ICIPANDWA 2
Baibolo Citabo Ico Lesa Atupeela
1, 2. Mulandu nshi Baibolo yabela bupe ubusuma nga nshi?
MUMFWA shani nga ca kuti cibusa wenu amupeela ubupe? Takuba ukwikata na ku cani, ilyo line fye mulafwaya ukwishiba ico amuletela. Mulatasha pali ubu bupe pantu bulanga fye ukuti cibusa wenu alimutemwa.
2 Baibolo bupe ubo Lesa atupeela. Ilatweba ifyebo ifyo tushingasanga mu fitabo fimbi. Ku ca kumwenako, ni muli Baibolo fye tubelenga ukuti Lesa alipangile imyulu, isonde, umwaume no mwanakashi, abantunse ba kubalilapo. Mwaliba ifishinte nelyo amashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula ayengatwafwa nga twaba na mafya. Na kabili, muli Baibolo tulasambililamo ifyo Lesa akafikilisha ubufwayo bwakwe ubwa kuwamya isonde. Ala Baibolo bupe ubusuma nga nshi!
3. Finshi mukeshiba nga mulebelenga Baibolo?
3 Nga mulebelenga Baibolo mukeshiba ukuti Lesa afwaya mube cibusa wakwe. Nga mwaishiba ifingi pali ena e lyo bucibusa bwenu na ena bukakoselako.
4. Cinshi mwatemwa sana pali Baibolo?
4 Baibolo yalipilibulwa mu ndimi nalimo 2,600 kabili ayapulintwa yengi nga nshi. Nalimo na bantu fye bonse mu calo kuti babelenga Baibolo mu lulimi lwabo. Cila mulungu abantu ukucila pali 1 milioni balakwata Baibolo! Cine cine, takwaba icitabo nangu cimo icalingana na Baibolo.
5. Cinshi twingalandila ukuti Baibolo “yafuma kuli Lesa”?
5 Baibolo “yafuma kuli Lesa.” (Belengeni 2 Timote 3:16.) Na lyo line, abantu bamo kuti balatontonkanya abati, ‘Abalembele Baibolo bantu fye, cinshi twingalandila ukuti yafuma kuli Lesa?’ Baibolo itila: “Umupashi wa mushilo e walengele ukuti balande ayo mashiwi ayafumine kuli Lesa.” (2 Petro 1:21) Natulangilile: Shikulubantu kuti aeba umwishikulu wakwe ukumulembelako kalata. Muli iyi kalata mwalaba amashiwi ayalandile bashikulu wakwe. Kanshi, umwine wa iyi kalata ni shikulubantu, te mwishikulu iyo. E fyo caba na kuli Baibolo, mwaba ifyebo fya kwa Lesa, te fya bantunse abo apeele umulimo wa kulemba. Lesa alibatungulwile ilyo balelemba ifyebo fyakwe. Ukwabula no kutwishika, Baibolo “cebo ca kwa Lesa.”—1 Abena Tesalonika 2:13; belengeni Ifyebo na Fimbi pa 2.
Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya eko yaba mu fitundu ifingi
IFYO BAIBOLO ILANDA FYA CINE
6, 7. Cinshi twingalandila ukuti Baibolo taiipilika?
6 Palipitile imyaka ukucila pali 1,600 pa kuti bapwishe ukulemba Baibolo. Abalembele Baibolo tabali abomi pano calo pa nshita imo ine. Bamo bali abasambilila sana, bambi bena tabasambilile sana. Ku ca kumwenako, umo ali ni kondapa, bambi bali balimi, abalondo, bakacema, bakasesema, abapingushi, ne shamfumu. Nangu ca kuti abalembele bali abapusanapusana, fyonse ifyaba mu Baibolo tafipilikana. E kutila, tailanda icintu cimo mu cipandwa cimo, e lyo mu cipandwa cimbi yalanda icintu cimbi. *
7 Ifipandwa fya kubalilapo ifyaba mu Baibolo filanda pa fyo amafya yatampile pano calo, kabili ifipandwa fya kulekeleshako filanda pa fyo Lesa akapwisha aya mafya no kulenga isonde likabe paradaise. Baibolo yalilanda pa lyashi lya bantunse ilyacitike kale sana kabili ilalanga no kuti lyonse Lesa alafikilisha ubufwayo bwakwe.
8. Landeni pa fya kumwenako ifilanga ukuti Baibolo ilalungika nga yalanda pali sayansi.
8 Baibolo tabailembeele ukusambilishamo sayansi mu masukulu, lelo ifyo ilanda pali sayansi fyalilungama. E fyo twingenekela icitabo ico Lesa atupeela ukuba. Ku ca kumwenako, mwi buuku lya Ubwina Lebi mwaba ifyo Abena Israele balingile ukulacita pa kuti ubulwele tabusalangene. Ifi fyonse fyalembelwe kale sana ninshi abantu abengi tabalaishiba ne fyo utushishi utuleta amalwele tusandana. Baibolo yalilanda bwino bwino ukuti icalo tacaikata nangu kumo. (Yobo 26:7) Na kabili, ilyo abantu abengi baishibe ukuti icalo calibatama, Baibolo yena ninshi yalilanda kale ukuti icalo calibulungana.—Esaya 40:22.
9. Bushe ubufumacumi bwa balembele Baibolo bulanga cinshi?
9 Baibolo nga yalanda pa lyashi lya kale, ilalungika. Lelo ifitabo ifingi ifilanda pa malyashi ya kale tafilungika pantu abalembele aya amalyashi tabali abafumacumi. Ku ca kumwenako, te lyonse balelemba pa fyo uluko lwabo lwacimfiwe. Abalembele Baibolo bena balilembele icishinka na lintu uluko lwa Israele balucimfishe. Na kabili, balilembele na pa filubo ifyo bacitile. Cimo icilanga ifi, ni fintu Mose alembele mwi buuku lya Impendwa ifilanga icilubo ico acitile icalengele no kuti Lesa amusalapule. (Impendwa 20:2-12) Filya abalelemba Baibolo bali no bufumacumi filangilila fye ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa. Kanshi kuti twacetekela ifyaba mu Baibolo.
MU BAIBOLO MWABA AMANO AYENE YENE
10. Mulandu nshi ifyaba mu Baibolo fitwafwila na muno nshiku?
10 Baibolo “yafuma kuli Lesa kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kukalipila, ku kulungika ifintu.” (2 Timote 3:16) Ca cine, amano ayaba mu Baibolo yalatwafwa na muno nshiku. Yehova alishiba ifyo twapangwa, kanshi alishiba bwino sana ifyo tutontonkanya ne fyo tumfwa. Alitwishiba bwino sana ukucila ne fyo twayishiba fwe bene, kabili alafwaya ukuti tuleba ne nsansa. Na kabili, alishiba ifintu ifingatuwamina ne fishingatuwamina.
11, 12. (a) Mano nshi ayasuma ayo Yesu alandilepo mu cipandwa 5 ukushinta ku 7 mwi buuku lya kwa Mateo? (b) Finshi fimbi ifyo twingasambilila mu Baibolo?
11 Mu cipandwa 5 ukushinta ku 7 mwi buuku lya kwa Mateo, tulabelengamo ukupanda amano ukusuma ukwa kwa Yesu pa fyo twingaba ne nsansa, ifyo twingalaumfwana na bantu, ifya kupepa, ne fyo tulingile ukumona indalama. Nangu ca kuti apo alandiile aya mashiwi napapita ne myaka 2,000, aya mashiwi yacili ya maka sana kabili yacili yalatwafwa.
12 Na kabili, mu Baibolo Yehova alatusambilisha amashiwi yakwe pa kuti mu lupwa lwesu muleba insansa, ifyo twingaba ababomfi abasuma, ne fya kwikala bwino na bantu. Amashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula kuti yatwafwa bonse. Konse uko twingekala kuti yabomba kabili kuti yatwafwa na mu mafya yonse ayo twingakwata.—Belengeni Esaya 48:17; belengeni Ifyebo na Fimbi pa 3.
BUSHE KUTI MWACETEKELA AMASESEMO YA MU BAIBOLO?
Esaya, uwalembeleko Baibolo asobele ukuti Babiloni yali no kucimfiwa
13. Finshi Esaya asobele ukuti e fyali no kucitikila umusumba wa Babiloni?
13 Amasesemo ayengi ayaba mu Baibolo yalifikilishiwa kale. Ku ca kumwenako, Esaya asobele ukuti Babiloni yali no konaulwa. (Esaya 13:19) Alilondolwele bwino sana ifyo uyu musumba wali no kucimfiwa. Uyu musumba walicingililwe ne mpongolo ishikalamba no mumana. Lelo, Esaya alisobele ukuti bali no kukamya umumana ne mpongolo na sho tashali na kwisalwa. Abalwani bali no kucimfya umusumba ukwabula no kulwa inkondo. Na kabili, Esaya alisobele no muntu uwali no kucimfya Babiloni. Ishina lyakwe aali ni Sailasi.—Belengeni Esaya 44:27–45:2; belengeni Ifyebo na Fimbi pa 4.
14, 15. Bushe ifyo Esaya asobele fyafikilishiwe shani?
14 Pa numa ya myaka 200 ukutula ilyo Esaya asobele, abashilika balifikile no kusansa Babiloni. Nani uwali umukalamba wa bashilika? Ni Sailasi imfumu ya ku Persia, nga filya fine fye Esaya asobele. Fyonse fyalicitike pa kuti ifyasobelwe fifikilishiwe.
15 Mu nshita ya bushiku ilyo balesansa uyu musumba, abena Babiloni balikwete umutebeto. Balemona kwati takwali abengabasansa pantu balicingililwe ne fibumba ifikalamba no mumana. Ku nse ya musumba, Sailasi na bashilika bakwe balimbile umufoolo uukalamba pa kuti amenshi mu mumana yacepe. Amenshi yalicepele sana ica kuti abashilika ba ku Persia bayabwike umumana ukwabula ubwafya. Nomba, bali no kwingila shani mu kati? Nga filya fine fye Esaya asobele, impongolo shaliswike, e fyo abashilika bacimfishe umusumba ukwabula no kulwa inkondo.
16. (a) Finshi Esaya asobele ifyali no kucitika ku musumba wa Babiloni? (b) Twaishiba shani ukuti ifyo Esaya asobele fyafikilishiwe?
16 Esaya asobele no kuti takwakabe umuntu nangu umo uukekala mu Babiloni na kabili. Alembele ukuti: “Takekalwemo, nangu ukubako ku nkulo ne nkulo.” (Esaya 13:20) Bushe ifyo alembele fyalicitika? Pa ncende apali umusumba wa Babiloni paba fye ifitantaala. Iyi ncende yabela ku kapinda ka ku kulyo aka musumba wa Baghdad ku Iraq, apalepa nalimo amakilomita 80. Ukushinta na lelo, takwaba umuntu nangu umo uwikala pali iyi incende. Yehova alipyangile umusumba wa Babiloni ku “cipyango ca bonaushi.”—Esaya 14:22, 23. *
Ifitantala fya Babiloni
17. Cinshi cingalenga twacetekela amalayo ya kwa Lesa yonse?
17 Apo amasesemo ayengi aya mu Baibolo yalifikilishiwa, ninshi kuti twacetekela ukuti fyonse ifyo Baibolo yalaya fikafikilishiwa. Te kuti tutwishike ukuti Yehova akafikilisha ubulayo bwakwe ubwa kulenga lino isonde likabe paradaise. (Belengeni Impendwa 23:19.) Ca cine, twalikwata isubilo lya “mweo wa muyayaya, uo Lesa uushingabepa alaile kale sana.”—Tito 1:2. *
BAIBOLO KUTI YAMWALULA
18. Bushe Paulo alondolwele shani “icebo ca kwa Lesa”?
18 Natusambilila ukuti takwaba icitabo icalingana na Baibolo. Taiipilika kabili ilalungika nga yalanda pali sayansi na pa lyashi lya kale. Ilatupanda amano ayasuma kabili mwaliba na masesemo ayengi ayafikilishiwa kale. Lelo, Baibolo ilatwafwa na mu fintu ifingi. Umutumwa Paulo alembele ati: “Icebo ca kwa Lesa ca mweo kabili ca maka.” Bushe aya mashiwi yalola mwi?—Belengeni AbaHebere 4:12.
19, 20. (a) Bushe Baibolo kuti yamwafwa shani ukuishiba bwino mwe bene? (b) Kuti mwalanga shani ukuti mulatasha pali Baibolo?
19 Baibolo kuti yamwalula. Kuti yamwafwa ukuishiba bwino mwe bene muli fyonse. Ku ca kumwenako, nalimo kuti tulemona kwati twalitemwa Lesa. Lelo, pa kulanga ukuti cine cine twalimutemwa, tulingile ukulakonka ifyo Baibolo ilanda.
20 Cine cine Lesa e watupeela Baibolo. Lesa afwaya ukuti mutemwe Baibolo, mulebelengamo no kulasambililamo. Pa kulanga ukuti mulatasha pali Baibolo, mufwile mulebelenga. Nga mulebelenga Baibolo mukeshiba ubufwayo bwa kwa Lesa. Mu cipandwa cikonkelepo tukasambilila na fimbi pa bufwayo bwa kwa Lesa.
^ para. 6 Abantu bamo batila Baibolo ilaipilika, lelo ubu bufi. Belengeni icipandwa 7 mu citabo icitila Baibolo—Cebo ca kwa Lesa Nelyo ca Muntu? Abalemba ici citabo ni Nte sha kwa Yehova.
^ para. 16 Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi pa masesemo ya mu Baibolo, kuti mwabelenga pe bula 27 ukushinta ku 29 muli broshuwa ya A Book for All People. Abalemba iyi broshuwa ni Nte sha kwa Yehova.
^ para. 17 Ukonaulwa kwa musumba wa Babiloni, nako kwaba pa masesemo ya mu Baibolo ayengi ayafikilishiwa. Kuti mwasanga amasesemo ayengi ayalanda pali Yesu Kristu nga mwabelenga Ifyebo na Fimbi pa 5.
Ifya Kubomfya pa Kusambilila
Nalimo Kuti Mwatemwako ne fi
AMASAMBILISHO YA MU BAIBO AYACINDAMA
Bushe Baibolo Cebo ca kwa Lesa?
Nga ca kuti Lesa e walengele Baibolo ilembwe, ninshi ifwile ukucila ifitabo fimbi ifyabako.
