1-3. Finshi Yesu acitile ilyo asangile abantu balecita amakwebo mwi tempele?

YESU alicindamike sana itempele lya mu Yerusalemu pantu alishibe ifyo lyaleimininako. Pa myaka iingi, ili tempele e po abantu balepepela Lesa wa cine. Lelo abantu abalepepa Lesa wa mushilo Yehova, balingile ukuba abasanguluka kabili aba busaka. Elenganyeni ifyo Yesu aumfwile ilyo aile kwi tempele pa Nisani 10, mu 33 C.E., no kusanga abantu balecitilamo amakwebo. Makwebo nshi balecita?—Belengeni Mateo 21:12, 13.

² Mu Lubansa lwa Bena Fyalo, abafunushi abaleshitisha no kukabushanya indalama balefyenga abantu abaleya mu kutuula amalambo kuli Yehova pe tempele. * Yesu ‘atamfishe bonse abaleshitisha na baleshita mwi tempele, kabili apenwine amatebulo ya balekabushanya indalama.’ (Linganyeniko Nehemia 13:7-9.) Alikalipile balya bantu bakaitemwe pa fyo basangwile ing’anda ya kwa Wishi ukuba “ulucengo lwa fipondo.” Ifi Yesu acitile fyalelanga ukuti alicindamike itempele ne fyo lyaleimininako. Abantu abali no kulapepa Wishi, balingile ukuba aba busaka!

³ Pa numa ya myaka iingi, Yesu balimubikile pa Bufumu bwa kwa Mesia kabili alisangulwile itempele umwaba bonse abafwaya ukulapepa Yehova ukulingana ne fyo afwaya. Litempele nshi ilyo asangulwile?

4, 5. (a) Bushe abasambi abasubwa aba kwa Yesu babalopolwele shani kabili babasangulwile shani ukutula mu 1914 ukushinta mu kutendeka kwa 1919? (b) Bushe uyu e wali no kuba umuku wa kulekeleshako uwa kulopolola no kusangulula abantu ba kwa Lesa? Londololeni.

⁴ Nge fyo twasambilile mu Cipandwa 2, pa numa ya kubikwa pa Bufumu mu 1914, Yesu na Wishi balishile ku kuceeceeta itempele lya mampalanya, e kutila ifyo Lesa apekanya pa kuti abantu balemupepa mu cine. * Pa numa ya kuceeceeta, Imfumu yamwene ukuti Abena Kristu basubwa, “abana ba kwa Lebi,” balingile ukulopololwa no kusangululwa. (Mal. 3:1-3) Ukutula mu 1914 ukushinta na mu kutampa kwa 1919, Kalopolola, Yehova, alilekele abantu bakwe ukweshiwa no kucula ku mafya ayalekanalekana pa kuti balopololwe no kusangululwa. Icawemeko ca kuti aba abasubwa balishipikishe amesho no kutwalilila ukutungilila Imfumu Mesia!

⁵ Bushe uyu e wali no kuba umuku wa kulekeleshako ukulopolola  abantu ba kwa Lesa? Awe. Mu nshiku sha kulekelesha, Yehova abomfya Imfumu Mesia ukutwalilila ukusangulula abasambi bakwe pa kuti batwalilile ukuba mwi tempele lya mampalanya. Mu fipandwa fibili ifikakonkapo, tukasambilila pa fyo Imfumu yalopolola abantu baiko mu mibele na mu cilonganino. Intanshi natulande pa kusangululwa mu mipepele. Ala icitetekelo cesu cilakoselako nga twaishiba ifyo Yesu acita ifyo tumona ne fyo tushimona pa kwafwa abasambi bakwe ukuba abasanguluka mu mipepele!

6. Bushe amafunde ayo Yehova apeele abaYuda abalefuma mu Babiloni mu busha, yatwafwa shani ukwishiba umwalola ukuba aba busaka mu mipepele?

⁶ Bushe calola mwi ukuba abasanguluka lwa ku mupashi? Pa kwishiba icasuko, natubale tubebete amashiwi ayo Yehova aebele abaYuda abalefuma ku Babiloni uko bali abasha mu 500 B.C.E. (Belengeni Esaya 52:11.) Umulandu uukalamba uo balebwelelamo ku Yerusalemu, ni ku kukuula itempele no kutendeka cipya cipya ukupepa kwa cine. (Esra 1:2-4) Yehova alefwaya abantu bakwe baleke imipepele yonse iya bena Babiloni. Moneni ukuti alibapeele amafunde ya kukonka. Abebele ukuti: “Mwi-ikatako ku cishasanguluka; fumeni muli ena, isungeni aba busaka.” Tatufwile ukuleka ukupepa kwa bufi kwakowesha ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova. Nomba cinshi tushifwile ukucita? Ukuba abasanguluka ku mupashi kwalola mu kuti tufwile ukutaluka ku fisambilisho na kuli fyonse ifyo ukupepa kwa bufi kucita.

7. Bushe ni bani Yesu abomfya pa kwafwa abasambi bakwe ukuba aba busaka mu mipepele?

⁷ Ilyo fye Yesu bamubikile pa Bufumu, alibikileko inshila iyaishibikwa bwino iyo abomfya pa kwafwa abasambi bakwe ukuba abasanguluka ku mupashi. Iyi nshila, musha wa cishinka kabili uwashilimuka uo Kristu asontele mu 1919. (Mat. 24:45) Ilyo ulya mwaka walefika, ninshi abasambi ba Baibolo bali-isangulula kale ku fisambilisho fya bufi ifingi. Lelo balingile ukusangululwa na kabili ku mupashi. Kristu alibomfya umusha wakwe uwa cishinka ukulasambilisha abasambi bakwe pa mitebeto imo ne ntambi ifyo bashilingile ukulasefyako. (Amapi. 4:18) Natulandeko pali fimo.

8. Finshi Abasambi ba Baibolo baishibe kale pali Krisimasi, lelo cinshi ico bashailwike?

⁸ Abasambi ba Baibolo balishibe kale ukuti abalesefya Krisimasi basenshi no kuti Yesu tafyelwe pa 25 December. Magazini ya Zion’s Watch Tower iya mu December 1881 yatile: “Abantu abengi abaisa mu calici baali basenshi kale. Lelo ukwaluka kwabo kwali fye kwa mwi shina pantu na bashimapepo abasenshi baishileba bashimapepo abena kristu kabili pa kwita aya maholide ya basenshi batampile ukulabomfya amashina ya bwina Kristu, Krisimasi ni imo pali aya maholide.” Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu 1883, pa mutwe wa kuti “When Was Jesus Born?” (Ni Lilali Yesu Afyelwe?) lwalandile ukuti Yesu  afyelwe nalimo mu October. * Lelo, Abasambi ba Baibolo pali ilya nshita tabamwene ubucindami bwa kuleka ukusefya Krisimasi. Balitwalilile ukusefya kabili no lupwa lwa pa Bethel ku Brooklyn nalo lwalesefyako. Nomba pa numa ya 1926, ifintu fyalitendeke ukwaluka. Mulandu nshi?

9. Finshi Abasambi ba Baibolo bailwike pali Krisimasi?

⁹ Ilyo Abasambi ba Baibolo bapitulwikemo sana no kufwailisha ifishinka pali ili lyashi, bailwike ukuti Krisimasi ne fyo abantu bacita pa kusefya filasaalula Lesa. Icipande caleti, “The Origin of Christmas,” (Ifyo Krisimasi Yatendeke) icafumine muli magazini ya The Golden Age iya December 14, 1927, calandile ukuti ukusefya Krisimasi kwa basenshi kabili mwafula fye ukwangala no kupepa utulubi. Calandile no kuti Kristu te walandile ukuti abantu balesefya Krisimasi kabili calandile na pali Krisimasi ukuti: “Apo icalo, na bantu e lyo na Satana Kaseebanya balatungilila Krisimasi . . . cilangililo ca kuti Abena Kristu abaipeela ababombela Yehova tabalingile ukusefyako.” Kanshi te kuti tupape umulandu ulupwa lwa pa Bethel lushasefesheko Krisimasi mu December ulya wine mwaka, no mulandu bashisefeshako ukushinta na lelo!

10. (a) Finshi ifyo Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu ciNgeleshi ulwa mu December 1928 lwalandile pali Krisimasi? (Moneni na kabokoshi akaleti “ Krisimasi, Ifyo Yatendeke ne co Basefesha.”) (b) Bushe abantu ba kwa Lesa finshi babebele pa maholide yambi na pa kusefya ifyo tabalingile ukulacita? (Moneni akabokoshi akaleti “ Ifyatendeke Amaholide Yambi no Kusefya Kumbi.”)

¹⁰ Umwaka wakonkelepo, Abasambi ba Baibolo balishibilepo na fimbi pali Krisimasi. Pa 12 December mu 1928, munyinefwe Richard H. Barber, uwalebombela pa maofeshi yakalamba alandile ilyashi pa mulabasa ilyalandile pa fyo ukusefya kwa cisenshi kwatendeke. Bushe abantu ba kwa Lesa bacitile shani pa fyo babebele ku ba ku maofeshi yakalamba? Ilyo  munyinefwe Charles Brandlein aibukishe ifyo ena no lupwa lwakwe balekele ukusefya Krisimasi, atile: “Bushe calitukosele ukuleka ukusefya ifya cisenshi? Awe nakalya! . . . Cali fye kwati kufuula ica kufwala icalamba no kucipoosa.” Munyinefwe Henry A. Cantwell uwaishileba kangalila enda na o alandile cimo ciine ati: “Twalitemenwe sana ukuti twalilekele ukucita ifintu fimo pa kuti tulange ukuti twalitemwa Yehova.” Abasambi ba cishinka aba kwa Kristu bali-itemenwe ukwaluka kabili tabasefyako ifyafuma mu kupepa kwa bufi. *—Yoh. 15:19; 17:14.

11. Kuti twalanga shani ukuti tulatungilila Imfumu Mesia?

¹¹ Ala ifyo Abasambi ba Baibolo bacitile fyaliweme nga nshi kabili tufwile ukubapashanya! Nga twatontonkanya pa fyo bacitile, kuti cawama twayipusha atuti: ‘Bushe ncita shani nga ca kuti umusha wa cishinka atweba ukucita fimo? Bushe ndasumina no kucita ifyo fine?’ Nga twaitemenwa ukumfwila, ninshi tuletungilila Imfumu Mesia iitupeela ifya kulya pa nshita yalinga ukupitila mu musha wa cishinka.—Imil. 16:4, 5.

12. Bushe Abasambi ba Baibolo pa myaka iingi balemona shani umusalaba?

¹² Pa myaka iingi Abena Kristu balemona umusalaba ukuti cali cishibilo ca Bwina Kristu. Lelo tabalemona ukuti balingile ukupepa umusalaba pantu balishibe ukuti Lesa tafwaya abapepa utulubi. (1 Kor. 10:14; 1 Yoh. 5:21) Mu 1883, Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu ciNgeleshi talwapitile na mu mbali, lwatile fye, “Lesa alikaanya ukupepa utulubi.” Na lyo  line, pa kubalilapo Abasambi ba Baibolo balemona kwati limo caleba fye bwino ukubomfya umusalaba. Ku ca kumwenako, baleumfwa bwino ukufwala akabekobeko apaleba umusalaba ne cilongwe nga ka kubeshibilako. Bena baletontonkanya ukuti nga batwalilila aba cishinka mpaka ne mfwa, baali no kupokelela icilongwe ca mweo. Ukutampila mu 1891, umusalaba ne cilongwe fyaleba pe bula lya kubalilapo ilya Ulupungu lwa kwa Kalinda.

13. Finshi abasambi ba kwa Kristu baishibe pa fyo balingile ukulamona umusalaba? (Moneni na kabokoshi akaleti “ Baile Baleishibilapo na Fimbi pa fyo Balingile Ukulamona Umusalaba.”)

¹³ Abasambi ba Baibolo balicindike sana umusalaba ne cilongwe. Lelo, mu kupwa kwa ba 1920, abasambi ba kwa Kristu baile baleiluka pa fyo balingile ukulamona umusalaba. Ilyo munyinefwe Grant Suiter uwaishileba na mwi Bumba Litungulula alelanda pa fyacitike pa kulongana kukalamba ukwali mu Detroit, Michigan, ku America, mu 1928, aibukishe ati: “Pali kulya kulongana, twatampile ukulamona umusalaba ne cilongwe ukuti fiibi kabili Abena Kristu tabalingile no kulafibomfya.” Ilyo papitile imyaka iinono, abantu ba kwa Lesa balishibilepo na fimbi pa musalaba ne cilongwe. Calishibikwe bwino sana ukuti ababa mu kupepa kwasanguluka kabili ukwa busaka tabalingile ukulabomfya umusalaba.

14. Bushe abantu ba kwa Lesa bacitile shani ilyo babebele pa fyo balingile ukulamona umusalaba?

¹⁴ Bushe abantu ba kwa Lesa bacitile shani ilyo babele ukwaluka mu fyo balemona umusalaba? Bushe balitwalilile ukulabomfya umusalaba ne cilongwe pa mulandu wa kuti balitemenwe sana ifi fintu? Ba Lela Roberts ababombela Yehova pa myaka iingi batile, “Ilyo fye twailwike ico umusalaba waleimininako, tatwaikete na ku cani, twalilekele ukuubomfya.” Ba nkashi Ursula Serenco balandile ifyo aba bwananyina abengi baleumfwa, batile: “Twaishileiluka ukuti ifyo twacindamike ukuti e fishibilo ifyaleimininako imfwa ya kwa Shikulu, no kuti e fyalelangilila ukuti tuli Bena Kristu abaipeela, fyali fya basenshi. Nga filya fine Amapinda 4:18 yalanda, twalyumfwile bwino sana ukuti ulubuuto lwaleya lulebuutilako fye.” Abasambi ba kwa Kristu aba cishinka tabalefwaya ukulacitako ifintu ifishasanguluka ifyo ababa mu kupepa kwa bufi bacitako!

15, 16. Kuti twalanga shani ukuti tulafwaisha ukulasunga imansa ishe tempele lya kwa Yehova ilya mampalanya isha busaka?

¹⁵ Na muno nshiku mwine, tatufwaya ukulacitako ifyaba mu kupepa kwa bufi. Twalishiba ukuti Kristu alabomfya inshila iyaishibikwa bwino sana, e kutila umusha wa cishinka kabili uwashilimuka ku kwafwa abantu bakwe ukuba abasanguluka ku mupashi. Kanshi ilyo batweba pa kukanasefyako amaholide, ukukanakonka intambi no kukanacitako ifyo ababa mu kupepa kwa bufi bacita, tufwile ukumfwa ilyo line fye. Nga filya fine bamunyinefwe na bankashi abaliko ilyo Kristu atendeke ukuteka balesunga imansa she tempele lya kwa Yehova ilya mampalanya isha busaka, na ifwe e fyo tufwaisha ukucita.

¹⁶ Muli shino nshiku sha kulekelesha, Kristu alebombesha sana ukucita ifintu ifyo tushimona na menso ku kucingilila  icilonganino ca kwa Yehova ku bantu abengacikowesha. Bushe acita shani ifi? Natumone.

17, 18. Mu cilangililo ca mukwau, bushe ni mwi mwalola aya mashiwi (a) Ukupoosa umukwau muli bemba, (b) “Ukwikata isabi lya misango yonse,” (c) Ukubuula isabi ilisuma no kulibika mu fipe, na (d) Ukupoosa isabi ilibi?

¹⁷ Imfumu Yesu Kristu, ilacingilila ifilonganino fya bantu ba kwa Lesa mwi sonde lyonse. Kristu na bamalaika balabomba umulimo wa kupaatulula ababifi ukubafumya ku balungama, lelo te kuti tumone no kumona ukuti balebomba uyu mulimo. Yesu alandile pali uyu mulimo mu cilangililo ca mukwau. (Belengeni Mateo 13:47-50.) Bushe ici cilangililo calola mwi?

¹⁸ Ukupoosa ‘umukwau muli bemba.’ Umukwau wimininako umulimo wa kushimikila pa Bufumu uulebombwa mwi sonde lyonse. “Ukwikata isabi lya misango yonse,” kwimininako abantu abengi abaumfwa imbila nsuma, abapingulapo ukuba Abena Kristu ba cine, na ba kuti balitemwa icine lelo tabalapingulapo ukuba mu kupepa kwa cine. * ‘Ukubuula isabi ilisuma no kulibika mu fipe.’ Abantu aba cishinka balebalonganika mu filonganino umo bapepa Yehova mu nshila iyasanguluka. ‘Ukupoosa isabi ilibi.’ Muno nshiku sha kulekelesha Kristu na bamalaika balapaatulula “ababifi ukubafumya ku balungama.” * Kanshi bonse abashili ba cishinka abashifwaya ukuleka ukucita ifyo basuminamo ifyo Baibolo yalesha, tababasuminisha ukukowesha icilonganino. *

19. Bushe mumfwa shani pa fyo Kristu acita pa kwafwa abantu ba kwa Lesa ukutwalilila ukuba aba busaka no kukanakowesha ukupepa kwa cine?

¹⁹ Ala tulakoseleshiwa pa kwishiba ukuti Imfumu, Yesu Kristu ilatucingilila! Na kabili tulomfwa bwino sana pa kwishiba ukuti na pali ino nshita Kristu alasangulula no kucingilila ukupepa kwa cine na bakapepa ba cine nga filya fine acitile na mu nshita ya batumwa! Ala kwena tulatasha pa fyo Kristu abombesha ukucingilila abantu ba kwa Lesa pa kuti batwalilile ukuba aba busaka na pa kuti ukupepa kwa cine kutwalilile ukuba ukwasanguluka! Kuti twalanga ukuti tulatungilila Imfumu no Bufumu bwaiko nga tatulecitako fyonse ifyo ababa mu kupepa kwa bufi bacita.