KASESEMA Yeremia atile: “Yehova Lesa wene e Lesa wa cishinka, wene e Lesa wa mweo.” (Yeremia 10:10) Kabili, Yehova Lesa e Kabumba wa fintu fyonse. Ifibumbwa fya ku muulu fyeba wena afiti: “Mwabumbile ifintu fyonse, kabili ni pa mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kubumbwa.” (Ukusokolola 4:11) Mu lwimbo lwa kutasha Lesa, Imfumu Davidi yatile: “Kuli imwe kwaba akamfukumfuku ka mweo.” (Amalumbo 36:9) Kanshi ubumi, bupe ubwafuma kuli Lesa.

² Yehova na kabili alasakamana ubumi bwesu. (Imilimo 17:28) Alatupeela ifya kulya tulya, amenshi tunwa, umwela tupeema, ne cifulo apo twikala. (Imilimo 14:15-17) Yehova alatupeela fyonse ifi pa kuti tuleipakisha ubumi. Lelo, pa kuti tuipakishe sana, tufwile ukusambilila amafunde ya kwa Lesa no kuyakonka.—Esaya 48:17, 18.

UKUCINDIKA UBUMI

³ Lesa afwaya tulecindika ubumi bwesu e lyo no bwa bambi. Ku ca kumwenako, kale mu nshiku sha kwa Adamu na Efa, umwana wabo umwaume, Kaini, akwete cipyu icikalamba ku mwaice wakwe, Abele. Yehova asokele Kaini ukuti icipyu cakwe kuti calenga abembuka apakalamba. Kaini asuulile uko kusoka. ‘Aimine Abele munyina, no kumwipaya.’ (Ukutendeka 4:3-8) Yehova akandile Kaini pa mulandu wa kwipaya munyina.—Ukutendeka 4:9-11.

⁴ Imyaka iingi sana pa numa, Yehova apeele abena Israele amafunde ya kubafwa ukumubombela ukulingana ne fyo afwaya. Apo abapeele aya mafunde ukupitila muli Mose, ilingi line yetwa ati Amafunde ya kwa Mose. Ifunde limo pali aya litila: “Wilatala misoka.” (Amalango 5:17) Ili funde lyalangile abena Israele ukuti Lesa alicindika ubumi no kuti abantu na bo bafwile ukucindika ubumi bwa bambi.

⁵ Ngo bumi bwa mwana uushilafyalwa bumonwa shani? Kwena, ukulingana ne Funde lya kwa Mose, ukwipaya akanya akali mwi fumo lya kwa nyina cali cilubo. Ca cine, ubo bumi, na bo bwalicindama kuli Yehova. (Ukufuma 21:22, 23; Amalumbo 127:3) Ici cilolele mu kuti ukuponye fumo lubembu.

⁶ Nga twalicindika ubumi tatwakapate abantu banensu. Baibolo isosa ukuti: “Onse uwapata munyina ni kepaya, kabili mwalishiba ukuti kepaya takwete ubumi bwa muyayaya ukwikala muli wene.” (1 Yohane 3:15) Nga tulefwaya umweo wa muyayaya, tufwile ukuleka umupwilapo ukupata abanensu, pantu ulupato e lulenga ulukaakala ulwingi ulucitika. (1 Yohane 3:11, 12) Calicindama ukusambilila ukutemwana.

TULANGA UKUTI TWALICINDIKA UBUMI

• nga tatwipeye umwana uushilafyalwa

• nga twaleka imisango yabipa

• nga twalekelela ukupata abantu banensu

⁷ Ngo kulanga ukuti twalicindika ubumi bwesu kwacindama shani? Ilingi line, abantu tabafwaya ukufwa, lelo ifyo abantu bamo bomfwa bwino ukucita filababika mu kapoosa mweo. Ku ca kumwenako, abengi balapeepa fwaka, ibange, nelyo ukubomfya imiti imbi iikola. Ifyo fintu filonaula umubili kabili ilingi line filepaya abafibomfya. Uwaba ne yi misango tacindika bumi pantu iyi misango tayasanguluka mu menso ya kwa Lesa. (Abena Roma 6:19; 12:1; 2 Abena Korinti 7:1) Pa kubombela Lesa ukulingana ne fyo afwaya, tufwile ukuleka iyi misango. Nangu line ukuleka ukucite fi fintu kuti kwakosa sana, Yehova kuti atupeela ubwafwilisho tukabila. Kabili alatasha pa fyo tubika amano ku kucindika ubumi apo bupe bwacindama ukufuma kuli wena.

⁸ Nga twalicindika ubumi, tukalaibukisha ukulacilikila ifingaleta ubusanso. Tukalayangwa ku fintu kabili tatwakulacita ifingatubiika mu kapoosa mweo nangu ca kutila tulefyumfwa bwino. Tatwakulaensha bamotoka bubi bubi nelyo ukwangala ifyangalo umwingafuma ukuicena ne mfwa. (Amalumbo 11:5) Ifunde lya kwa Lesa ku bena Israele ba ku kale lyatile: “Nga wakuule ng’anda ipya, [iya mutenge wabwatalala], ukacite no luncingi [nelyo icibumba ca kucingililako] pa mutenge, ukuti wikabika mulandu wa mulopa pa ng’anda yobe nga aponapo umuntu.” (Amalango 22:8) Ukulingana ne cishinte ca muli ilyo funde, amatabo ya ng’anda yenu yafwile ukuba bwino pa kuti umuntu tatelemwikepo, nelyo ukupona no kuicena icabipisha. Nga mwalikwata motoka, shininkisheni ukuti ili bwino, te kuti ilete ubusanso. Te kwesha ukuleka ing’anda yenu nelyo motoka wenu ukulenga bambi ukucenwa nelyo ukufwa.

⁹ Nga ubumi bwa nama bufwile ukumonwa shani? Na bo bwine bwalishila kuli Kabumba. Lesa alisuminisha ukwipaya inama nga tulefwaya ukulya, ukupangilako ifya kufwala nelyo pa kuti tashiletele bwafya ku bantu. (Ukutendeka 3:21; 9:3; Ukufuma 21:28) Lelo cibi ukucusha inama atemwa ukushipaya ku musamwe fye, kabili uucite co ninshi tacindika nangu panono ubumi ubwashila.—Amapinda 12:10.

UKUCINDIKA UMULOPA

¹⁰ Ilyo Kaini aipeye Abele, munyina, Yehova aebele Kaini ati: “Imilopa ya kwa munonko ilenkuutila mu mushili.” (Ukutendeka 4:10) Ilyo Lesa alandile pa mulopa wa kwa Abele, alelanda pa bumi bwa kwa Abele. Kaini aputwile ubumi bwa kwa Abele, kabili Kaini nomba ali no kukandwa pa kucite co. Cali kwati umulopa wa kwa Abele, nelyo umweo, walekuutila Yehova ukuti acite ubupingushi. Pa numa ya Lyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa, calimoneke ifyo umweo wayampana no mulopa. Ilyo Ilyeshi lishilaisa, abantunse balelya fye ifisabo, umusalu, inseke e lyo ne filimwa fimbi. Pa numa ya Lyeshi, Yehova aebele Noa na bana bakwe abaume ati: “Conse icenda icili no mweo cikabe ca kulya kuli imwe; namupa fyonse, filya namupeele no musalu uteku.” Lyene abapeele ne cibindo ca kuti: “Umunofu umuli umweo [nelyo ubumi] wa uko, umulopa wa uko, mwilalya.” (Ukutendeka 1:29; 9:3, 4) Yehova alanga bwino bwino ifyo umweo no mulopa wa cibumbwa fyayampana.

¹¹ Tulanga ukuti twalicindika umulopa nga tatuleulya. Mu Mafunde Yehova apeele abena Israele, atile: “Kabili umwaume onse…uwabambe ca bubamfi inama napamo icuni ica kulya, apongololemo umulopa wa ciko, no kushiikapo ulukungu…. Natile ku bana ba kwa Israele, Umulopa wa ca mubili conse mwilalya.” (Ubwina Lebi 17:13, 14) Ifunde lya kwa Lesa ilya kuti mwilalya mulopa wa nama, ilyapeelwe kuli Noa ninshi palipita imyaka 800, lyalebomba na pali ilya nshita. Yehova alilangile bwino ubufwayo bwakwe: Alisuminishe ababomfi bakwe ukulya inama lelo mulopa wena iyo. Bali no kupongolwela umulopa pa nshi, na kuba uku kwali kubwesesha ubumi bwa cibumbwa kuli Lesa.

¹² Abena Kristu na bo bafwile ukukonka ifunde limo line. Abatumwa na bakalamba bambi abaletungulula abakonshi ba kwa Yesu aba kubalilapo balilongene no kulanda pa mafunde ayo Abena Kristu bonse mu cilonganino bali no kuumfwila. Basondwelele ukuti: “Umupashi wa mushilo na ifwe bene twasalapo ukukanamutwika icisendo na cimbi, kano ifi ififwile ukucitwa, ukutalukako ku fyaipailwa utulubi na ku mulopa na ku fyatitilwa [inama umuli umulopa] na ku bulalelale.” (Imilimo 15:28, 29; 21:25) E ico tufwile “ukutalukako” ku mulopa. Mu menso ya kwa Lesa, ukucite co kwacindama fye ngo kutaluka ku tulubi no bulalelale.

¹³ Bushe icipope ca kutaluka ku mulopa cisanshamo no kubikwamo umulopa? Ee. Ku ca kumwenako: Tutile dokota amweba ukuti tamufwile ukunwa ubwalwa. Bushe ico kuti calola fye mu kuti tamufwile ukunwa ubwalwa lelo kuti mwailasa mu mishipa e mo ubwalwa bwapitila? Kwena te kuti cibe fyo! No kutaluka ku mulopa na ko kwalola mu kuti taufwile fye na kwingila mu mubili wesu. E ico icipope ca kuti talukeni ku mulopa calola mu kuti tatwakasuminishe umuntu nangu umo ukutubikamo umulopa.

¹⁴ Nomba kuti caba shani ngo Mwina Kristu naicena ububi nelyo alekabila ukulepulwa icilonda icikalamba? Tutile badokota batila alafwa nga tabamubikilemo umulopa. Kwena Umwina Kristu te kuti atemwe ukufwa. Pa kuti asunge ubumi bwacindamisha ubo Lesa atupeela, kuti asumina umusango umbi uwa kundapilwamo uo bashingamubikamo umulopa. E ico, kuti abepusha ukuti bamubombele mu musango umbi uwabako kabili kuti asumina imiti imbi iya kufusha umulopa.

¹⁵ Bushe Umwina Kristu afwile ukutobe funde lya kwa Lesa pa kuti fye atantalisheko umweo muli buno bwikashi? Yesu atile: “Onse uufwaya ukupususha umweo wakwe akaulufya; lelo onse uwalufya umweo wakwe pa mulandu wa ine akausanga.” (Mateo 16:25) Tatufwaya ukufwa. Lelo, nga twakaana ukumfwila Lesa pa kuti fye tupusushe ubumi bwesu pali nomba, te kuti tukwate umweo wa muyayaya. E ico kuti cawama nga twacetekela ukuti ifunde lya kwa Lesa lyalicindama, no kusubila ukuti icili conse nga calenga twafwa, Kapeela wa Bumi akatwibukisha mu kubuuka kwa bafwa no kutubwesesha ubumi, ubupe bwawamisha.—Yohane 5:28, 29; AbaHebere 11:6.

¹⁶ Muno nshiku, ababomfi ba kwa Lesa aba cishinka balitwalilila ukukonka ili funde lilanda pa mulopa. Te kuti balye umulopa mu musango uuli onse. Kabili te kuti basumine umulopa pa kuti bondapwe.* Balishiba ukuti Kalenga wa mulopa alishiba bwino bwino icawama kuli bena. Bushe mwalicetekela ukuti ico ca cine?

IFYO UMULOPA ULINGILE UKUBOMFIWA

¹⁷ Ifunde lya kwa Mose lyalandile sana pa cintu cimo fye umo umulopa walinga ukubomfiwa. Yehova apeele icipope ico abena Israele ba pa kale balekabila ukukonka mu mipepele yabo. Atile: “Umweo wa ca mubili uli mu mulopa wa ciko; kabili ine naupeela kuli imwe pa ciipailo ku kukonsolwele myeo yenu: pantu umulopa e ukonsolwela ku mweo uulimo.” (Ubwina Lebi 17:11) Ilyo Abena Israele babembwike, balelekelelwa nga batuula inama no kubika umulopa wa iko umo pa ciipailo cali mwi hema, icaishileba mwi tempele lya kwa Lesa pa numa. Umulopa walingile fye ukubomfiwa mu malambo.

¹⁸ Apo Abena Kristu ba cine tabakonka Amafunde ya kwa Mose, tabapeela amalambo ya nama no kubika umulopa wa nama pa ciipailo. (AbaHebere 10:1) Lelo, ku bena Israele ba ku kale, ukubomfya umulopa pa ciipailo kwalesonta kwi lambo lyacindama ilyo Yesu Kristu, Umwana wa kwa Lesa ali no kwisapeela. Nga filya twasambilile mu Cipandwa 5 muli cino citabo, Yesu apeele ubumi bwakwe pa mulandu wa ifwe ilyo alekele umulopa wakwe ukupongololwa no kupeelwa ilambo. Lyene aninine ukuya ku muulu umuku wa limo ku kuyapeela Lesa umutengo wa mulopa wakwe uwasuumine. (AbaHebere 9:11, 12) Ico calengele imembu shesu ukulekelelwa kabili caiswile inshila ya kwi pusukilo. (Mateo 20:28; Yohane 3:16) Ala mwandini uku kubomfya umulopa ifi kwalicindama sana! (1 Petro 1:18, 19) Nga twakwata icitetekelo mu mulopa wa kwa Yesu uwapongolwelwe, e lyo twingesapusuka.

¹⁹ Mwandini tulatasha Yehova Lesa icine cine pa kutupeela ubumi! Kabili bushe ico tacifwile ukutukoselesha ukwebako bambi pe shuko lya kukwata umweo wa muyayaya nga bacetekela ilambo lya kwa Yesu? Ukusakamana ubumi bwa bantu banensu nga filya Lesa asakamana, kukatukoselesha ukucite co no mutima onse no kupimpa. (Esekiele 3:17-21) Nga twabikako sana amano ku kubomba uyu mulimo, na ifwe tukasosa ifyasosele umutumwa Paulo ati: “Ndi wa kaele ku mulopa wa bantu bonse, pantu nshashimunwike ukulanda kuli imwe ukupanga konse kwa kwa Lesa.” (Imilimo 20:26, 27) Ukwebako abantu pali Lesa ne mifwaile yakwe ni nshila iisuma sana iya kulangilamo ukuti twalicindika ubumi no mulopa.

*  Nga mulefwaya ifyebo pali fimbi ifyo bengacita pa kuti tabamubikilemo umulopa, moneni broshuwa yasabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova iitila, Ni Shani Fintu Umulopa Wingapususha Ubumi Bobe, pa mabula 13-17.