ICIPANDWA 11
“Balisekelele Nga Nshi no Kwisulamo Umupashi wa Mushilo”
Ifyo Paulo acitile ilyo asangile abantu abankalwe, abashalefwaya ukumfwa icine
Ili lyashi lifumine pa Imilimo 13:1-52
1, 2. Bushe ulwendo lwa kwa Barnaba na Sauli lwali no kupusanako shani, kabili umulimo baali no kubomba wali no kwafwa shani ukufikilisha amashiwi yaba pa Imilimo 1:8?
ABA mu cilonganino ca mu Antioke balisansamwike nga nshi pali ubu bushiku. Pali bakasesema na bakasambilisha bonse abaali muli ici cilonganino, Barnaba na Sauli e bo umupashi wa mushilo wasalile ukuti batwale imbila nsuma ku fifulo ifyali ukutali sana. a (Imil. 13:1, 2) Kwena, na kale kwali abaume na bambi abali abafikapo abo batumine. Lelo, aba bamishonari baile ku fifulo uko abantu bapokelele kale ubuKristu. (Imil. 8:14; 11:22) Nomba pali iyi nshita, Barnaba na Sauli pamo na Yohane Marko uwa kubabombela, bali no kubatuma ku fyalo uko abantu abengi bashaumfwilepo imbila nsuma.
2 Palipitile nalimo imyaka 14 ukutula apo Yesu aebele abakonshi bakwe ukutila: “Mukaba inte shandi mu Yerusalemu na mu Yudea monse na mu Samaria, na ku mpela ya pano isonde.” (Imil. 1:8) Ukusontwa kwa kwa Barnaba na Sauli ukuyabomba bumishonari kwali no kwafwa ukufikilisha amashiwi Yesu aseseme! b
Ukupaatulwa “ku Kubomba Umulimo” (Imil. 13:1-12)
3. Mulandu nshi caafishe ukwenda inyendo ishitali mu nshita ya batumwa?
3 Ala caliwama nga nshi pali lelo, abantu kuti bayenda iawala limo fye nelyo amaawala yabili ukuya ukutali sana, pantu nomba kwaliba imyotoka ne ndeke. Kale mu nshiku sha batumwa, takwali ifintu fya musango yo, abantu baleenda sana pa makasa, kabili ilingi line baleenda mu mpanga umwali sana amabwe. Ulwendo lwa bushiku bumo ulwa kwenda fye nalimo amakilomita 30, lwalenasha nga nshi! c Nangu ca kutila Barnaba na Sauli balefwaisha ukutendeka umulimo wabo, balishibe no kuti pa kubomba uyu mulimo bali no kuibikilishako e lyo no kuipeelesha.—Mat. 16:24.
4. (a) Bushe Barnaba na Sauli basontelwe shani, kabili bamunyinabo bacitile shani ilyo basontelwe? (b) Bushe kuti twatungilila shani bamunyinefwe abapeelwa imilimo mu cilonganino?
4 Nomba mulandu nshi umupashi wa mushilo wasontele fye Barnaba na Sauli ukuti bapaatulwe “ku kubomba umulimo”? (Imil. 13:2) Baibolo tayalanda. Lelo twalishiba ukuti umupashi wa mushilo e walengele ukuti aba baume basalwe. Takwaba apo calembwa ukuti bakasesema na bakasambilisha mu Antioke balikene ukusalwa kwa aba baume. Lelo balitemenwe ilyo aba baume basontelwe. Elenganyeni ifyo Barnaba na Sauli baumfwile ilyo bamunyinabo ukwabula ukubafimbila ‘balekele ukulya, balapepa kabili bababikapo iminwe no kubaleka baye.’ (Imil. 13:3) Na ifwe bene tufwile ukutungilila bonse abapeelwa imilimo mu cilonganino, ukusanshako na baume abasontwa nga bakangalila mu cilonganino. Mu nshita ya kulafimbila abapeelwa imilimo ya musango yu mu cilonganino, tufwile ‘ukubacindikisha mu kutemwa pa mulandu wa mulimo wabo.’—1 Tes. 5:13.
5. Londololeni ifyo cali pa kuti Barnaba na Sauli bashimikile pa cishi ca Kupro.
5 Ilyo Barnaba na Sauli baendele pa makasa ukufika ku cabu ca Selukia icali mupepi na Antioke, baninine ubwato ukuya ku cishi ca Kupro, apali amakilomita 200. d Apo Barnaba ali mwina Kupro, afwile alefwaisha ukubila imbila nsuma ku bantu abali pali ici cishi. Ilyo bafikile mu Salami umusumba uwabela ku kabanga ka cishi, aba baume tabapoosele na nshita. Apo pene fye, “batendeke ukusabankanya icebo ca kwa Lesa mu masunagoge ya baYuda.” e (Imil. 13:5) Barnaba na Sauli balyendele ukupulinkanya Kupro yonse, bafwile baleshimikila mu misumba yonse iikalamba umo balepita. Tatwaishiba inshila aba bamishonari bapitile, lelo balyendele amakilomita nalimo 220!
6, 7. (a) Bushe Sergi Pauli ali ni nani, kabili mulandu nshi Bar-Yesu alefwaila ukumulesha ukukutika ku mbila nsuma? (b) Finshi Sauli acitile ilyo Bar-Yesu alefwaya ukulesha umulashi ukukutika ku mbila nsuma?
6 Mu nshita ya batumwa, mu Kupro mwalifulile sana ukupepa kwa bufi. Caishileishibikwa sana ukuti mwali ukupepa kwa bufi lintu Barnaba na Sauli bafikile ku Pafu, ku masamba ya cishi. Kulya e ko basangile “umuntu umo, uwa finjelengwe, kasesema wa bufi, umuYuda ishina lyakwe ni Bar-Yesu, kabili ali no mulashi Sergi Pauli, umuntu uwacenjela.” f Mu nshita ya batumwa, abena Roma abengi abali abasambilila sana ukubikako no “muntu [uwali] uwacenjela,” Sergi Pauli, ilingi line baleya ku wa finjelengwe nelyo ku upendula intanda mu kwipusha pa kuti beshibe ifyo bengacita pa fintu fimo ifyacindama. Nangu cibe fyo, Sergi Pauli alitemenwe imbila nsuma ya Bufumu kabili “alefwaisha ukumfwa icebo ca kwa Lesa.” Nomba Bar-Yesu tatemwenwe pa fyo Sergi Pauli alefwaisha ukumfwa imbila nsuma ya Bufumu. Pa mulandu wa ncito alebomba Bar-Yesu balemwita ukuti Eluma, icipilibula “uwa finjelengwe.”—Imil. 13:6-8.
7 Bar-Yesu talefwaya imbila nsuma ya Bufumu. Kanshi ico ali fye no kucita pa kuti asungilile incito yakwe nga mpanda mano wa kwa Sergi Pauli, “kufumya umulashi ku citetekelo.” (Imil. 13:8) Lelo Sauli tali nakuleka fye ulya mwaume wa malele ukulesha Sergi Pauli ukukutika ku mbila nsuma. E ico finshi Sauli acitile? Ilyashi litila: “Sauli, uwitwa kabili Paulo, pa kwisulamo umupashi wa mushilo, alimulolekeshe [Bar-Yesu] no kutila: ‘We ncenjeshi yakamamo na menshi kabili kabepa, we mwana wa kwa Satana Kaseebanya, we mulwani wa fintu fyonse ifyalungama, bushe tawakaleke ukupondamika inshila shalungama isha kwa Yehova? Lelo, mona! ukuboko kwa kwa Yehova kuli pali iwe, kabili walapofula, tawamone akasuba pa nshita imo.’ Apo pene kwaponene akafiifi pali ena, kabili alepulumpunta fye alefwaya aba kumwikata ku kuboko ukuti bamutungululeko.” g Finshi fyaishilecitika pa numa ya ici cipapwa? “Umulashi, pa kumona icacitike, alisumine, pantu alipapile pe sambilisho lya kwa Yehova.”—Imil. 13:9-12.
Nga filya Paulo acitile, tulaba abashipa pa kulandilako icine nga baletucusha
8. Finshi tufwile ukucita pa kuti tube abashipa nga filya Paulo ali ilyo aleshimikila?
8 Paulo tatiinine Bar-Yesu nangu panono. Na ifwe bene tatufwile ukumfwa umwenso ilyo abakaanya balefwaya ukonaula icitetekelo ca bantu abatemenwe imbila nsuma ya Bufumu. Nangu cibe fyo fyonse ifyo tulelanda fifwile ukuba ‘ifisuma, ifyalungwamo umucele.’ (Kol. 4:6) Lelo na kabili tatufwile ukusakamikwa sana ukuti twalapusana na bakaanya ica kuti twalatiina no kushimikila ku bantu abalefwaya ukusambilila icine. Na kabili tatufwile ukutiina ukusansalika ukupepa kwa bufi ukutwalilila “ukupondamika inshila shalungama isha kwa Yehova,” filya Bar-Yesu acitile. (Imil. 13:10) Shi natushipe ukubila icine ku bantu, e lyo no kubalenga ukutemwa ifyo tulesosa nga filya Paulo acitile. Nangu ca kutila abantu te kuti bamone ifipesha amano nga cilya camwene umwaume uo Paulo ashimikile, ico tufwile ukwishiba ca kuti Yehova akabomfya umupashi wa mushilo ukukula bonse abalefwaya icine.—Yoh. 6:44.
“Amashiwi ya Kukoselesha” (Imil. 13:13-43)
9. Fintu nshi ifisuma ifyo Paulo na Barnaba bacitile ifyo abaletungulula mu filonganino pali lelo bafwile ukukonka?
9 Cimoneka kwati abantu mu Pafu balishele baaluka ilyo Paulo na Barnaba bafumine muli ulya musumba kabili baninine ubwato ukuya ku musumba wa Perga uwali ku lulamba lwa Asia Minor. Nga kubomfya ubwato kwenda amakilomita 250. Pa Imilimo 13:13, aba baume baishibikwa nga “Paulo na banankwe.” Aya mashiwi yalola mu kuti nomba Paulo e watendeke ukutungulula imilimo aba baume balebomba. Lelo tapaba apo balanda ukuti Barnaba alefimbila Paulo. Lelo aba baume babili balitwalilile ukubombela pamo, ukucita ifyo Lesa alefwaya. Paulo na Barnaba baba fya kumwenako fisuma kuli bonse abatungulula mu filonganino pali lelo. Mu nshita ya kulacimfyanya ukufwaya ififulo, Abena Kristu balebukisha amashiwi Yesu alandile ukutila: “Bonse muli ba bwananyina.” Na kabili atile: “Onse uwaicindamika bakamuceefya, na onse uuiceefya bakamucindamika.”—Mat. 23:8, 12.
10. Londololeni ifyo ubulendo bwali ukufuma ku Perga ukuyafika ku Antioke mu Pisidia.
10 Ilyo bafikile mu Perga, Yohane Marko alibwelelemo ku Yerusalemu, no kusha Paulo na Barnaba. Amalembo tayalondolola icalengele ukuti abwelelemo mu kupumikisha fye. Paulo na Barnaba balitwalilile ulwendo, ukufuma ku Perga ukuyafika ku Antioke wa mu Pisidia umusumba uwali mu citungu ca Galatia. Ulu lwali lwendo ulwayafya nga nshi, pantu umusumba wa Antioke mu Pisidia wali pa mulundu, apalepele amamita 1,100 ukufuma pa nshi. Inshila ishali mu mpili na sho shali ishabipa nga nshi, pantu e mo ifipondo fyalefisama ukulasansa abantu. E lyo na kabili, cali kwati pali iyi nshita Paulo alelwala. h
11, 12. Ilyo Paulo alelanda mwi sunagoge lya mu Antioke wa ku Pisidia, bushe acitile shani pa kuti abantu batemwe ifyo alelanda?
11 Paulo na Barnaba baingile mwi sunagoge lya mu Antioke wa ku Pisidia, pa bushiku bwe Sabata. Baibolo ishimika aiti: “Pa numa ya kubelengela abantu Amafunde na mabuuku ya Bakasesema, abakalamba be sunagoge babatumiine inkombe, abati: ‘Mwe baume, bamunyinefwe, nga muli na mashiwi ya kukoselesha abantu, soseni.’” (Imil. 13:15) Paulo alimine no kulanda ku bantu.
12 Paulo atendekelepo ukulanda ku balongene ukutila: “Mwe baume, abena Israele na imwe bambi abatiina Lesa.” (Imil. 13:16) Abo Paulo alelandako bali baYuda e lyo na basangwike abaYuda. Nomba bushe, Paulo acitile shani pa kulenga abo alelandako ukutemwa ifyo alesosa apo tabaishibe umulimo wa kwa Yesu mu kufikilisha ifyo Lesa afwaya? Ica kubalilapo, Paulo asupwile ilyashi pa luko lwa baYuda. Abalondolwelele ifyo Yehova “asansabike abantu ilyo bali abalebeshi mu calo ca Egupti,” e lyo ne fyo pa numa ya kubalubula “aleshipikisha fye pa mulandu wa mibele yabo mu matololo” pa myaka 40. Paulo na kabili alondolwele ifyo abena Israele bapokele Icalo ca Bulayo ne fyo Yehova “abakenye impanga ya muli cilya calo.” (Imil. 13:17-19) Bamo batontonkanya ukuti ilyo Paulo alelanda ili lyashi napamo alelosha ku Malembo yamo ayo balebelenga mu kupongomoka ilyo bashilatendeka ukusefya Isabata. Nga ca kuti ifi e fyo cali, ninshi apa na po tulemona ukuti Paulo alishibe ifya ‘kuba ku bantu bonse nge fyo bali.’—1 Kor. 9:22.
13. Bushe kuti twacita shani pa kulenga abantu tulelandako ukufwaya ukusambilila pali Yehova?
13 Na ifwe bene tufwile ukwesha na maka ukulenga abantu tulelandako ukufwaisha ukumfwa ku bukombe ubo tulebashimikila. Ica kumwenako fye, nga twaishiba fimo pa mipepele ya muntu tulelandako kuti catwafwa ukusala bwino ilyashi ilingamulenga ukufwaya ukukutika. Na kabili kuti twaambula amalembo yamo mu Baibolo ayo aishiba. Kuti cawama ukuleka umuntu aibelengela umwine muli Baibolo yakwe. Fwayeni inshila mwingabomfya ishingalenga abantu mulelandako ukufwaisha ukusambilila pali Yehova.
14. (a)Bushe Paulo atendeke shani ukulanda ilyashi lisuma pali Yesu, kabili finshi asokele abo alelandako? (b) Bushe abantu bacitile shani iIyo baumfwile ifyo Paulo alandile?
14 Paulo akonkeshepo ukulanda pa fyo imfumu sha bena Israele shakonkene ukufika fye na ku “mupusushi, Yesu” uo Yohane Kabatisha aletangilila. Lyena Paulo alondolwele ifyo Yesu bamwipeye ne fyo bamubushishe. (Imil. 13:20-37) Paulo atile: “E ico, lekeni cishibikwe kuli imwe, . . . ukuti muli Yesu e mo tulebilila ukutila kuti mwaelelwa imembu. . . . Onse uwasumina alalungamikwa muli Yesu.” Lyena umutumwa asokele abo alelandako ukutila: “Cenjeleni ukuti icasoselwe muli Bakasesema tacimuponene, ‘Moneni, mwe ba misuula, kabili papeni, no konaika, pantu ine ndebomba umulimo mu nshiku shenu, umulimo uo tamwakasumine nakalya nangu umuntu engamushimikila fyonse.’” Ifyo abantu bacitile ilyo Paulo alandile, ca kupapa. Baibolo itila, “Abantu balapapaata ukuti bakesebashimikilako aya yene amashiwi pe sabata ilyakonkapo.” Na kabili ilyo abantu bafumine mwi sunagoge, “abengi aba mu baYuda na basangwike fye abaYuda abalepepa Lesa bakonkele Paulo na Barnaba.”—Imil. 13:38-43.
“Tulealukila ku Bena Fyalo” (Imil. 13:44-52)
15. Finshi fyacitike pe Sabata ilyo Paulo alandile ku bantu abalongene?
15 Pe Sabata ilyakonkelepo, “ni cikanga umusumba onse” ulongane ku kumfwa kuli Paulo. AbaYuda bamo tabatemenwe ukumona ifi, “batendeke ukukaanya no kupontela ifyalelanda Paulo.” Ukwabula ukumfwa umwenso, Paulo na Barnaba baebele balya bantu ukuti: “Calilingile ukuti icebo ca kwa Lesa cibalilepo ukulandwa kuli imwe. Apo mulecikaana, kabili tamuleilinga abawamina umweo wa muyayaya, moneni! tulealukila ku bena fyalo. Na kuba, Yehova atwebele amashiwi ya kuti, ‘Nimusala ukuba ulubuuto ku bena fyalo, ku kuba ipusukilo ku mpela ye sonde.’”—Imil. 13:44-47; Esa. 49:6.
“Batampile ukucusha Paulo na Barnaba . . . abasambi balitwalilile ukupokelela umupashi wa mushilo.”—Imilimo 13:50-52
16. Bushe abaYuda bacitile shani ilyo baumfwile amashiwi ayaluma ayo bamishonari babebele, kabili Paulo na Barnaba bacitile shani ilyo babacushishe?
16 Abena fyalo abaumfwile aya mashiwi balisekelele, na “bonse abali no mutima uusuma uwalefwaya umweo wa muyayaya balitetekele.” (Imil. 13:48) Mu kwangufyanya fye icebo ca kwa Yehova calisalangene muli cilya calo conse. Lelo ifyo abaYuda bacitile fyalipusene ku fyo Abena fyalo bacitile. Na kuba aba bamishonari baebele abaYuda ukutila nangu ca kutila icebo ca kwa Lesa calibililwe kuli bena intanshi, apo balisalilepo ukukaana Mesia, e mulandu wine Lesa ali no kubakandila icabipisha. AbaYuda, basongele abanakashi abacindikwa na bakalamba ba mu musumba “kabili batampile ukucusha Paulo na Barnaba no kubatamfisha ku nse ya musumba.” Bushe Paulo na Barnaba bacitile shani? “Babakuntiile ulukungu ku makasa yabo no kuya ku Ikonia.” Bushe apa pene e papwilile ubuKristu mu Antioke wa mu Pisidia? Awe nakalya! Abasambi abashele balitwalilile ‘ukusekelela nga nshi no kwisulamo umupashi wa mushilo.’—Imil. 13:50-52.
17-19. Ni muli finshi umo twingapashanya Paulo na Barnaba, kabili nga twacite fyo kuti twaba shani ne nsansa?
17 Kuti twasambililako ifintu ifyacindama sana ku fyo aba baume ba cishinka bacitile ilyo babacushishe. Tatufwile ukuleka ukushimikila nangu fye ni lintu abantu abalumbuka mu calo batulesha ukubila ubukombe bwa Bufumu. Na kabili, ilyo abantu ba mu Antioke bakeene ubukombe Paulo na Barnaba balebila, Paulo na Barnaba ‘bakuntile ulukungu ku makasa yabo.’ Bacitile fi ukulangisha ukuti tabapatile abekala musumba iyo, lelo balefwaya abantu ukwishiba ukuti tabali na kuba no mulandu pa fyali no kucitikila abantu mu musumba. Aba bamishonari balishibe ukuti tapali ifyo bali no kucitapo pa fyo abantu bali no kusalapo pa mashiwi babashimikile. Amaka bakwete fye ya kusalapo nga ca kuti bali no kutwalilila ukushimikila imbila nsuma nelyo iyo. Na cine tabalekele ukushimikila, e fyo bacitile ilyo baleya ku Ikonia!
18 Bushe abasambi abashele mu Antioke bena bacitile shani? Ca cine, bali mu cifulo umo abantu bashatemenwe icine. Lelo tabali na kuba fye ne nsansa pantu abantu balepokelela imbila nsuma. Yesu atile: “Abapaalwa ni abo abomfwa no kukonka icebo ca kwa Lesa!” (Luka 11:28) Ifyo fine e fyo abasambi mu Antioke mu Pisidia bapangile ukucita.
19 Nga filya fine Paulo na Barnaba bacitile, shi natuleibukisha lyonse ukuti, umulimo wesu wa kubila imbila nsuma. Abantu abene e bafwile ukusalapo nampo nga balefwaya ukusumina ubukombe tulebila nelyo ukukaana. Nga ca kuti abo tuleshimikilako tabalefwaya ukumfwa ku mbila nsuma, kuti twasambilila ku fyo abatumwa ba kubalilapo bacitile. Nga twatemwa icine no kulatungululwa no mupashi wa mushilo na ifwe bene tukaba ne nsansa nangu ilyo abantu baletukaanya.—Gal. 5:18, 22.
a Moneni akabokoshi akaleti “ Barnaba—‘Umwana wa Cisansamushi.’”
b Pali iyi nshita, ifilonganino fyalifikile fye na ku Antioke wa ku Siria, iyabelele ku kapinda ka ku kuso aka Yerusalemu apali amakilomita nalimo 550.
c Moneni akabokoshi akaleti “ Amafya Balekwata pa Bulendo.”
d Mu nshita ya batumwa, ubwato bwaleenda nalimo amakilomita 150 mu bushiku bumo nga ca kutila umwela ulepuupa bwino. Nomba imiceele nga taili bwino balekokola pa kuti bayefika.
e Moneni akabokoshi akaleti “ Ifyalecitika mu Masunagoge ya BaYuda.”
f Ubuteko bwa ciRoma e bwaletungulula Kupro. Uwaleteka ici cishi ali ni cilolo mukalamba uwaletungulula icitungu conse, balemwita ukuti umulashi.
g Ukufuma pali iyi ine nshita, Sauli batendeke ukumwita ati Paulo. Bamo balanda ukuti atendeke ukubomfya ili ishina lya ciRoma ku kulanga umucinshi kuli Sergi Pauli. Lelo apo Paulo uwali “umutumwa ku bena fyalo,” alitwalilile ukubomfya ili shina na lintu afumine mu Kupro, kanshi ninshi alefwaya fye ukuti balemwita ishina lya ciRoma. Nalimo alebomfya ishina lya kuti Paulo pantu ifyo abaGriki bashimbula ishina lyakwe ilya ciHebere ilya kuti Sauli, fyalipalana sana ne shiwi limo ilya mu ciGriki ilishawama.—Rom. 11:13.
