1, 2. Cinshi abantu abengi basumina pa bafwa?

ABANTU abengi nga nshi mu Afrika basumina ukuti imfwa, te mpela ya bumi, lelo kwaluka, ukuyatendeka ubumi ku cifulo cimbi. Abengi batontonkanya ukuti ifikolwe ifyafwa bafuma muno calo no kuya ku calo icishimoneka, ukufuma ku calo ca bantu ukuya ku calo ca mipashi.

² Basumina ukuti ifi fikolwe, nelyo imipashi ya fikolwe, ilashininkisha ukuti indupwa shabo pe sonde shatwalilila no mweo kabili shatunguluka. Ukulingana ne fyo basumina, imipashi ya fikolwe yaba fibusa fya maka, ifingaleta ubusomboshi busuma, ukulenga abantu ukuba no bumi busuma, no kubacingilila ku masanso. Batila nga mwasuula iyi mipashi nelyo ukuikalifya, kuti yaleta amafya pamo ngo kulwala, ubupiina, na malanda.

3. Bushe abantu bamo bapepa shani ifikolwe?

³ Kwaba imicitile ne fishilano ifyo aba mweo bacita ku kucindika imipashi ya fikolwe no kulaumfwana na yo. Iyi micitile ilamoneka maka maka mu myata ya pa cililo ne ya pa kushiika, pamo ngo kucesha pa malilo nelyo ukushiika cipya cipya. Kwaba inshila na shimbi isho abantu balangilamo ukuti balapepa ifikolwe. Ku ca kumwenako, ilyo abantu bamo bashilanwa ubwalwa, baletila bumo pa nshi pa kuti ifikolwe finwe. Kabili, ilyo baipika ifya kulya, balasha fimo mu mpoto pa kuti ilyo ifikolwe fyaisa, kuti fyakwata ifya kulya.

4. Cinshi abantu abengi basumina pa mweo?

⁴ Abantu bambi basumina ukuti abantu abomi balikwata umweo uushifwa ilyo umubili wafwa. Nga umuntu ali umulungami, batila umweo wakwe ulaya ku muulu, nelyo ku paradise, lelo nga ali umubifi, batila umweo wakwe uya ku mulilo wa pe. Ilingi line abantu bambi basambilisha ici pamo ne fisumino fya cishilano. Ku ca kumwenako, imikululo ya mu nyunshipepala iilanda pa muntu ufwile, limo itila uyo umuntu “naya ku cifulo cimbi” nelyo “naya ku fikolwe.” Abantu basumina ifi fyonse pa mulandu wa kusumina ukuti umweo, nelyo umupashi, ulapusuka ilyo umubili wafwa. Cinshi Baibolo ilanda pali ici?

5, 6. Ukulingana na Baibolo, umweo cinshi?

⁵ Baibolo itila umweo te cintu icaba mu muntu; umweo e muntu wine. Ku ca kumwenako, ilyo Lesa alengele Adamu, “uyo muntu [ali] cibumbwa ca mweo.” (Ukutendeka 2:7) Adamu tapeelwe umweo; ali mweo, umuntu umutuntulu.

⁶ E co tubelengela no kuti imyeo ilafyalwa. (Ukutendeka 46:18) Kuti yalya nelyo ukuleko kulya. (Ubwina Lebi 7:20; Amalumbo  35:13) Kuti yaloosha no kufwa umutombo. (Yeremia 13:17; Yona 2:7) Umweo kuti waibwa, ukusupilwa, no kubikwa mu makusu. (Amalango 24:7; Amalumbo 7:5; 105:18) Muli ifi fikomo, bakapilibula ba maBaibolo bamo balemba ishiwi “umweo” e lyo bambi balemba “icibumbwa” nelyo “umuntu” ilyo balepilibula ululimi Baibolo yalembelwemo. Yonse yapilibula icintu cimo cine.

7. Fikomo nshi ifya mu Baibolo ifilanga ukuti umweo kuti wafwa?

⁷ Apo umweo e muntu wine, ilyo umuntu afwa, umweo ulafwa. Esekiele 18:4 itila: “Umuntu [Umweo, NW] uubembuka e ukafwa.” Kabili, Imilimo 3:23 itila: “Umuntu [nelyo, umweo] onse uushakomfwe kasesema ulya, akasukulwa ku Bantu.” E co umweo te cintu icipusuka ilyo umubili wafwa.

8. Umupashi waba mu bantunse cinshi?

⁸ Umupashi walipusana no mweo. Mu bantunse, umupashi e maka ya bumi ayabalenga ukucita ifintu fyalekanalekana. Umupashi waba nga malaiti. Amalaiti kuti yalenga fani nelyo furigi ukubomba lelo ayene te kuti yalenge umwela ukusela nelyo ukutalalika ifintu. Umupashi wesu na o kuti watulenga ukumona, ukumfwa, no kutontonkanya. Lelo umupashi uwine te kuti ucite ifi fintu ukwabula amenso, amatwi, nelyo bongobongo. E mulandu wine Baibolo ilandila pa muntu ati: “Wafumo mupu wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.”—Amalumbo 146:4.

9. Cinshi umweo no mupashi fishicita?

⁹ E co ukulingana na Baibolo, ilyo umuntu afwa fyonse umupashi no mweo tafifuma mu mubili no kutwalilila ukwikala mu bwikalo bwa mipashi.

10. Cinshi Baibolo ilanda pa bafwa?

¹⁰ Kanshi ninshi abafwa baba shani? Apo Yehova e wabumbile abantunse, alishiba ne cicitika kuli ifwe ilyo twafwa. Icebo cakwe cisambilisha ukuti abafwa tababa no bumi, teti bomfwe, ukumona, ukulanda, nelyo ukutontonkanya icintu cimo. Baibolo itila:

• “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo.”—Lukala Milandu 9:5.

• “Ukutemwa kwabo no kupata kwabo no kufinuka kwabo kwaliloba kale.”—Lukala Milandu 9:6.

• “Takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo uko uleya.”—Lukala Milandu 9:10.

11. Ilyo Adamu abembwike, cinshi Yehova amwebele?

¹¹ Tontonkanyeni pa co Baibolo ilanda pa cikolwe cesu ica kubalilapo Adamu. Yehova alengele Adamu “ku lukungu lwa mushili.” (Ukutendeka 2:7) Adamu omfwila ifunde lya kwa Yehova, nga ali ne nsansa no kwikala umuyayaya pe sonde. Lelo, Adamu taumfwilile ifunde lya kwa Yehova, kabili icafuminemo ni mfwa. Ni kwi Adamu aile ilyo afwile? Lesa amwebele ati: “[Ukabwelela] ku mushili umo wabuulilwe; pantu uli lukungu, kabili ku kulungu e ko ukabwelela.”—Ukutendeka 3:19.

12. Cinshi cacitike kuli Adamu ilyo afwile?

¹² Ni kwi Adamu ali ilyo Yehova ashilamubumba ku lukungu? Tapali uko ali. Taliko. E co ilyo Yehova atile Adamu ali no ‘kubwelela ku lukungu,’ aloseshe mu kuti Adamu tali na kuba no bumi, nga filya ulukungu lwaba. Adamu taile mu kwikala mu bwikalo bwa mipashi. ‘Tayalukile’ ku bwikalo bwa mipashi ya fikolwe. Taile ku muulu nelyo ku mulilo wa pe. Abwelele ku kukanaba no bumi; alilobele.

13. Cinshi cicitika ku bantunse ne nama ilyo fyafwa?

¹³ Bushe ici cilacitika na ku bantunse bonse? Ee, cilacitika. Baibolo ilondolola ati: “Fyonse fibili [abantunse ne nama] fileya ukuntu kumo; fyonse fibili fyafumine ku lukungu, na fyonse fibili fibwelela ku lukungu.”—Lukala Milandu 3:19, 20.

14. Lisubilo nshi lyabako ku bafwa?

 ¹⁴ Baibolo ilaya ukuti Lesa akabuusha abafwa ukuti bakekale muli paradise pe sonde. (Yohane 5:28, 29; Imilimo 24:15) Lelo ici cikacitika ku ntanshi. Pali nomba, balilaala mu mfwa. (Yohane 11:11-14) Tatufwile ukubatiina nelyo ukubapepa, pantu teti batwaafwe nelyo ukutucita icabipa.

15, 16. Satana esha shani ukulenga abantu ukusumina ukuti abafwa tabafwa icine cine?

¹⁵ Icisambilisho ca kuti tatufwa bufi bwayananishiwa na Satana Kaseebanya. Pa kulenga abantu ukusumina ubu bufi, wene ne fibanda fyakwe balesha ukulenga abantu ukutontonkanya ukutila ukulwala na mafya yambi filengwa ne mipashi ya bafwa. Ca cine ukutila amafya yamo yalengwa ne fibanda fine. Kabili ca cine no kuti amafya yambi tayalengwa ne fibumbwa fyakwata amaka yacila aya bantunse. Lelo, bufi ukuti abafwa kuti batucita ifyabipa.

¹⁶ Kwaba inshila na imbi ifibanda fyeseshamo ukulenga abantu ukutontonkanya ukutila ifyo Baibolo ilanda pa mfwa bufi. Filabepa abantu ukubalenga ukutontonkanya ukuti balimona nelyo ukulanda na bafwa. Ifibanda ficita ici ukupitila mu fimonwa, ifiloto, ing’anga, ne nshila shimbi. Lelo, abantu tabalanda na bafwa, lelo balanda ne fibanda ifibepa ukuba abantu abafwa. E mulandu wine Yehova apatila nga nshi ing’anga na bonse ababusha ku bafwa.—Amalango 18:10-12; Sekaria 10:2.