Icipandwa 33

Mulandu Nshi Cishawamina Ukutamba Ifye Shiku?

Miku inga umona mu kukanaishiba ifikope fye shiku?

□ Nshatala mfimonapo

□ Limo limo fye

□ Lyonse fye

Ni kwi ilingi line ufimona?

□ Pa Intaneti

□ Ku sukulu

□ Pa TV

□ Kumbi fye

Ucita shani nga wafimona?

□ Ilyo line fye ndafumyako amenso.

□ Pa kufwaya ukushininkisha, ndaloleshapo na kabili.

□ Ndalolekeshapo no kufwaya na fimbi.

 ILYO abafyashi bobe baali abaice nga iwe, ifye shiku tafyafulile. Nomba muno nshiku, cimoneka kwati ifye shiku fyaba fye mpanga yonse. Umukashana uwa myaka 19 atile, “Limo limo ilyo ndefwaya ifyebo pa Intaneti nangu nga ndemonapo fye ifyebo ukufuma ku banki, impulikilwa fye ifye shiku e fyaisapo!” Ifya musango uyu muno nshiku filacitika sana. Ilyo baipwishe abaice abali ne myaka 8 ukufika ku 16, basangile ukuti abengi sana nga bali ku ng’anda, balepekanya ifya ku sukulu pa Intaneti, bamona fye ifye shiku fyaisapo!

Apo ifye shiku nafiseeka sana, nalimo kuti walaipusha auti, ‘Bushe cine cine ifye shiku fyalibipa?’ Icasuko ni ee! Ifye shiku filalenga abali ubwamba ukuseebana kumo na bafitamba, kabili filasonga umuntu ku kucita ubupulumushi. Kwaliba na fimbi ifyabipa ifitumbukamo.

Umuntu nga aletamba ifye shiku, kuti caba cibelesho ica kuti na mano yaonaika. Katulande pali Jeff, apo alekeele ukutamba ifye shiku palipitile ne myaka 14, na lyo line atile: “Ala calyafya ukulabako. Nangu kwena nalileka, amano yena tayafumininako. Umutima wena ucili ulafwaya. Na nomba ncili ndebukisha ifyo nalemona. Ntila fye kanshi nga nshatampile ukutamba ifintu fyabipa ifi. Pa kutendeka, nalemona kwati tafyabipa, nomba nalishiba ukuti fyalibipa. Ukutamba ifye shiku kulonaula amano, fiibi icine cine kabili filalenga insoni ku baficita na bafitamba. Nangu ca kuti abaficita kuti batila fyaliba fye bwino, ala bufi bwafiita fititi.”

 Tontonkanya pa fyo Ciba

Kuti wacita shani pa kuti taupulikilwe fye uletamba ifye shiku? Ufwile intanshi ukwishiba ifyo ciba. Bushe ficitikila mu nshila imo ine? Tontonkanya pa fyakonkapo:

Bushe abana be sukulu banobe kuti bakutumina ifye shiku pa Intaneti nelyo pa seo foni? Nga e fyo, kuti cawama ukufuuta ifyo bakutumina ukwabula ukwisula.

Nga uli pa Intaneti, bushe kulaba ifyebo nangu ifikope ifiisa fye nga walemba amashiwi yamo ilyo ulefwaya ifyebo fimo pa Intaneti? Nga waishiba ukuti ifya musango uyu filacitika, kuti waishiba na mashiwi ya kulemba.

Lemba ifyo walecita ifyalengele ukuti umone ifye shiku.

․․․․․

Bushe pali ifyo wingacitapo pa kuti taulemona ifya musango uyu? Nga pali ifyo wingacita, lemba ifyo ulepanga ukucita.

․․․․․

Tutile Walitemwa Sana Ukutamba Ifye Shiku

Ukumona ifye shiku ukwabula ukwenekela, te cimo cine no kufwaya ukufimona. Nomba kuti caba shani nga calaba cibelesho? Wilaibepa, nga watampa ukutamba ifye  shiku cikaafya ukuleka. Tutile nabakukaka amaboko na katambo fye kamo. Kuti walwishako fye panono no kuputuka kaputuka. Nomba kuti caba shani nga ca kuti nabakupomba akatambo imiku iingi ku maboko? Pa kuputula kuti cayafya. E fyo caba na ku bantu abatemwa ukutamba ifye shiku. Nga baletamba imiku iingi, e lyo nomba bafwaya sana ukulatamba. Nga ca kuti walitemwisha ukutamba ifye shiku, kuti wacita shani pa kuti uleke?

Ufwile ukwishiba ukuti ifye shiku fiibi. Mu fye shiku e mo Satana engilila pa kuti ifya mucinshi ifyo Yehova aapanga fisaaluke. Nga waishiba ukuti Satana e uleta ifye shiku, ‘ukapata ifyabipa.’—Amalumbo 97:10.

Tontonkanya pa fingacitika. Ukutamba ifye shiku kulonaula ifyupo. Kulaseebanya abalecita ifye shiku, e lyo na baletamba  bene. E co Baibolo ilandila ukuti: “Uwasalapuka nga amona ububi alabelama.” (Amapinda 22:3) Lemba pe samba cimo icingakucitikila nga ca kuti watemwa ukutamba ifye shiku.

․․․․․

Ifyo ulingile fye ukucita. Umuntu wa cishinka Yobo, alandile ukuti: “Ine nalipangana na menso yandi ukuti nshakatale ndolekesha umukashana.” (Yobo 31:1, Bible wa Mushilo) Ifyakonkapo e fimo ifyo wingapanga ukucita:

Nshakatale nja pa Intaneti nga ndi neka.

Pa Intaneti nga paisa ifya kubimbula, nkashimya ilyo line fye.

Nga nabwekeshapo ukutamba ifye shiku, nkebako umunandi uwa mano.

Finshi fimbi ifyo wingacita ifingakwafwa ukuleka ukutamba ifye shiku? Nga nawishiba na fimbi ifyo wingacita, lemba.

․․․․․

 Pepa pa bwafya ukwete. Kemba wa malumbo apepele kuli Yehova ati: “Lengeni amenso yandi ukukanalolesha ifya fye.” (Amalumbo 119:37) Yehova Lesa kuti akwafwa ukuleka ukutamba ifye shiku, kabili kuti akupeela na maka ya kucita icalungama.—Abena Filipi 4:13.

Ebako bamo. Ukwebako uo wacetekela sana kuti cakwafwa ukuleka ukutamba ifye shiku. (Amapinda 17:17) Lemba ishina lya muntu wa mano uo wingalanda nankwe pa bwafya ukwete.

․․․․․

Ulingile ukwishiba ukuti, kuti wacimfya ubwafya bwa kutamba ifye shiku. Na kuba, lyonse ilyo wakaana ukutamba, ninshi wacimfya. Lyonse ilyo wacimfya, tootela Yehova pa kukupeela amaka ya kucimfya. Uleibukisha lyonse ukuti nga tauletamba ifye shiku, Yehova alatemwa nga nshi!—Amapinda 27:11.

ILEMBO

“Ipayeni ifilundwa fya mubili wenu umumonekela imibele yabipa, e kutila ubulalelale, ukukowela, insuuna, ulunkumbwa, no mufimbila, pantu ukuba ne yi mibele e kupepa utulubi.”—Abena Kolose 3:5.

IFYO WINGACITA NI FI

Shininkisha ukuti wakoma kompyuta yobe pa kuti pelaisa ifikope fye shiku. Kabili ifyebo ifyo ushilombele nga fyaisa pa kompyuta ukufuma ku bantu abo ushaishiba no kwishiba, te kwesha ukwisula.

NAWISHIBA . . . ?

Ukutemwisha ukutamba ifye shiku cimo cine no kupashanya ifimipashi fyabipa ifya mu nshiku sha kwa Noa ifyatemwishishe ubulalelale.—Ukutendeka 6:2.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Pa kuti ifye shiku fiilaisa pa kompyuta, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Bushe ukutamba ifye shiku kuti kwalenga shani ifya mucinshi ukuba ifyasauka?

● Kuti wacita shani pa kuti wafwe umwaice obe uwatemwisha ukutamba ifye shiku?

[Amashiwi pe bula 278]

“Ilyo nshilasambilila Baibolo, nalitemenwe sana imiti ikola yonse iyaishibikwa ukuti ikali. Lelo pa fintu fyonse ifyantekele ubusha, ukutamba ifye shiku e kwa-afishe sana ukuleka. Ni Yehova fye e wangafwa ukucimfya ubu bwafya.”—E fyalandile Jeff

[Icikope pe bula 276]

Cilafya ukuleka ukutamba ifye shiku, pali bufi nga uletamba libili libili