UKUPULINKANA Inkulo sha Pa Kati, abekashi ba calo cimo cine ilingi line balepepa kumo kwine. Ukufika mu nshita sha nomba line pamo nga mu mwanda wa myaka uwalenga 19, Ubulaya bwaishibe fye imipepele ikalamba inono fye: buKatolika na buProtestanti ku masamba, buOrthodox no buShilamu ku kabanga, no buYuda. Ukulekanalekana, ukwabulo kutwishika, kwaliseeka nga nshi ilelo mu Bulaya no kupulinkana icalo conse. Imipepele ishaishibikwa yalimikwa, atemwa yalipokelelwa na bamo mu bekashi bene ba muli ifyo fyalo nelyo ukuletwako fye na balebeshi ne mbutushi.

Muli yo nshila, ilelo mu fyalo pamo nga Australia, Britain, France, Germany, na United States, tulasangamo abaShilamu abengi, abaBuddha, na baHindu. Pa nshita imo ine, Inte sha kwa Yehova, pamo nga Abena Kristu, mu kucincila balebomba ubutumikishi mu fyalo 239; Muli cimo na cimo ica fyalo 14, impendwa ya filundwa fyabo ifyapimpa yalicila pali 150,000.​—Moneni akabokoshi akaleti Inte sha kwa Yehova Imipepele ya mu Kusaalala kwa Calo.

Ukulekanalekana kwa mipepele ya cikaya kuti pambi kwaleta ukusonsomba ku wa mu bulashi bwa masomo. Ku ca kumwenako, ifipusho fimo ifyacindama kuti pambi fyaipushiwa ukukuma ku kusefya kwalumbuka ukuti: Bushe ukusefya konse kulingile ukupatikishiwa pa musambi uuli onse—te mulandu na kuntu apepa? Icinabwingi tabengasanga icili conse icalubana no kusefya kwa musango yo. Nangu cibe fyo, bushe imimwene ya ndupwa ishaba mwi bumba linono na yo tailingile ukucindikwa? Kabili kwalibako na cimbi ica kusangwilako ico tufwile ukulangulukapo: Mu fyalo muntu ifunde lilekanya imipepele ukufuma ku Buteko na mafundisho yakuma ku kupepa tayali na kusanshiwa mu fili no kusambilishiwa mu masukulu,  bushe te kuti bamo bacisange ukuba lufyengo ukupanga ukusefya kwa musango yo ukuba ukwa kupatikisha mu masukulu?

Kuti pambi kwaima fye no kukanaumfwana ku kusefya uko kumoneka ukukanakwata ukulundana ukuli konse ne mipepele. E fyo caba ku nshiku sha kufyalwa, ishisefiwa mu masukulu ayengi. Nangu cingatila Inte sha kwa Yehova balacindika insambu sha bambi isha kusefya inshiku sha kufyalwa, ukwabulo kutwishika mwalishiba ukuti bene basalapo ukukanayakana mu kusefya kwa musango yo. Lelo nakalimo tamwaishiba imilandu iyo bene na bana babo bapingwilapo ukukanasefyako.

Le livre des religions (Icitabo ca pa fya Mipepele), encyclopedia uwaananishiwa nga nshi mu France, eta uyu mwata pamo nga ukusefya kwa ntambi kabili autantika pa kati ka “mpupo sha ku calo.” Nangu cingati ulangulukwa ukuba mwata wa ku calo wabulo kucena ilelo, ukusefya inshiku sha kufyalwa mu cituntulu kwalimbe mishila mu busenshi.

The Encyclopedia Americana (ukulembwa kwa 1991) alondololo kuti: “Ifyalo fya pa kale ifya Egupti, Greece, Rome, na Persia fyalesefya inshiku sha kufyalwa isha tulesa, ishamfumu, na bakankaala.” Bakalemba Ralph na Adelin Linton basokolola umulandu ukalamba uwa ici. Mu citabo cabo The Lore of Birthdays, balemba abati: “Mesopotamia na Egupti, ukwatendekele ukutumpuluka, fyali na kabili e fyalo fya kubalilapo umo abantu baleibukisha no kucindika inshiku shabo isha kufyalwa. Ukubaka ifyalembwa fya nshiku sha kufyalwa kwali ukwacindama mu nshita sha pa kale ukucilisha pantu ubushiku bwa kufyalwa bwali ubwakatama ku kwimika ica kulengwilako intanda.” Uku kulundana kwa kulungatika ku kulengule ntanda ciba ca kusakamika cikalamba kuli bonse abasengauka ukulengule ntanda pa mulandu wa cintu Baibolo isosa pa lwa kwene.​—Esaya 47:13-15.

Te ca kupapa lyene, umulandu tube-lengela  muli The World Book Encyclopedia ukuti: “Abena Kristu ba mu kubangilila tabalesefya ukufyalwa Kwakwe [ukwa kwa Kristu] pa mulandu wa kuti balelanguluka ukusefya ukufyalwa kwa uli onse ukuba mwata wa cisenshi.”​—Volyumu 3, ibula 416.

Ukukwata mu muntontonkanya ifyalondololwa, Inte sha kwa Yehova basalapo ukukanayakanamo mu mitebeto ya kusefya inshiku sha kufyalwa. Mu cine cine, ukufyalwa kwa mwana ciba ca kucitika ca nsansa, icawamisha. Mu cifyalilwa, abafyashi bonse balasekelela ilyo abana babo balekula no kulunduluka mu kupita kwa mwaka umo na umo. Inte sha kwa Yehova na bo bene balasanga ubuseko bukalamba mu kulangisha ukutemwa kwabo ku lupwa lwabo ne fibusa pa kupeela ifya bupe no kusekelela capamo. Nangu cibe fyo, mu cilolwa ca ntulo ya kusefya kwa nshiku sha kufyalwa, basoobolapo ukukwata ukusekelela kwa musango yo pa tushita tumbi utwa mu mwaka.​—Luka 15:22-25; Imilimo 20:35.

Krisimasi alasefiwa mu kusaalala kwa calo, nangu fye ni mu fyalo fishili fya  buKristu ifingi. Apantu ubu bushiku bwa mwikalwe bwalipokelelwa ku bwingi bwa bapepa mu Kristendomu, kuti camoneka ica kupapusha nga nshi ukuti Inte sha kwa Yehova basalapo ukukanasefyako. Mulandu nshi cabele fyo?

Nga fintu amaencyclopedia ayengi yalondolola, ubushiku bwa kufyalwa kwa kwa Yesu bwapampamikwe ukuti bube December 25 ku kwendela pamo no mutebeto wa cisenshi uwa ciRoma. Moneni ukubilisha kwakonkapo ukwambwilwe mu fitabo fyalekanalekana:

“Ubushiku bwa kufyalwa kwa kwa Kristu tabwaishibikwa. Amalandwe tayalangilila ubushiku atemwa umweshi.”​—New Catholic Encyclopedia, Volyumu III, ibula 656.

“Ubwingi bwa myata ya Krisimasi iyaanana nomba mu Bulaya, nelyo iyalecitwa ukufuma ku nshita sha kale, tayaba myata ine ine iya buKristu, lelo myata ya busenshi iyapokelelwa nelyo ukulekelelwa ne Calici. . . . Saturnalia mu Rome e wabikile icipasho ca bwingi bwa myata ya myango iya pa nshita ya Krisimasi.”​—Encyclopædia of Religion and Ethics (Edinburgh, 1910), icalembelwe na James Hastings, Volyumu III, amabula 608-9.

“Krisimasi alisefiwa pa December 25 mu macalici yonse aya buKristu ukutula mu mwanda wa myaka uwalenga ine. Pali ilya nshita, ubu bwali bushiku bwa kusefya kwa cisenshi ukwa kwaluka kwa kasuba ukwa pa mwela ubwaleitwa ‘Ukufyalwa (ciLatin, natale) kwa Kasuba,’ apantu akasuba kalemoneka ukufyalwa cipya cipya ilintu akasuba na kabili katendeke ukulakokola ukuwa. Mu Rome, Icalici lyapokelele uyu mwata walumbukisha . . . pa kuulondolwela mu nshile shipya.”​—Encyclopædia Universalis, 1968, (iya mu ciFrench) Volyumu 19, ibula 1375.

“Ukulunduluka kwa kusefya Krisimasi kwasongelwe mu kupusanako no kusefya kwa cisenshi ukwa Sol Invictus (Mithra). Pa lubali lumbi, December 25, pa kuba e bushiku bwa kwaluka kwa kasuba ukwa mu mupepo, bwaishibishiwe ku lubuuto ulwabalike mu calo ukupitila muli Kristu, kabili icishibilo ca Sol Invictus kanshi calikuushiwe ukuletwa kuli Kristu.”​—Brockhaus Enzyklopädie, (iya mu ciGerman) Volyumu 20, ibula 125.

Lintu basambilila ifishinka pa lwa Krisimasi, ni shani fintu bamo bayankulako? The Encyclopædia Britannica yalandapo kuti: “Mu 1644 bapuritan  ba ku England balibindile imyango iili yonse nelyo amapepo ukupitila mwi funde lya mu ŋanda ya Mafunde, pa mulandu wa kuti [Krisimasi] aali mutebeto wa cisenshi, kabili bakambishe ukuti ulebakwa fye nge nshita ya kuleko kulya. Charles II abukulwile uyu mutebeto, lelo abena Scotland baikatilile ku mimwene ya baPuritan.” Abena Kristu ba mu kubangilila tabasefeshe Krisimasi, nangu ni Nte sha kwa Yehova tabasefyako ilelo nelyo ukucitako ifili fyonse ifyaampana na Krisimasi.

Baibolo, nangu cibe fyo, ilakoselesha ukupeela ifya bupe nelyo ukulaalika ulupwa ne fibusa ku ca kulya ca kusekelela pa tushita tumbi. Ikoselesha abafyashi ukukansha abana babo ukuba abape mu bufumacumi, mu cifulo ca kupeela fye ifya bupe lintu ku bwikashi baleenekelwa ukucite fyo. (Mateo 6:​2, 3) Abana ba Nte sha kwa Yehova balasambilishiwa ukuba abasuminisha ukuilumbulwila kabili aba mucinshi, kabili ici cisanshamo ukwishiba insambu sha bambi isha kusefya Krisimasi. Mu kukonkapo, balatasha lintu ukupingulapo kwabo ukwa kukanasefyako Krisimasi kwacindikwa.

Inte sha kwa Yehova baba cimo cine na ku nshiku shimbi isha mwikalwe isha mipepele nelyo ishaampanako fye panono ku kupepa ishibako mu kati ka mwaka we sukulu mu fyalo fyalekanalekana, pamo nga inshiku nkulu sha mu June sha mu Brazil, Epiphany mu France, Carnival mu Germany, Setsubun mu Japan, na Halloween mu United States. Ukukuma kuli uku kusefya nelyo ukuli konse kumbi ukwa kulungatika ukushilumbwilwe pano, abafyashi Inte nelyo abana babo kuti mu cine cine baba aba nsansa ukwasuka ifipusho ifili fyonse fintu pambi mwingakwata.