1-3. Mepusho nshi abantu bepusha pa bafwa, kabili bushe utubungwe twa mapepo tumo twasuka shani?

YEHOVA alitulaya mu Baibolo ukuti “imfwa tayakabeko na kabili.” (Ukusokolola 21:4) Mu Cipandwa 5, twalisambilile ukuti icilubula e cikalenga tukekale umuyayaya. Lelo pali ino inshita, abantu bacili balafwa. (Lukala Milandu 9:5) E co, icipusho icikalamba ico tuipusha ca kuti, Bushe umuntu nga afwa aba shani?

² Ilingi line, umuntu wesu nga afwa e lyo tufwaisha ukwishiba icasuko kuli ici cipusho. Limo tulatontonkanya ukuti: ‘Bushe ele kwi? Bushe aletumona? Bushe kuti atwafwa? Bushe tukabala atumumonapo na kabili?’

³ Utubungwe twa mapepo twasuka aya mepusho mu nshila ishalekanalekana. Bamo basambilisha ukuti nga ulacita ifisuma, ukaya ku muulu, lelo nga ulacita ifyabipa ukapya mu mulilo wa helo. Bambi nabo basambilisha ukuti umuntu nga afwa, alaaluka umupashi kabili alatendeka ukwikala na balupwa bakwe abafwa kale. Na kabili, bambi batila nga wafwa no kupingulwa wapingulwa, kulaba ukufyalwa cipya cipya nelyo ukufyalilwa mu mubili umbi, kuti caba kufyalilwa mu muntu umbi nelyo mu nama.

4. Cisambilisho nshi ico nalimo utubungwe tonse utwa mapepo tusambilisha?

⁴ Nangu ca kuti cimoneka kwati utubungwe tusambilisha ifyalekanalekana, kwaliba icisambilisho cimo ico bonse basuminamo. Basambilisha ukuti umuntu nga afwa, kwaliba cimo mu muntu icishifwa. Lelo bushe ici cisambilisho, ca cine?

5, 6. Bushe umuntu nga afwa aba shani?

⁵ Yehova alishiba ifyo tuba nga twafwa. Na kabili alitweba ukuti umuntu nga afwa, ninshi aleka ukubako. Uwafwa taba no mweo na kabili. E co, umuntu nga afwa, te kuti omfwe nangu cimo kabili te kuti ebukishe nangu cimo. * Nga twafwa, te kuti tumone nangu cimo, te kuti tumfwe nangu cimo kabili kuti twaleka no kutontonkanya.

⁶ Imfumu Solomone yalembele ukuti “abafwa, tabaishiba akantu nangu kamo.” Abafwa te kuti babe no lupato nelyo ukutemwa, kabili “ku nshiishi  . . . takwaba umulimo wa kubomba nangu kwelenganya nangu kwishiba nangu mano.” (Belengeni Lukala Milandu 9:5, 6, 10.) Na kabili, pa Amalumbo 146:4, Baibolo itila umuntu nga afwa “amatontonkanyo yakwe” yalafwa.

7. Bushe Yesu alondolwele shani imfwa?

⁷ Ilyo Lasaro cibusa wa kwa Yesu afwile, Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Lasaro umunensu nalaala utulo.” Lelo ilyo alandile aya mashiwi taloseshe mu kuti Lasaro nasendama, aletuusha. Pantu pa numa atile, “Lasaro nafwa.” (Yohane 11:11-14) E co Yesu alingenye ukufwa ku kulaala utulo. Talandile ukuti Lasaro ali ku muulu nelyo ali pamo na balupwa wakwe abafwile kale. Na kabili, talandile ukuti Lasaro alepya mu mulilo wa helo nelyo alifyelwe mu muntu umbi nangu mu nama. Lelo alandile fye ukuti, cali kwati Lasaro napona mu tulo. Amalembo yambi yalinganya ukufwa ku kupona mu tulo. Baibolo ilanda ukuti ilyo Stefani bamwipeye, “aponene  mu tulo twa mfwa.” (Imilimo 7:60) Umutumwa Paulo na o alandile ukuti Abena Kristu bambi “balilaala utwa mfwa.”—1 Abena Korinti 15:6.

8. Twaishiba shani ukuti Lesa talefwaya ukuti abantu balefwa?

⁸ Bushe ilyo Lesa abumbile Adamu na Efa alefwaya ukuti bakafwe ku ntanshi? Awe! Yehova alefwaya bakekale bwino sana kabili alefwaya bakabe no bumi ubwapwililika umuyayaya. Ilyo Yehova abumbile abantu, ababumbile mu musango wa kuti balefwaisha ukwikala umuyayaya. (Lukala Milandu 3:11) Abafyashi tabafwaya abana babo bakota no kufwa, na Yehova wine tafwaya  ukuti ifi fintu filecitika. Nomba, nga ca kuti Yehova alefwaya tukekale umuyayaya, cinshi tufwila?

9. Cinshi twingalandila ukuti ifunde ilyo Yehova apeele Adamu na Efa talyayafishe ukukonka?

⁹ Mwi bala lya Edeni, Yehova aebele Adamu ukuti, “Ku muti onse uwa mwi bala ukulya ulelyako no kwikuta. Lelo ku muti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi kwena wilalyako, pantu mu bushiku ukalyako ukufwa ukafwa.” (Ukutendeka 2:9, 16, 17) Ili ifunde ilyo Lesa abebele talyayafishe ukukonka, kabili Yehova alikwete insambu sha kubeba icali icisuma ne cali icibi. Abomfwila Yehova, nga balilangilile ukuti e walingile ukubateka, kabili nga balilangile no kutila baletasha pa fintu fyonse ifyo abapeele.

10, 11. (a) Bufi nshi Satana abepele Adamu na Efa? (b) Mulandu nshi twingalandila ukuti Adamu na Efa tabakwete umwa kubepekesha pa cilubo bacitile?

¹⁰ Ku ca bulanda Adamu na Efa balikene ukumfwila Yehova. Satana aebele Efa ati: “Bushe ca cine Lesa amwebele ukuti mwilalyako ku muti onse uwa mwi bala?” Efa amwaswike ati: “Ku fisabo fya miti yonse iya mwi bala kuti twalyako. Lelo ifisabo fya ku muti uwaba pa kati ke bala, Lesa atila, ‘Mwilalyako iyo, kabili mwilakumyako epali mwafwa.’”—Ukutendeka 3:1-3.

¹¹ Lyena Satana amwebele ati: “Ukufwa tamwakafwe. Pantu Lesa alishiba ukuti mu bushiku mukalyako e mo amenso yenu yakashibulwa kabili mukaba nga Lesa, mukeshiba ubusuma no bubi.” (Ukutendeka 3:4-6) Satana alefwaya Efa aletontonkanya ukuti na o alikwete insambu sha kuisalila icisuma ne cibi. Na kabili, Satana abepele Efa ukuti tali no kufwa. E ico, Efa aliliile icisabo, apelako no mulume wakwe. Kwena, Adamu na Efa balishibe ukuti Yehova alibakenye ukulya cilya icisabo. Nomba,  lintu baliile icisabo calangilile ukuti balisalilepo ukukanaumfwila ifunde lya kwa Yehova ilyali fye ilyayanguka ukukonka. Na kabili, balangile ukuti tabacindike Shibo wa ku muulu uwabatemenwe nga nshi. Tabakwete umwa kubepekesha!

12. Cinshi twingalandila ukuti Adamu na Efa balilufyenye sana pa kukanaumfwila Yehova?

¹² Ala mwandini abafyashi besu balilufyenye nga nshi pa kukanacindika Kabumba wabo! Bushe kuti mwaumfwa shani nga ca kuti mwabombesha ukukusha umwana wenu e lyo pa numa amupondokela, alacita fye ifintu fimbi fimbi ifyo mushamwebele ukulacita? Icintu ca musango uyu kuti camukalifya umutima nga nshi!

13. Ni mwi Yehova aloseshe ilyo atile “ku lukungu e ko ukabwelela”?

¹³ Ilyo Adamu na Efa bapondweke, tabakwete ishuko lya kutwalilila ukuba aba mweo umuyayaya. Yehova aebele Adamu ukuti: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” (Belengeni Ukutendeka 3:19.) Ici calolele mu kuti Adamu ali no kuba ulukungu na kabili, tali no kubako nga filya fine cali ilyo ashilabumbwa. (Ukutendeka 2:7) Ilyo Adamu atenene, alifwile kabili alilobele.

14. Cinshi tufwila?

¹⁴ Adamu na Efa abomfwila Lesa, nga e ko baba na ino ine nshita. Nomba, ilyo bakene ukumumfwila, balitenene kabili mu kupita kwa nshita balifwile. Icilubo ico bacitile caba kwati bulwele  ubwabipisha ubo twayambula ku bafyashi besu aba kubalilapo. Bonse tufyalwa na kalema, e mulandu wine tufwila. (Abena Roma 5:12) Lelo ifi te fyo Lesa alefwaya. Lesa talefwaya abantunse balefwa, e co Baibolo ilandila ukuti imfwa “mulwani.”—1 Abena Korinti 15:26.

15. Bushe ukwishiba icishinka pa bafwa, kutulenga shani ukuba abantungwa?

¹⁵ Ukwishiba icishinka pa mfwa kulenga twalubukako ku fisambilisho fya bufi. Mu Baibolo tusambililamo ukuti abafwa tabomfwa ubukali kabili tababa no bulanda. Te kuti tulande nabo kabili te kuti balande na ifwe. Te kuti tubafwe kabili nabo te kuti batwafwe. Te kuti bacite ifyabipa ku bamweo, kanshi tatulingile ukulatiina abafwa. Na lyo line, aba mu tubungwe twa mapepo utwingi batila umuntu nga afwa alaya ku cifulo cimo kabili kuti twamwafwa nga twapeela indalama bashimapepo nangu abaume aba mu macalici abo bamona ukuti ba mushilo. Lelo, nga twaishiba icishinka pa bafwa, te kuti tubepwe nakalya.

16. Bufi nshi ababa mu tubungwe twa mapepo utwingi basambilisha pa bafwa?

¹⁶ Satana abomfya utubungwe twa mapepo utwa bufi pa kuti atulufye na pa kuti tulemona kwati abafwa bacili aba mweo. Ku ca kumwenako, aba mapepo bamo basambilisha ukuti nga twafwa, kwaliba icintu cimo mu mubili wesu icitwalilila ica mweo ku ncende imbi. Bushe uko mupepa e fyo na imwe bamusambilisha, nelyo bamusambilisha ifyo Baibolo yalanda pa bafwa? Satana alabepa abantu pa kuti abafumye kuli Yehova.

17. Cinshi twingalandila ukuti icisambilisho ca kuti Yehova aloca abantu mu mulilo cilamusaalula?

¹⁷ Ala ifyo aba mapepo abengi basambilisha, filapesha abantu amano. Ku ca kumwenako, abantu bamo  basambilisha ukuti abacita ifyabipa bakayapya mu mulilo wa helo. Ici cisambilisho cilasaalula Yehova. Te kuti aleke abantu balecula muli uyu musango! (Belengeni 1 Yohane 4:8.) Bushe kuti mwamona shani nga ca kuti umuntu aoca iminwe ya mwana wakwe uulufyenye pa kuti fye amulungike? Kwena umuntu wa musango uyu kuti mwamumona ukuti munkalwe sana. Te kuti mufwaye no kumwishiba. Ifi fine e fyo Satana afwaya tulemona Yehova!

18. Mulandu nshi tushilingile ukulatiinina abafwa?

¹⁸ Aba mapepo bamo batila abantu nga bafwa, balaba imipashi. Abasambilisha ifi batila tulingile ukucindika iyi mipashi kabili tufwile no kulaitiina pantu yalikwata sana amaka ica kuti limo kuti yaba ifibusa fyesu nelyo kuti yaba abalwani besu ababi sana. Ku ca bulanda, abantu abengi balisumina ifi fine ifya bufi. Balatiina abafwa, no kubapepa balabapepa mu nshita ya kulapepa Yehova. Ibukisheni ukuti abafwa te kuti bomfwe nangu cimo, e co tatulingile ukulabatiina. Yehova ni Kabumba wesu. E Lesa wa cine, kabili e o tulingile fye ukulapepa.—Ukusokolola 4:11.

19. Bushe ukwishiba icishinka pa bafwa, kutwafwa shani?

¹⁹ Nga twaishiba icine pa bafwa, tulalubuka ku bufi ubo utubungwe twa mapepo tusambilisha. Na kabili, icine cilalenga twaumfwikisha amalayo ayasuma ayo Yehova atweba pa fyo ifintu fikaba ku ntanshi e lyo na pa mikalile yesu.

20. Finshi tukasambilila mu cipandwa icikonkelepo?

²⁰ Umubomfi wa kwa Lesa umo uwa ku kale, Yobo, aipwishe ati: “Umuntu nga afwa bushe kuti aba no mweo na kabili?” (Yobo 14:14) Bushe cine cine uwafwa kuti aba no mweo na kabili? Mu Baibolo mwaliba amasuko ayasuma sana ayo Lesa atweba. Mu cipandwa cikonkelepo, tukasambilila ico twalandila ifi.