1-6. Shimikeni ifyacitike ifilelangilila ukuti baNte balashimikila mu ncende ishalekanalekana kabili mu nshila ishapusanapusana.

 REBECCA, Nte wacaice mu Ghana, amona isukulu asambililapo ukuti e cifulo cakwe ica kushimikilamo. Lyonse fye mu cola cakwe ica ku sukulu mulaba ifitabo ifilanda pali Baibolo. Pa nshita ya kutuusha, nga akwata akashita alashimikila abasambi banankwe imbila nsuma. Rebecca alitampa ukusambilila Baibolo na basambi banankwe bamo bamo.

² Pa cishi ca Madagascar, icabela mupepi na ku lulamba lwa bemba ku kabanga ka Africa, bapainiya babili abalume na bakashi balenda libili libili amakilomita nalimo 25 ninshi nakukaba icine cine pa kuti fye baye ku mushi uwabela ukutali sana. Baya mu kutungulula amasambililo ya Baibolo ku balefwaya ukusambilila.

³ Pa kuti bayefika ku bantu abaikala mu lulamba lwa mumana wa Paraguay no wa Paraná, baNte mu Paraguay babombele capamo na bantu bambi 15 abaitemenwe fye abene ukupanga ubwato. Ubu bwato kuti bwasenda abantu 12. Ukubomfya ubu bwato, bakashimikila ba Bufumu abacincila balisalanganya imbila nsuma ukufika ku ncende ishishalefikako abantu.

⁴ BaNte ba ku Alaska na bo balashukila akashita ukushimikila abantu imbila nsuma mu lusuba ilyo abengi batandalila sana cilya calo. Ilyo amato ayakalamba yaleleta abatandashi abafuma ku fyalo ifyalekanalekana, Inte sha ku Alaska shiminina pa cabu ninshi nabekata magazini ne fitabo mu ndimi ishalekanalekana. Muli ilya ine ncende, indeke yalibomfiwa sana pa kufika ku mishi iyabela ukutali, ne ci calenga imbila nsuma ukufika ku mishi ya Aleut, Athabascan, Tsimshian, na Klinket.

⁵ BaLarry, aba ku Texas, ku United States of America, bekala umwa kusungila abakote na balemana kabili muli ci cine cifulo caibela e mo bashimikila. Nangu ca kutila bendela pa ncinga ya balemana pa mulandu wa busanso ubwabaponene, baLarry balabombesha. Balashimikilako bambi pa lyashi lya Bufumu, na pe subilo lyabo ilyashimpwa pali Baibolo ilya kuti ilyo Ubufumu bukalateka bushiku bumo bakenda na kabili.—Esa. 35:5, 6.

⁶ Pa kuti fye bayesangwa ku kulongana kukalamba ukwabelele ku kapinda ka ku kuso aka Myanmar, ibumba lya Nte baendele inshiku shitatu mu bwato ukufuma ku Mandalay. Apo balefwaisha ukushimikila abantu imbila nsuma, balisendele ifitabo ifilanda pali Baibolo, ifyo bapeeleko bambi abo baali na bo mu bwato. Ubwato bwaleti fye nga bwashiika pa mushi umo, aba bakashimikila bacincila balefuma no kwingila mu mushi, pa kuti bapeeleko abantu  ifitabo na magazini. Abantu bambi abaleninina mu nshila baleba kwati cifulo cipya ica kubombelamo ilyo bakasabankanya ba Bufumu babwelela mu bwato.

7. Ni nshila nshi bakapepa ba kwa Yehova bashimikililamo pa Bufumu bwa kwa Lesa, kabili cinshi caba e buyo bwabo?

⁷ Nge fyo twamona kuli ifi fya kumwenako finono, bakapepa bacincila aba kwa Yehova icalo fye conse balebila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa. (Imil. 28:23) Balaya ku kulanda na bantu ku ng’anda ne ng’anda, mu misebo, na pali foni. Nampo nga bali muli basi, atemwa baleolola fye amolu mu parka, nangu nga baletuushako pa ncito, balafwaisha sana ukushimikila abantu pa Bufumu bwa kwa Lesa. Inshila sha kushimikililamo kuti shapusanapusana, lelo ubuyo bwena bwaba fye bumo, bwa kushimikila abantu imbila nsuma konse uko bengasangwa.—Mat. 10:11.

8, 9. (a) Mulandu nshi ukulunduluka kwa mulimo wa kushimikila pa Bufumu kwabela cipesha amano? (b) Cipusho nshi twingatemwa ukwipusha, kabili cinshi tufwile ukucita pa kwasuka ici cipusho?

⁸ Bushe imwe, mwe balebelenga cino citabo, muli pali bakabila ba mbila nsuma abengi abaleshimikila nomba mu fyalo ificilile pali 235? Nga e po muli, na imwe bene mulelenga ukuti umulimo wa kushimikila abantu pa Bufumu uleya pa ntanshi! Ifyafuma mu mulimo wa kushimikila mwi sonde lyonse cipesha amano. Nangu amafya yafule shani—ukubikako fye no kubalwisha ku buteko no kubacusha—Inte sha kwa Yehova balashimikila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa ku ba nko shonse.

⁹ Icipusho twingatemwa ukwipusha ca kuti, Mulandu nshi amafya yonse, ukubikako fye no kulwisha ukufuma kuli Satana, fyafililwa ukulesha umulimo wa kushimikila pa Bufumu? Pa kwasuka ici cipusho, natubwelele ku nshita ya batumwa ba kwa Yesu aba kubalilapo. Na kabushe, ifwe fwe Nte sha kwa Yehova pali lelo twalikonkanyapo fye ukubomba umulimo uo abatumwa batendeke.

10. Yesu aipeeleshe ukubomba mulimo nshi, kabili cinshi aishibe pali uyu mulimo?

¹⁰ Uwatendeke icilonganino ca Bwina Kristu, Yesu Kristu, ali-ipeeleshe ku kushimikila abantu imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa; e mulimo fye alebomba. Inshita imo atile: “Ndi no kubila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa, pantu e co natumiinwe.” (Luka 4:43) Yesu alishibe ukuti umulimo atampile tali no ku-ubomba eka fye. Ilyo fye ashilafwa, asobele ukuti Ubufumu bwali no kubilwa “mu nko shonse.” (Marko 13:10) Lelo bushe uyu mulimo wali no kubombwa shani, kabili ni bani bali no ku-ubomba?

11. Mulimo nshi uushaikulila Yesu apeele abasambi bakwe, kabili baali no kulatungililwa shani ilyo balebomba uyu mulimo?

¹¹ Pa numa ya mfwa yakwe no kubuuka, Yesu amoneke ku basambi bakwe no kubapeela uyu mulimo ushaikulila. Abebele ati: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa  Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo, mulebasambilisha ukulakonka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni! nakulaba na imwe inshiku shonse mpaka na ku mpela ya calo.” (Mat. 28:19, 20) Amashiwi ya kuti “nakulaba na imwe” yalelangilila ukuti Yesu aali no kulatungilila abasambi bakwe mu mulimo wa kushimikila no kulenga abantu ukuba abasambi. Balekabila ukubatungilila, pantu Yesu abebele ati abantu “ba mu nko shonse bakamupata.” (Mat. 24:9) Kwali na cimbi icali no kula-afwa abasambi. Ilyo fye ashilaya ku muulu, Yesu abebele ukuti umupashi wa mushilo ukabapeela amaka ya kuba inte shakwe ukufika “ku mpela ya pano isonde.”—Imil. 1:8.

12. Fipusho nshi ifyacindama twingepusha, kabili mulandu nshi cicindamine ukuti twishibe ifyasuko?

¹² Nomba ifipusho fimo ifyacindama twingepusha ni fi: Bushe abatumwa ba kwa Yesu na basambi bambi aba kubalilapo balibikileko amano ku mulimo bapeelwe? Bushe aba Abena Kristu abaume na banakashi abaali fye abanono balishimikile sana pa Bufumu bwa kwa Lesa na lintu balebacusha nga nshi? Bushe cine cine Yesu alebatungilila kabili bushe balikwete umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova ilyo balebomba umulimo wabo uwa kulenga abantu ukuba abasambi? Ifi fipusho ne fipusho na fimbi fyalyasukwa mwi buuku lya mu Baibolo ilya Imilimo. Nacicindama ukuti twishibe ifyasuko kuli ifi fipusho. Mulandu nshi? Yesu alaile ukuti umulimo apeele abasambi wali no kutwalilila ukubombwa “mpaka na ku mpela ya calo.” Kanshi uyu mulimo naukuma Abena Kristu ba cine bonse, ukubikako na ifwe fwe baleikala muli ino nshita ya ku mpela. E ico kuti twafwaisha ukwishiba ilyashi lyalembwa mwi buuku lya Imilimo ililanda pa fyo umulimo wa kushimikila watendeke.

13, 14. (a) Nani walembele ibuuku lya Imilimo, kabili afumishe kwi ifyebo alembele? (b) Lyashi nshi lisangwa mwi buuku lya Imilimo?

¹³ Nani walembele ibuuku lya Imilimo? Ibuuku iline talyalumbula ishina lya walilembele, lelo amashiwi ya kwiswila yalalenga caishibikwa ukuti uwalembele Imilimo e walembele ne buuku lya kwa Luka. (Luka 1:1-4; Imil. 1:1, 2) Kanshi, ukufuma fye ku kale, Luka, “kondapa uwatemwikwa” kabili uwabikile sana amano ku kulemba bwino ifyalecitika, e waishibikwa ukuti e walembele ibuuku lya Imilimo. (Kol. 4:14) Ili buuku lilanda pa fyacitike mu myaka 28, ukufuma lintu Yesu aile ku muulu mu 33 C.E. ukufika lintu umutumwa Paulo apooselwe mu cifungo ku Roma nalimo mu 61 C.E. Inshila Luka alembelemo ili buuku ilangilila ukuti alisangilweko ilyo ifingi ifyo alandapo fyalecitika. (Imil. 16:8-10; 20:5; 27:1) Apo alipoosele sana amano ku kufwailisha ifishinka, Luka ukwabula ukutwishika afumishe ifyebo alembele kuli Paulo, Barnaba, Filipi, e lyo na bantu bambi abalumbulwa mu lyashi lyakwe.

¹⁴ Lyashi nshi lisangwa mwi buuku lya Imilimo? Mwi buuku lya kwa Luka, Luka alembele pa fyo Yesu alelanda ne fyo alecita. Lelo mwi buuku lya Imilimo, Luka ashimika ifyalelanda abakonshi ba kwa Yesu ne fyo balecita. Kanshi  ibuuku lya Imilimo, lilanda pa bantu ababombele umulimo waibela nga nshi, nangu ca kutila abengi balebamona ukuti “bantu abashasambilila kabili abantu yaweyawe.” (Imil. 4:13) Mu kwipifya, ili lyashi lyapuutwamo litweba ifyo icilonganino ca Bwina Kristu catendeke ne fyo calundulwike. Ibuuku lya Imilimo lilanda pa fyo Abena Kristu ba kubalilapo baleshimikila—inshila baleshimikililamo ne fyo balemona umulimo wabo. (Imil. 4:31; 5:42) Lilalondolola bwino bwino ifyo umupashi wa mushilo wa-afwilishe ukusalanganya imbila nsuma. (Imil. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25) Ibuuku lya Imilimo lilalanda na pa lyashi likalamba ilya mu Baibolo, e kutila Ubufumu bwa kwa Lesa ubo Kristu e mfumu, kabili lilanga ifyo imbila nsuma iya Bufumu yatwalilile fye ukusalangana te mulandu ne fyo balebalwisha icabipisha.—Imil. 8:12; 19:8; 28:30, 31.

15. Tukanonkelamo shani mu kusambilila amalyashi yaba mwi buuku lya Imilimo?

¹⁵ Cine cine, ukusambilila ibuuku lya mu Baibolo ilya Imilimo kulasansamusha kabili kulakosha icitetekelo! Nga twatontonkanya sana pa ca kumwenako ca bakonshi ba kubalilapo aba kwa Kristu abaali abashipa kabili abacincila, cikatufika sana pa mutima. Aya malyashi yakatulenga ukupashanya icitetekelo ca Bena Kristu banensu aba kubalilapo. Kabili tukaipangasha bwino bwino ukubomba umulimo wesu uwa ‘kuya no kulenga abasambi.’ Ici citabo mulebelenga calembelwa ku kumwafwa ukwishiba bwino ibuuku lya Imilimo.

16. Bufwayo nshi butatu ubwa cino citabo?

¹⁶ Bufwayo nshi ubukalamba ubwa ici citabo? Ubufwayo butatu ubwa ici citabo ni ubu (1) ukutulenga ukusumina sana ukuti Yehova ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo aletungilila umulimo wa kushimikila pa Bufumu no kulenga abantu ukuba abasambi, (2) ukutulenga ukuba abacincila mu mulimo ilyo twasambilila pa ca kumwenako ca bakonshi ba kwa Kristu aba kubalilapo, na (3) ukutulenga ukucindika sana ukuteyanya kwa kwa Yehova no kucindika abaletungulula mu mulimo wa kushimikila no kwangalila ifilonganino.

17, 18. Cino citabo calembwa shani, kabili finshi filimo ifya kulatwafwa sana ilyo tulesambilila Baibolo pa lwesu?

¹⁷ Cino citabo calembwa shani? Mwalamona ukuti bacakanya mu fipande 8, icipande cimo cimo cilelanda pa lubali lumo ulwe buuku lya Imilimo. Ubufwayo bwa fipandwa fyalakonkapo te kulondolola ibuuku lya Imilimo icikomo ne cikomo, lelo filelanda pa fyo twingasambililako ku fyalecitika ifyalembwa muli lilya ibuuku lya mu Baibolo kabili filetwafwa ukumona ifyo twingakonka ifishinka twasambilila. Pa kutampa fye icipandwa cimo cimo, pali amashiwi ayalelondolola icishinka cikalamba icili muli ico cipandwa e lyo Ilembo libikilwepo lilelangilila iciputulwa ce buuku lya Imilimo icilelandwapo.

¹⁸ Kuli imbali na shimbi muli cino citabo ishikamwafwa sana ilyo mulesambilila Baibolo pa lwenu. Ifikope ifisuma nga nshi ifilelanga ifyalandwapo  mwi buuku lya Imilimo fikamwafwa ukulaelenganya icalecitika ilyo muletontonkanya pa lyashi lya mu Baibolo. Ifipandwa ifingi nafikwata utubokoshi umuli ifyebo na fimbi ifisuma. Utubokoshi tumo tulelanda pa bantu balandwapo mu Baibolo abo cingawama ukupashanya icitetekelo cabo. Utubokoshi tumbi tulelanda sana pa ncende, ifyalecitika, intambi, nangu abantu bambi abalumbulwa mwi buuku lya Imilimo. Mu mbali muli incende iikalamba iya kulembamo ifyebo ilyo mulebelenga cino citabo.

19. Kuiceceta nshi uko tufwile ukulaiceceta mu nshita mu nshita?

¹⁹ Cino citabo kuti camwafwa ukuiceceta. Te mulandu ne myaka mwabomba nga kasabankanya wa Bufumu, mu nshita mu nshita caliwama ukubala mwatontonkanya pa fyo mwacindamika mu bumi bwenu ne fyo mumona umulimo wa Bwina Kristu. (2 Kor. 13:5) Ipusheni amuti: ‘Bushe ncili ndamona ukuti umulimo wa kushimikila uli uwe pamfya sana? (1 Kor. 7:29-31) Bushe ilyo ndeshimikila abantu imbila nsuma ndashininwa no kuba uwacincila? (1 Tes. 1:5, 6) Bushe ndabomba no mweo onse umulimo wa kushimikila no kulenga abantu ukuba abasambi?’—Kol. 3:23.

20, 21. Mulandu nshi umulimo twatumwa ukubomba ubelele uwe pamfya nga nshi, kabili cinshi tufwile ukufwaisha ukulacita?

²⁰ Natuleibukisha lyonse ukuti twalitumwa ukubomba umulimo wacindama, e kutila umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi. Ilyo ubushiku bumo bwapita, uyu mulimo ulecililako ukuba uwe pamfya. Impela ya cino calo ilepalama lubilo lubilo. Abantu abengi nga nshi bali mu busanso bwa kwisafwa ukucila ne fyo cali kale. Tatwishibe ubwingi bwa bafwaya ukupusuka abengapokelela imbila nsuma tushimikila. (Imil. 13:48) Lelo mulimo wesu ukwafwa aba musango yo ilyo inshita ishilapwa.—1 Tim. 4:16.

²¹ E ico kanshi, nacicindama ukuti tupashanye bakashimikila bacincila aba Bufumu aba kubalilapo. Ilyo mulebelenga cino citabo, shi nacimulenge ukushimikila no kucincila sana no kushipa. Kabili shi nacimukoshe ukutwalilila ukulabila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa.—Imil. 28:23.