wa nsansa. Akatukuta ukwikalila ku citetekelo cakwe nangu fye ni lintu akalolenkana no kutitikisha kwa banankwe na matunko. Lyonse mwaafweni ukutesekesha uku kwampana kwaumo mutengo.—Amapinda 27:11.

20. Ukusalapula cinshi, kabili kuti kwapeelwa shani?

²⁰ Ukusalapula kwaba kukansha ukulungika umuntontonkanya no mutima. Abana balakabila ukusalapulwa pe fye. Paulo afunda bashibo ‘ukulela [abana babo]  mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa [Yehova, NW].’ (Abena Efese 6:4) Abafyashi balingile ukusalapula mu kutemwa, nga fintu fye Yehova asalapula. (AbaHebere 12:4-11) Ukusalapula ukwashimpwa pa kutemwa kuti kwapeelwa ukupitila mu kupelulula. Muli fyo, twalyebwa ‘ukumfwa ku kusalapula.’ (Amapinda 8:33) Bushe ukusalapula kulingile ukupeelwa shani?

21. Fishinte nshi abafyashi balingile ukwibukisha lintu balesalapula abana babo?

²¹ Abafyashi bamo batontonkanyo kuti icabimbwa mu kusalapula abana babo kulanda fye kuli bene mu musango wa kubatiinya, ukubashobaula, nelyo fye no kubasaalula. Nangu cibe fyo, pa kusalapula pene, Paulo asokelepo ukuti: “Mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa.” (Abena Efese 6:4) Abena Kristu bonse balibacincisha ukuba ‘aba congwe kuli bonse . . . ukufunda ifibambe mu kufuuka.’ (2 Timote 2:24, 25) Abafyashi ba Bwina Kristu, ilintu balishiba ukuti ukushangila kulakabilwa, balesha ukulaibukisha aya mashiwi lintu balesalapula abana babo. Nangu ni fyo, inshita shimo ukupelulula fye no mwana takukumanina, kabili umusango umo uwa kukanda kuti pambi wakabilwa.—Amapinda 22:15.

22. Nga ca kuti umwana alekabila ukukandwa, cinshi afwile ukwaafwiwa ukumfwikisha?

²² Abana bapusanapusana bafwaya imisango yapusana iya kusalapula. Bamo ‘tabasalapulwa ku fyebo.’ Aba musango yo, ukubakanda mu tushita mu tushita pa mulandu wa kukanaumfwa pambi kuti kwapususho bumi. (Amapinda 17:10; 23:13, 14; 29:19) Nangu ni fyo, umwana, alingile ukwishiba umulandu alekandilwa. “Inkonto ya kufundilako [no kwebaula, NW] ipeela amano.” (Amapinda 29:15; Yobo 6:24) Ukulundapo, ukukanda kwalikwata umo kulingile ukupeleela. “Nkakulimuna iciyene,” e fyasosele Yehova ku bantu bakwe. (Yeremia 46:28b) Baibolo taisuminisha napacepa ukufyampa kwa cifukushi nelyo ukupumine mfwila, uko kufwebulula nelyo fye ukucena umwana.—Amapinda 16:32.

23. Cinshi cintu umwana alingile ukwiluka lintu akandwa ku bafyashi bakwe?

 ²³ Lintu Yehova asokele abantu bakwe ukuti aali no kubasalapula, atalile asosa ati: “Witiina iwe, . . . pantu ine ndi nobe.” (Yeremia 46:28a) Mu kupalako, ukusalapula kwa bafyashi, mu musango onse uo kwingabelamo, takulingile ukusha umwana aleyumfwa ukuti tamulemufwaya. (Abena Kolose 3:21) Ukucila, umwana afwile ukwiluko kuti ukusalapula alesalapulwa ni pa mulandu wa kuti umufyashi ‘ali na wene,’ ku lubali lwakwe.

24, 25. Ni ku cintiinya nshi cimo icabipisha uko abana balekabila ukucingililwa shino nshiku?

²⁴ Abakalamba abengi bebukisha inshita yabo iya ku bwaice pamo nge nshita ya nsansa. Balebukisha ifyo baleyumfwa abacingililwa, ukuba abashininkisho kuti abafyashi babo baali no kubasakamana te mulandu ne cali no kwisa. E fyo abafyashi bafwaya abana babo ukulayumfwa, lelo mu calo ca lelo icabotelela, nacikoselako ukucila fintu cali kale ukucingilila abana.

 ²⁵ Icikalamba sana iciletiinya mu myaka ya nomba line cili kucenda bana mu kwampana kwa bwamba. Mu Malaysia, amalipoti ya kucenda abana mu kwampana kwa bwamba yalininine ukuya pa muulu imiku ine mu myaka 10. Mu Germany mupepi na bana 300,000 balacendwa cila mwaka, ilintu mu calo cimo ica mu South America, ukulingana na fintu bamo basapike, kwali icipendo ca kutiinya ica pa mwaka ica 9,000,000! Ku ce shamo, icinabwingi muli aba bana bacendelwa mu mayanda yabo mwine ku bantu abo baishiba kabili bantu bacetekela. Lelo abana ba Nte balingile ukukwata abafyashi babo nge ca kubacinga icakosa. Ni shani abafyashi bengaba ifya kucingilila?

26. Ni nshila nshi shimo shimo isho abana bengacingililwamo, kabili ni shani fintu ukwishiba kwingacingilila umwana?

²⁶ Apantu ifya kucitika filanga ukuti abana abashaishibapo ifingi pa lwa kwampana kwa bwamba maka maka e basansalikwa kuli abo bacenda abana, kanshi inshila ikalamba iya kucincintila yaba kusambilisha umwana, nangu fye ni lintu acili umwaice. Ukwishibe fyo, kuti camucingilila “ku mibele ibi, ku fyebo fya kupuulula kwa bantu.” (Amapinda 2:10-12) Ukwishiba finshi? Ukwishiba ifishinte fya Baibolo, ukwishiba icalungama ne calubana. Na kabili ukwishibo kuti abakulu bamo balacite fintu fyabipa no kuti uwacaice tafwile ukumfwila lintu abantu balemusembeleka ku micitile ishayana. (Linganyako Daniele 1:4, 8; 3:16-18.) Ukusambilisha kwa musango yo te kwa muku fye umo. Icinabwingi ca bana banono bakabila isambililo ukubwekeshiwabwekeshiwapo e lyo bengalalibukisha bwino. Ilyo abana baleya balekulilako, wishi mu kubamo kutemwa akatendeka ukucindika imilandu ya mwana mwanakashi iya pa lwakwe, na nyina na o ifyo fine ku mwana mwaume—muli fyo ukupampamika icalinga mu mano ya mwana. Kabili, kwena, cimo ica fya kucingilila fyawamisha ku kucincintila ukucendwa caba kusopa kwenu pamo nga bafyashi.

27, 28. Ni ku Ntulo nshi kwingafuma ukwaafwa kwakulisha ukwa bafyashi lintu balolenkana no mulimo uupinde fingi uwa kukusho mwana?

²⁷ Mu cine cine, ukukansha umwana ukufuma ku bwaice mulimo uupinde fingi, lelo abafyashi abatetekela te kuti balolenkane no yu mulimo beka. Ku numa mu nshiku sha Bapingushi, lintu umwaume we shina lya Manoa aishileishiba ukuti aali no kukwata umwana, alombele ukuti Yehova amutungulule pa fyo akakusha umwana wakwe. Yehova alimwasukiile amapepo.—Abapingushi 13:8, 12, 24.

²⁸ Mu kupalako ilelo, ilyo abafyashi batetekela balekusha abana babo, na bo bene kuti balanda kuli Yehova mwi pepo. Ukuba umufyashi mulimo wakosa, lelo mwalibamo ifilambu ifikalamba. Abena Kristu baupana babili mu Hawaii batila: “Ukwete imyaka 12 iya kubombamo mulimo ilyo imyaka yakakala iya bupungwe ishilafika. Lelo nga ca kuti mwalibombesha ku kubomfya ifishinte fya Baibolo, ikaba ni nshita ya kulobolola ubuseko no mutende lintu abana bapingulapo ukufuma ku mutima ukuti balefwaya ukubombela Yehova.” (Amapinda 23:15, 16) Lintu umwana wenu akapingulapo muli yo nshila, na imwe mukakuntwa ukupundo kuti: “Abana baume [na bana banakashi] cikwatwa icafuma kuli Yehova.”