Icipandwa 32

Kuti Naicingilila Shani ku Bacenda Abantu?

Cila mwaka, abengi balabacenda, kabili abafwailisha basanga ukuti abaice ebo bacenda sana. Mu United States basangile ukuti pa bo bacenda, hafu baice abali ne myaka 18 no kwisa pa nshi. Pa mulandu wa kuti ifi fintu filecitika sana, nacicindama ukuti utontonkanyepo pali ili lyashi.

“Naishilemona fye umwaume anjikata no kumponya. Nalyeseshe ukuipokolola. . . . Nalipundile, awe ishiwi lyalifililwe ukufuma. Nalimusunkile, ukumupantaula, ukumuuma amakofi, no kumufwendaula. Naishileumfwa fye uko andasa naifi. Amaka yonse mu mubili yalipwile.”—E fyalandile Annette.

ABACENDA abantu nabafula sana, kabili abaice ebo bafwaya sana. Abaice bamo, ukupala Annette, ababacenda bantu abo bashaishiba. Bambi bena babacenda ku bena mupalamano. E fyo cali na kuli Natalie, uwali fye ne myaka 10 ilyo bamucendele ku mwina mupalamano umulumendo. Atile: “Ilyo cacitike fye nshaebeleko nangu umo pantu nalyumfwile sana umwenso ne nsoni.”

Abaice abengi balibacenda ku ba mu lupwa. Ba Carmen batile: “Batata batendeke ukulaala na ine ilyo nali fye  ne myaka 5 ukufika fye ne lyo nali ne myaka 12. Nasukile nabebelapo ilyo nali ne myaka 20. Balilombele ubwelelo, lelo ilyo papitile fye imyeshi iinono balintamfishe pa ng’anda.”

Abaice balabacenda sana ku bena mupalamano, ifibusa, nelyo ku ba mu lupwa. * Kwena ukucenda no kucusha abaice kwatendeka kale. Iyi mibele yabipa e ko yali ne lyo Baibolo yalelembwa. (Yoele 3:3; Mateo 2:16) Ilelo tuleikala mu nshita ishayafya. Abantu abengi ‘tabatemwa abantu’ banabo, kabili naciseeka sana ukucenda abana banakashi (na baume bene). (2 Timote 3:1-3) Nangu ca kuti tapali ico wingacita pa kuti ushininkishe ukuti bekakucenda, lelo fingi wingacita pa kuti uicingilile. Kuti wacita ifyakonkapo:

Ulelola. Ilyo ule-enda ulebika amano ku filecitika uko uleya no ko ulefuma na ku filecitika mu mbali. Kwaliba incende shimo ishaishibikwa ukuti tashaba bwino, maka maka mu nshita ya bushiku. Nga kuti cacitika wilapita kuli isho ncende, nelyo wilapitako nga uli weka.—Amapinda 27:12.

Wilabimbula abaume. Wilaba ne cibeleshi kabili wilafwala ifibimbula. Nga ulecita ifi abaume kuti balemona kwati ulefwaya ukulaala nabo, nelyo kwati te kuti ukaane nga bakwipusha ukuti ulaale nabo.—1 Timote 2:9, 10.

Lashanyeni umwa kupelela. Nga kwaliba uo ufwaya ukuupana nankwe, lanshanyeni ifyo mwingacita ne fyo mushingacita. * Nga mwalanshanya, wilacita ifingalenga akupatikisha ukulaala na iwe.—Amapinda 13:10.

Ulelanda. Wilatiina ukulanda ati, “Wicita ifyo!” nelyo “Ndekelako!” Wilamona kwati nga wakalipa  kuti akukaana. Nga akukaana pa mulandu fye wa kuti taulefwaya ukulaala nankwe ninshi te mwaume wingalinga ukukuupa! Na kuba, ulingile ukuupwa ku mwaume wine wine, uwakucindika kabili uukonka ifyo ufwaya. *

Ufwile ukucenjela ilyo uli pa Intaneti. Wilaesha ukwebako uo ushaishiba icili conse pali iwe nelyo ukumupeela ifikope fyobe ifilelangilila uko wikala. * Nga wapokelela  meseji iilelanda pa bulalelale, icawama ukucita kukana-asuka fye. Nga tawaswike ninshi tapali ifyo bengacita.

Nga ulecita ifi kuti waicingilila ku bacenda abantu. (Amapinda 22:3) Nalimo te lyonse wingakwanisha ukuicingilila. Nalimo, te lyonse wingakwata uwa kukushindika nelyo kuti cayafya ukukanapita mu ncende ishishaba bwino. Limbi kuti wikala mu ncende iishaba bwino.

Limo pa mulandu ne fyo wapitamo walishiba ukuti nangu weshe shani ukuicingilila ifyabipa kuti fyakucitikila. Nga filya cali kuli Annette uo tulandilepo, nalimo kuti na iwe cakucitikile fye mu kupumikisha, kabili abakucendele balikwete amaka ukukucila. Nelyo nga filya cali kuli ba Carmen, bakucendele ninshi uli fye umwaice—e lyo limbi tawaishibe na bwino ifyalecitika. Kuti wacita shani nga ulayumfwa uwa mulandu pa fyakucitikile?

Ifyo Wingacita nga Ulayumfwa uwa Mulandu

Annette alayumfwa uwa mulandu pa fyacitike. Atile: “Nali-ipata sana. Ntontonkanya fye pa fya citike bulya bushiku. Ntila kanshi nga nalyeseshe na maka yonse ukumucimfya. Ilyo andashile naifi,  nalyumfwile sana umwenso. Amaka yalipwile, lelo ng’umfwa kwati nga nshalekele ukulwisha.”

Natalie na o aleipeela umulandu. Atile: “Kanshi nga nshamucetekele ulya mulumendo. Abafyashi balenjeba ati lyonse ndeba ne nkashi inandi ilyo tuleangala pa nse, lelo nshabomfwilile. Imona kwati nine nalengeIe ukuti ulya mulumendo ancende. Icacitike calikalipe abafyashi na ba pa ng’anda, kabili ng’umfwa kwati nine nalengele. Ici cilansakamika sana.”

Kuti wacita shani nga ulaipeela imilandu nga Annette na Natalie? Ica kubalilapo, ulekabila ukulaibukisha ukuti umuntu nga alibomfeshe amaka pa kuti alaale na iwe ninshi tawalefwaya. Bamo bamona kwati te mulandu umulumendo nga acenda umukashana pantu ninshi kufwaya kwa mukashana. Abalumendo bena e fyo fye baba. Lelo takwaba uufwaya ukuti bamucende. Nga balikucendapo, uleibukisha ukuti uli wa kaele!

Kwena tacayanguka ukucetekela ukuti “uli wa kaele.” Bamo tabebako bambi ifyabacitikile kabili bekalila fye ukuipeela imilandu. Lelo nga wafisa, ni we cilewamina nelyo ni ulya uwakucendele? Ulingile ukwishiba ukuti kuti cakwafwa sana nga waebako bambi ifyakucitikile.

Ebako Bambi Ifyakucitikile

Baibolo itweba ukuti ilyo umuntu uwalungama Yobo ali na mafya, atile: “Ndepuuka mu bukali pa masakamika yandi. Ndesosa mu kucululuka kwa mweo wandi!” (Yobo  10:1) Na iwe nga waebako bambi kuti cakwafwa. Ukwebako uo wacetekela ifyacitike mu kuya kwa nshita kuti wasuka wanashako ukutontonkanya sana kabili te kuti uleipeela sana imilandu.

Na kuba nga uli Mwina Kristu, ufwile ukwebako baeluda ifyacitike. Amashiwi yabo aya cisansamushi kuti yakukoselesha ukwishiba ukuti nangu balikucendele, ifyacitile uwakucendele tafilekulenga ukuba no mulandu kuli Lesa. E fyo na Annette aishileishiba. Atile: “Nalandile no munandi uo nacetekela, kabili ankoseleshe ukulanda na baeluda. Nalicitile bwino ukulanda nabo. Balanshenye na ine imiku iingi no kunjeba amashiwi nalefwaya  ukumfwa aya kuti ifyacitike tawali mulandu wandi. Tapali ifili fyonse ifyo nalufyenye.”

Ukulandapo pa fyacitike ne fyo uleyumfwa kuti kwakwafwa ukukanaba sana no bukali e lyo ne cipyu. (Amalumbo 37:8) Kabili, kuti kwalenga walaumfwako bwino nangu papite inshita iitali ukutula apo fyacitikile. E fyo na Natalie asumine ukuti e fyo cali ilyo aebeleko abafyashi bakwe. Atile, “Abafyashi balingafwile sana. Bankoseleshe ukulalandapo kabili calengele ukuti nilaba sana no bulanda no bukali.” Natalie asangile ukuti aleumfwa bwino nga apepa. Atile: “Ukupepa kuli Lesa kwalingafwile, maka maka pa nshita naleyumfwa ukuti teti nande no uuli onse. Ilyo ndepepa, ndalanda fyonse ifili ku mukoshi. Ne co cilalenga naleka ukusakamikwa.” *

Na iwe ukasanga ukuti kwaliba “ne nshita ya kuundapa.” (Lukala Milandu 3:3) Kwata ifibusa ifingakwafwa ifyaba nga baeluda abo Baibolo itila baba “ngo mwa kufisama ku mwela kabili nge cifulo ca kubelamamo ku mfula iikalamba.” (Esaya 32:2) Uleisakamana kabili wilatontonkanya sana. Uletuusha sana. Kabili, uleshintilila pali Lesa wa cisansamushi conse, Yehova, uuli no kuleta icalo cipya nomba line umo “incitatubi shikaloba, lelo abalolela Yehova e bakekala mu calo.”—Amalumbo 37:9.

[Amafutunoti]

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

“Mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita ishayafya nga nshi. Pantu abantu bakaba abaitemwa, . . . abashatemwa abantu, . . . abashailama, abankalwe, abashatemwa ubusuma.”—2 Timote 3:1-3.

IFYO WINGACITA

Nga balikucendapo, lemba amalembo ayengakusansamusha. Kuti wasanshapo na aya: Amalumbo 37:28; 46:1; 118:5-9; Amapinda 17:17; na Abena Filipi 4:6, 7.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Mu calo ca United States, abana abanono abengi sana abo bacendapo balishiba ababacendele.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Nga nayumfwa uwa mulandu pa fyacitike, nka ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Mulandu nshi cawamina ukukanafisa nga bakucenda?

● Cinshi cingacitika kuli iwe na kuli bambi nga taulandile?

[Amashiwi pe bula 232]

“Calyafya sana ukwebako uuli onse nga bakucenda, lelo cisuma ukulanda. Pantu ukulanda kulalenga ubulanda no bukali ukupwa kabili kulenga watendeka ukumfwa bwino na kabili.”—E fyalandile Natalie

[Akabokoshi pe bula 230]

“Nga Walintemwa . . . ”

Bamo abacenda abana abanakashi tababomfya amaka pa kulaala nabo lelo babasembeleka fye. Babasembeleka shani? Balababepa ati, “E fyo bonse bacita,” no kuti, “Tapali abakeshiba,” nelyo, nga filya tulandilepo mu Cipandwa 24 ica cino citabo, batila, “Nga walintemwa tawakaane.” Wiumfwila umulumendo uulekweba ati pa kuti cimoneke ukuti walimutemwa kano walaala nankwe. Icishinka ca kuti, uutontonkanya ifya musango uyo afwaya fye ukuisekesha capwa. Takutontonkanyapo nangu ukutontonkanya pa fingakuwamina. Lelo, umwaume umusuma ena akafwaya intanshi acita ifingakuwamina kabili akakulanga ukuti tafwaya ukutoba amafunde ya kwa Lesa. (1 Abena Korinti 10:24) Umwaume wine wine tamona abakashana nga ba kulaala fye nabo. Lelo amona ‘abakashana nge nkashi shakwe mu kusanguluka konse.’—1 Timote 5:1, 2.

[Icikope pe bula 233]

Amatontonkanyo wingakwata nga bakucenda kuti yaba kwati usendele ifipe ifyafina weka. Kanshi kuti cawama waebako bamo pa kutila bakwafwako