1-3. Cimonwa nshi Petro amwene, kabili mulandu nshi tufwile ukwishibila umo calola?

 NI MU mwaka wa 36 C.E. Petro ali pa mutenge wa ng’anda alepepa uku ninshi aleumfwa ne cikabilila ca kasuba. Iyi ng’anda yabela mu lulamba lwa bemba mu musumba wa Yopa. Napapita inshiku apo aishila muli iyi ng’anda. Nomba apo aliitemenwe ukwisaikala muli iyi ng’anda ninshi takwete ulupato. Umwine wa ng’anda, Simone, ni kanyuka wa mpapa, kabili abaYuda bamo te kuti basumine ukwikala no muntu uubomba imilimo ya musango yu. a Nangu cibe fyo, Petro alasambilila isambililo lyacindama ilya kuti Yehova taba na kapaatulula.

² Ilyo Petro acili alepepa, aba ngo ulemona icimonwa. Ifyo Petro amona mu cimonwa kuti fyapapusha umuYuda fye onse uwingafimona. Mu muulu mwafuma icipe icili nge nsalu umuli inama isho Ifunde lyatile shali ishakowela. Ilyo Petro bamweba ukwipaya inama no kulya, ayasuka ati: “Nshatalalyapo icakowela kabili icishasanguluka.” Imiku itatu, te muku fye umo, bamweba ati: “Ifyo Lesa asangulwile witila fyalikowela.” (Imil. 10:14-16) Icimonwa calenga Petro ukupelenganishiwa, lelo tapapitile inshita bamulondolwela umo cilolele.

³ Bushe icimonwa Petro amwene calolele mwi? Nacicindama ukuti twishibe umo ici cimonwa calola pantu ciletusambilisha icine pa fyo Yehova amona abantu. Nga Bena Kristu ba cine, te kuti tubile sana pa Bufumu bwa kwa Lesa nga tatulemona abantu nga fintu Lesa abamona. Pa kwishiba umwalola ifyo Petro amwene, natubale tulande pa fintu na fimbi ifyacitike ifyakumine ici cimonwa.

4, 5. Bushe Korneli ali nani, kabili cinshi cacitike ilyo alepepa?

⁴ Petro taishibe ukuti ubushiku bwafumineko mu Kaisarea, nalimo amakilomita 50 ukulola ku kapinda ka ku kuso, umuntu uwe shina lya Korneli na o alimwene icimonwa ukufuma kuli Lesa. Korneli, umukalamba wa bashilika  abena Roma, ali ni “kapepa.” b Na kabili, alesakamana bwino sana ulupwa lwakwe, pantu ali “na katiina kuli Lesa pamo na ba mu ng’anda yakwe bonse.” Korneli tali Mwina fyalo uwasangwike fye umuYuda, lelo ali Mwina fyalo uushasembululwa. Nangu cibe fyo, ali uwa nkumbu ku baYuda abapiina kabili alebafwilisha. Uyu muntu umufumacumi ‘alepapaata lyonse kuli Lesa.’—Imil. 10:2.

⁵ Nalimo cali ku ma 3 koloko ya kasuba ninshi Korneli alepepa e lyo amwene icimonwa na malaika amwebele ati: “Lesa naumfwa amapepo yobe kabili namona ifya bupe ifyo upeela kabili pali ifi alekwibukishishapo.” (Imil. 10:4) Korneli acitile ifyo malaika amwebele, atumine abaume aba kuyaita umutumwa Petro. Nangu ca kutila Korneli ali Mwina fyalo uushasembululwa, kwali no kucitika icintu cimo icishatalile acicitika. Ali no kukutika ku bukombe bwe pusukilo.

6, 7. (a) Shimikeni icacitike icilelanga ukuti Lesa alasuka amapepo ya bantu abalefwaisha ukumwishiba. (b) Bushe finshi twingalanda pali ifi ficitika?

⁶ Bushe muno nshiku Lesa alasuka amapepo ya bantu abafumacumi abafwaya ukwishiba icine pali ena? Natulande pali cimo icacitike. Umwanakashi umo mu Albania alipokele Ulupungu lwa kwa Kalinda umwali icipande icalelanda pa fya kukusha abana. c Aebele Nte uwamutandalile ukuti: “Kwati fye mwacishiba ati nacilapepa kuli Lesa ukuti angafwe ukukusha abana bandi! Atuma imwe ku kungafwa! Ala ifi fine fyebo e fyo ndekabila!” Uyu mwanakashi na bana bakwe abanakashi batendeke ukusambilila Baibolo, kabili mu kuya kwa nshita abena mwakwe na bo balitendeke ukusambilila Baibolo.

⁷ Bushe ifya musango yu ficitika fye limo limo? Awe nakalya! Filacitika lyonse mu calo conse, kabili fyalicitika imiku iingi ica kuti te kuti tutile fya mankumanya fye. E ico, finshi twingalandapo pali ifi ificitika? Ica kubalilapo ca kuti, Yehova alasuka amapepo ya bantu abalefwaisha ukumwishiba. (1 Isha. 8:41-43;  Amalu. 65:2) Ica bubili ca kutila, bamalaika balatutungilila mu mulimo wa kushimikila.—Ukus. 14:6, 7.

8, 9. Finshi Lesa asokolwele kuli Petro ukubomfya umupashi wa mushilo, kabili bushe Petro acitile shani?

⁸ Abantu abo Korneli atumine bafika pa ng’anda ninshi Petro acili pa mutenge, “napeshiwa amano” pa cimonwa amwene. (Imil. 10:17) Bushe Petro, uwasosele imiku itatu ukuti te kuti alye ifya kulya ifyo Amafunde yatile fyalikowela, alasumina ukuya na ba baume no kuyaingila mu ng’anda ya Mwina fyalo? Umupashi wa mushilo walisokolwelepo fimo ifyo Lesa alefwaya ukuti cibe. Petro bamwebele ukuti: “Mona! Abantu batatu balekufwaya. Lelo, ima, ika no kuya na bo, witwishika nangu panono, pantu nimbatuma.” (Imil. 10:19, 20) Ukwabula no kutwishika, icimonwa ca cipe icali nge nsalu ico Petro amwene camulengele ukulanakila ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo.

⁹ Ilyo Petro aishibe ukuti Lesa e waebele Korneli ukutuma Abena fyalo aba kwisa mu kumwita, alibengishe mu ng’anda “no kubatangata.” (Imil. 10:23a) Umutumwa Petro uwali ne cumfwila alitendeke ukwaluka ilyo aishibe ifyo Lesa alemona Abena fyalo.

10. Bushe Yehova atungulula shani abantu bakwe, kabili mepusho nshi tufwile ukuyipusha?

¹⁰ Ukufika fye na lelo, Yehova atungulula abantu bakwe panono panono. (Amapi. 4:18) Ukubomfya umupashi wakwe uwa mushilo, alatungulula “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka”. (Mat. 24:45) Limo, kulaba ukwaluka mu fyo twaishibe Icebo ca kwa Lesa, nelyo ukwaluka mu fyo ifintu fifwile ukucitwa mu kuteyanya. Tufwile ukuyipusha ukuti: ‘Bushe ncita shani nga kwaba ukwaluka kwa musango yu? Nga kwaba ukwaluka, bushe ndanakila ubutungulushi bwa mupashi wa kwa Lesa?’

11, 12. Finshi Petro acitile ilyo afikile ku Kaisarea, kabili finshi asambilile?

¹¹ Ubushiku bwakonkelepo pa numa ya kumona icimonwa, Petro na bambi 9, e kutila inkombe shitatu ishafumine kuli Korneli na “ba bwananyina [abaYuda] mutanda (6)” abafumine ku Yopa baimine ulwendo lwa kuya ku Kaisarea. (Imil. 11:12) Apo Korneli alepembelela Petro, alongenye “balupwa lwakwe ne fibusa fyakwe ifya pa mutima”—kabili aba bonse bafwile bali Bena fyalo. (Imil. 10:24) Ilyo afikile, Petro acitile icintu ico ashatalile atontonkanyapo ukutila kuti acita: Aingile mu ng’anda ya Mwina fyalo uushasembululwa! Petro atile: “Mwalishiba ukuti ifunde talisuminisha umuYuda ukupalamina ku muntu uwa mushobo umbi atemwa ukulanda nankwe; lelo Lesa nananga, ukukanaeba umuntu ati alikowela nangu ati tasanguluka.” (Imil. 10:28) Iyi nshita ninshi Petro nailuka kale ukuti cilya cimonwa amwene tacalemusambilisha umusango wa fya kulya ifyo umuntu afwile ukulya. Lelo calemusambilisha ukuti tafwile ‘ukweba umuntu [nangu fye Mwina fyalo] ati alikowela.’

 ¹² Bonse abalongene balefwaisha ukumfwa ifyo Petro alalanda. Korneli atile: “Ifwe bonse kanshi tuli pano ku cinso ca kwa Lesa ku kumfwa fyonse ifyo Yehova amwebele ukusosa.” (Imil. 10:33) Elenganyeni ifyo mwingomfwa nga ca kutila umuntu uulefwaya ukusambilila pali Yehova e walanda aya mashiwi! Petro atendekelepo ukulanda amashiwi ayafikile abantu pa mutima aya kuti: “Cine cine nomba nashininkisha ukuti Lesa taba na kapaatulula, lelo umuntu uwa mu luko lonse uutiina Lesa no kucita icalungama alapokelelwa kuli ena.” (Imil. 10:34, 35) Petro alisambilile ukuti Lesa tatemwa abantu pa mulandu wa mushobo wabo, icalo bafumako nelyo pa mulandu wa fintu fimbi fye. Petro akonkenyepo ukubashimikila pa mulimo Yesu abombele, imfwa yakwe no kubuuka kwakwe.

13, 14. (a) Bushe ukupilibukila kuli Lesa ukwa kwa Korneli na Bena fyalo bambi mu 36 C.E. kwapilibwile cinshi? (b) Mulandu nshi tushilingile ukupingwila abantu pa mulandu wa fyo bamoneka?

¹³ Lyena icintu cimo icishatalile acicitika calicitike: “Ilyo Petro acili alelanda,” umupashi wa mushilo wapongolwelwe “pa bena fyalo.” (Imil. 10:44, 45) Uyu e muku fye umo uo Amalembo yalandapo ukuti umupashi wa mushilo wapongolwelwe pa bantu ilyo bashilabatishiwa. Ilyo Petro amwene ukuti bapokelela umupashi wa mushilo alishininkishe ukuti Lesa alibapokelele, e ico ‘aebele [balya Bena fyalo] ukubatishiwa.’ (Imil. 10:48) Ilyo Abena fyalo bapilibukile kuli Lesa mu 36 C.E., e lyo inshita ya baYuda iya kuba abantu abaibela yapwile. (Dan. 9:24-27) Petro e watendekelepo ukulanda ku balongene mu ng’anda ya kwa Korneli, ni pali iyi nshita e po abomfeshe ‘kii ya bufumu’ iyalenga butatu kabili iya kulekeleshako. (Mat. 16:19) Iyi kii yalengele Abena fyalo abashasembululwa ukukwata ishuko lya kuba Abena Kristu basubwa no mupashi.

¹⁴ Apo tuli bakabila ba Bufumu, twalishiba ukuti “kuli Lesa takwaba kapaatulula.” (Rom. 2:11) Afwaya ukuti “abantu balekanalekana bakapusuke.” (1 Tim. 2:4) Kanshi tatufwile ukupingula abantu pa mulandu wa fyo bamoneka. Umulimo wesu wa kubila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa, kabili ukucite fi kupilibula ukushimikila ku bantu bonse, te mulandu no mushobo wabo, icalo bafumako, ifyo bamoneka, nelyo uko bapepa.

15, 16. Mulandu nshi Abena Kristu bamo abaYuda balekansanina na Petro, kabili alondolwele ukuti cinshi calengele ukuti aye ku ng’anda ya bashasembululwa?

¹⁵ Petro aile ku Yerusalemu, pantu alefwaya sana ukushimika ifyacitike. Cimoneka kwati ilyashi lya kuti Abena fyalo abashasembululwa “balipokelele icebo ca kwa Lesa” lyafikile ku Yerusalemu ninshi ena talafika. Ilyo fye Petro afikile, “abena kusembululwa batendeke ukukansana nankwe.” Balifulilwe pantu aingile “mu ng’anda ya bantu abashasembululwa no kulya na bo.” (Imil. 11:1-3) Ilyashi lyakosele, talyali lya kutila Abena fyalo te kuti babe abasambi ba kwa Kristu. Lelo, balya abasambi abaYuda bapampamine fye pa kuti Abena fyalo balingile ukukonka Amafunde, ukubikako fye ne funde lya kusembululwa pa kuti Yehova apokelele ukupepa kwabo. Abasambi bamo abaYuda calibakosele ukusumina ukuti Amafunde ya kwa Mose yalilekele ukubomba.

 ¹⁶ Bushe Petro alondolwele ukuti cinshi calengele ukuti aye ku ng’anda ya bashasembululwa? Pa Imilimo 11:4-16, Petro alandile pa fintu fine ifyashinine ukuti atungulwilwe na Lesa. Alandile (1) pa cimonwa ico amwene icafumine kuli Lesa (Ifikomo 4-10); (2) pa fyo umupashi wamwebele ukucita (Ifikomo 11, 12); (3) pali malaika uwaile kuli Korneli (Ifikomo 13, 14); na (4) pa kupongololwa kwa mupashi wa mushilo pa Bena fyalo. (Ifikomo 15, 16) Petro asondwelele ilyashi pa kwipusha icipusho icafikile abantu pa mutima ica kuti: “E ico, nga Lesa abapeele [Abena fyalo abasumina] ica bupe cimo cine [ica mupashi wa mushilo] filya fine acitile na kuli ifwe [fwe baYuda] fwe basumina muli Shikulu Yesu Kristu, bushe ine nine ningalesha Lesa?”—Imil. 11:17.

17, 18. (a) Bushe ifyo Petro alondolwele fyalengele Abena Kristu abaYuda ukupingulapo ukucita cinshi? (b) Mulandu nshi limo cingafisha ukutwalilila abaikatana mu cilonganino, kabili mepusho nshi tufwile ukuipusha?

¹⁷ Ifyo Petro alondolwele fyalengele balya Bena Kristu abaYuda ukuti basalepo ifyo bali no kucita. Bushe bali no kuleka ulupato ulo bakwete no kupokelela Abena fyalo ababatishiwe nomba line ukuba Abena Kristu banabo? Baibolo itila: “Awe ilyo [abatumwa na Bena Kristu bambi abali abaYuda] baumfwile ifi fintu, balisumine, no kucindika Lesa, abati: ‘Kanshi Lesa nalenga abena fyalo ukulapila pa kuti na bo bene bakwate umweo.’” (Imil. 11:18) Ukusumina ukupokelela Abena fyalo kwalengele ukuti aba mu cilonganino batwalilile abaikatana.

¹⁸ Muno nshiku, ukutwalilila abaikatana limo kuti kwayafya, pantu bakapepa ba cine bafuma “mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi.” (Ukus. 7:9) E mulandu wine mu filonganino ifingi mwabela abantu abafuma mu fyalo ifyalekanalekana, abakwata intambi ishapusanapusana ne fikulilo ifyalekanalekana. Kuti cawama ukuipusha ukuti: ‘Bushe nalileka ukuba no lupato? Bushe nalipanga ukuti nshakatale nsuminisha ifintu fya muli cino calo ifilenga abantu ukupaatukana, pamo nga ukutemwa sana icalo umuntu afumako, akapaatulula ka mushobo, ne cilumba ico abantu bakwata pa mulandu wa ntambi shabo, ukunenga ukuba na kapaatulula ku Bena Kristu banandi?’ Ibukisheni icacitike kuli Petro (Kefasi) imyaka imo pa numa ninshi Abena fyalo aba kubalilapo basangwike Abena Kristu. Pa mulandu wa kukonkelela bamo abapatile Abena fyalo, Petro “alifumineko no kuipaatulako” kuli aba Abena fyalo abaishilesanguka Abena  Kristu. Paulo tamulekelepo fye, alimulungike. (Gal. 2:11-14) Natuleba abacenjela lyonse pa kuti tatuwilile mu citeyo ca kuba no lupato.

19. Bushe Abena Kristu abali abaYuda abaleikala mu Antioke, batendeke ukushimikila kuli bani, kabili finshi fyafuminemo?

¹⁹ Bushe abasambi ba kwa Yesu balitendeke ukushimikila ku Bena fyalo abashasembululwa? Moneni icaishilecitika mu Antioke ya mu Siria. d Muli uyu musumba mwali abaYuda abengi, nomba abaYuda na Bena fyalo baleumfwanako panono. E ico kanshi tacayafishe sana ukushimikila ku Bena fyalo abali mu Antioke. E mo abasambi bamo abaYuda batendeke ukubila imbila nsuma ku ‘baGriki.’ (Imil. 11:20) Tabaleshimikila fye ku baYuda abalelanda iciGriki lelo baleshimikila na ku Bena fyalo abashasembulwilwe. Yehova alipaalile umulimo balebomba kabili “ibumba ilikalamba lyalitetekele.”—Imil. 11:21.

20, 21. Bushe Barnaba alangile shani ukuti ali uwaicefya, kabili kuti twalanga shani ukuti twaliicefya ilyo tulebomba umulimo wa kushimikila?

²⁰ Pa kuti bashimikile ku bantu abalefwaya sana ukukutika ku mbila nsuma, icilonganino ca ku Yerusalemu catumine Barnaba ku Antioke. Abantu abengi nga nshi balitemenwe imbila nsuma, ica kuti umuntu umo fye tali na kukumanisha ukubomba uyu mulimo. Sauli, uwali no kwisaba umutumwa ku bena fyalo, e walingile fye ukwafwilisha mu kubomba uyu mulimo. (Imil. 9:15; Rom. 1:5) Bushe Barnaba aali no kulaumfwa ububi ukubomba na Sauli? Awe nakalya, tali na kumfwa ububi pantu ali uwaicefya. Na kuba e wakonkele Sauli ku Tarsi no kumufwaya no kumuleta ku Antioke pa kuti babombele pamo. Bapwishishe umwaka onse uutuntulu balekoselesha abasambi mu cilonganino ku Antioke.—Imil. 11:22-26a.

²¹ Kuti twalanga shani ukuti twaliicefya ilyo tulebomba umulimo wa kushimikila? Ukuba uwaicefya kupilibula ukwishiba ukuti tatwaishiba fyonse. Fwe bantu tatwalingana mu fyo twingakumanisha ukucita ne fyo twacenjelamo. Ica kumwenako fye, bamo nalimo balicenjela sana ukushalika impapulo lelo cilabafya ukucita ifipempu fya kubwelelamo nelyo ukutendeka amasambililo ya Baibolo. Nga kuti mwatemwa ukuwamyako mu mbali shimo isha butumikishi, mulandu nshi mushingebelako bambi ukuti bamwafwilisheko? Nga mwacite fyo, mukalabomba bwino sana mu mulimo kabili mukalaba sana ne nsansa.—1 Kor. 9:26.

22, 23. Finshi aba bwananyina ku Antioke bacitile ifyalangile ukuti balitemenwe Abena Kristu banabo, nga muno nshiku abantu ba kwa Lesa bacita shani nga kuli abali mu kukabila?

²² Mu Antioke e mo “abasambi pa kutungululwa na Lesa babalilepo ukwitwa Abena Kristu.” (Imil. 11:26b) Ili shina ilyafuma kuli Lesa lilalondolola bwino bwino abasambi ba kwa Kristu. Ilyo Abena fyalo basangwike Abena Kristu, bushe abaYuda na Bena fyalo balitemwanene? Natulande pa cacitike ilyo icipowe  icikalamba caponene nalimo mu 46 C.E. e Kale, abalecula sana ku fipowe bapiina abashakwete sana indalama nelyo ifya kulya. Ilyo ici cipowe caponene, abengi Abena Kristu abali abaYuda abaleikala mu Yudea, bali bapiina, kabili balekabila ifya kulya ne fintu fimbi. Ilyo aba bwananyina mu Antioke pamo na Bena Kristu Abena fyalo baishibe ukuti bamunyinabo bali mu kukabila, batumine “ifya kukumbusuka” ku ba bwananyina abaleikala mu Yudea. (Imil. 11:29) Ala kwena balilangile ukutemwa kwa bwananyina ukwa cine cine!

²³ Na muno nshiku mwine e fyo abantu ba kwa Lesa bacita. Nga twaumfwa ukuti bamunyinefwe ku calo cimbi nelyo mu calo cesu ciine bali mu kukabila, tulafwaisha ukubafwilisha. Bwangu bwangu fye, ababa muli Komiti ya Musambo balapanga amakomiti ya kukumbusuka ayafwilisha bamunyinefwe abaponenwe no tuyofi, abasanshilwe ku fikuuku fya mwela ne finkukuma, e lyo na basanshilwe ku mabimbi yakalamba (tsunami), aya mabimbi yabako icinkukuma nga capita pali bemba. Ukubombesha kwa musango yu ku kwafwa aba bwananyina kulanga fye ukuti twalibatemwa ukufuma pa nshi ya mitima yesu.—Yoh. 13:34, 35; 1 Yoh. 3:17.

24. Bushe kuti twalanga shani ukuti twalishiba ifyo icimonwa Petro amwene cipilibula ne fyo cacindama?

²⁴ Fwe Bena Kristu ba cine, twalishiba ifyo icimonwa Petro amwene cipilibula ne fyo cacindama. Petro amwene ici cimonwa ilyo ali pa mutenge wa ng’anda mu Yopa, kabili nomba napapita ne myaka 1,900. Lesa tupepa taba na kapaatulula. Afwaya ukuti tulebila sana pa Bufumu bwakwe. Ici cipilibula ukuti tufwile ukulashimikila ku bantu bonse te mulandu no mushobo wabo, icalo bafumako, nampo nga bakankaala atemwa bapiina. E ico kanshi, natupampamine pa kushimikila kuli bonse abengakutika pa kuti bengaba ne shuko lya kwishiba imbila nsuma.—Rom. 10:11-13.