1, 2. Finshi Sauli alepanga ukucita mu Damaseke?

 ABANTU bamo bapalama ku Damaseke balemoneka abakalipa nga nshi, nabakwata amapange ayabipa. Balepanga ukutamfya abasambi ba kwa Yesu mu mayanda yabo, ukubakaka, ukubaseebanya, no kubakululula ukubatwala ku Yerusalemu ku kuyakandwa ne cilye ca Sanhedrini.

² Kale kale intungulushi ya ili ibumba uo baleita abati Sauli, alisuminisheko ukwipaya umuntu. a Tapapitile na nshita ukutula apo asuminisheko ukuti aba mupimpila banankwe bapoole Stefani amabwe mpaka ukufwa. Stefani ali umusambi uwaipeelesha nga nshi uwa kwa Yesu. (Imil. 7:57–8:1) Pa mulandu wa kuti Sauli taalenaka ukucusha abakonshi ba kwa Yesu abali mu Yerusalemu, aali kwati mwenge wa kusalanganishishako umulilo pantu e wali pa ntanshi mu kucusha Abena Kristu. Alefwaya ukulofya ibumba lya bantu abali nga kalusha buci kuli bena, balebeta ukuti “Aba Nshila.”—Imil. 9:1, 2; moneni akabokoshi akaleti “ Amaka Yakwete Sauli mu Damaseke.”

3, 4. (a) Cinshi cacitikile Sauli? (b) Fipusho nshi twalasambililapo?

³ Mu kupumikisha fye, ulubuuto ulukalamba nga nshi lwashinguluka Sauli. Abo ali nabo pa lwendo baiminina fye tondolo tabeshibe ne fya kucita. Sauli apofula, awa na pa nshi. Apo talemona, Sauli aumfwa fye ishiwi, ukufuma mu muulu lileti: “Sauli, Sauli, ninshi ulencushisha?” Sauli apapa, e lyo aipusha ati: “Ni mwe bani, mwe Shikulu?” Ifyo bamwaswike fifwile fyalimupeseshe amano nga nshi. Bamwaswike ati: “Nine Yesu, uo ulecusha.”—Imil. 9:3-5; 22:9.

⁴ Finshi twingasambilila ku mashiwi Yesu abalilepo ukulanda kuli Sauli? Kuti twanonkelamo shani nga twapituluka mu fyacitike ilyo Sauli asangwike Umwina Kristu? Kabili finshi twingasambilila ku fyo aba mu cilonganino bacitile pa numa Sauli asangwike Umwina Kristu kabili kwaba no mutende?

5, 6. Finshi twingasambilila ku mashiwi Yesu aebele Sauli?

⁵ Ilyo Yesu aiminike Sauli mu musebo uwaile ku Damaseke, tamwipwishe ati: “Cinshi ulecushisha abasambi bandi?” Lelo nga fintu tubelengele mwi lembo, amwipwishe ati: “Ninshi ulencushisha?” (Imil. 9:4) Kanshi, Yesu alomfwa ububi pa macushi ayo abakonshi bakwe baculako.—Mat. 25:34-40, 45.

⁶ Nga ca kuti balemucusha pa mulandu wa kucetekela muli Kristu, mulingile ukwishiba ukuti Yehova na Yesu nabeshiba ubwafya mukwete. (Mat. 10:22, 28-31) Lelo limbi, te kuti Yehova afumyepo amacushi pali ino ine nshita. Ibukisheni ukuti, Yesu alishibe ati Sauli na o wine nakumwako ku mfwa ya kwa Stefani, kabili alimweneko uko Sauli alekululula abasambi ba cishinka ukubafumya mu mayanda yabo mu Yerusalemu. (Imil. 8:3) Lelo Yesu, tabapokolwele pali ilya ine nshita. Nomba nangu cali ifi, Yehova abomfeshe Kristu ukupeela Stefani na basambi na bambi amaka pa kuti batwalilile aba cishinka.

7. Finshi mulingile ukucita pa kuti mwingashipikisha nga balemucusha?

⁷ Na imwe bene kuti mwashipikisha ilyo balemucusha nga ca kuti mwacita ifyakonkapo: (1) Pingulenipo ukuti mukatwalilila fye aba cishinka te mulandu ne cikamucitikila. (2) Lombeni ukuti Yehova alemwafwa. (Fil. 4:6, 7) (3) Lekeni Yehova umwine e o akalandule. (Rom. 12:17-21) (4) Cetekeleni ukuti Yehova akamupeela amaka ya kushipikisha mpaka fye umwine akafumyepo amacushi.—Fil. 4:12, 13.

8, 9. Bushe Anania afwile aumfwile shani pa mulimo bamupeele?

⁸ Pa numa ya kwasuka icipusho ca kuti, “Ni mwe bani mwe Shikulu?” Yesu atile kuli ena: “Ima, ingila mu musumba, kabili ukebwa ico ufwile ukucita.” (Imil. 9:6) Sauli uwali nomba napofula bamutungulwile fye ku Damaseke uko aileikala, kabili alilekele ukulya, alepepa fye pa nshiku shitatu. Ilyo ifi fyalecitika, Yesu alilandile kale no musambi Anania pa lwa kwa Sauli. Anania aleikala muli uyu wine musumba kabili ‘aleshimikwa icisuma ku baYuda bonse’ abaleikala mu Damaseke.—Imil. 22:12.

 ⁹ Elenganyeni ifyo Anania afwile alelwa no mutima! Yesu Kristu Intungulushi ya cilonganino, uwali nabuuka ku bafwa, alandile nankwe pa kanwa nkati, no kumusala ukuyabomba umulimo wacindama. Nangu ca kutila uyu mulimo wali uwayafya, lelo lyali lishuko nga nshi ukuubomba! Ilyo aebelwe ukuti alingile ukuyalanda na Sauli, Anania atile: “Mwe Shikulu, nalyumfwa ku bengi pali uyu muntu, no bubi ubwingi acitile ku ba mushilo benu ku Yerusalemu. Kabili nomba intungulushi sha bashimapepo shalimupeela amaka ya kukaka bonse abalilila kwi shina lyenu.”—Imil. 9:13, 14.

10. Finshi tusambilila pali Yesu ku fyo acitile kuli Anania?

¹⁰ Yesu takalipile Anania pa kulanda ico aletiina. Lelo alimwebele bwino bwino ifya kucita. Na kuba alimulangulukileko pantu alimwebele ico alefwaila  ukuti abombe uyu mulimo wacindama. Umfweni ifyo Yesu alandile pali Sauli, atile: “Uyu muntu cipe ico nasala ku kutwala ishina lyandi ku bena fyalo na ku shamfumu na ku bana ba kwa Israele. Pantu nkamulanga apabuuta ifingi ifyo akaculila ishina lyandi.” (Imil. 9:15, 16) Anania taikete na ku cani, alikonkele ifyalandile Yesu. Aliile kuli Sauli uwalecusha Abena Kristu no kuyamweba ati: “Sauli, munyinane, Shikulu Yesu ulya uwamoneke kuli iwe mu musebo waleisamo, nantuma, pa kuti ushibulwe amenso no kwisulamo umupashi wa mushilo.”—Imil. 9:17.

11, 12. Finshi tusambililako kuli Yesu, Anania, na Sauli?

¹¹ Kuti twasambililako ifishinka ifyalekanalekana kuli Yesu, Anania e lyo na Sauli. Ica kumwenako fye, Yesu e waba pa ntanshi mu mulimo wa kushimikila kabili e utungulula, nga fintu fye umwine alaile ukuti e fyo aali no kucita. (Mat. 28:20) Nangu ca kutila talanda ku muntu umo umo muno nshiku, Yesu alatungulula umulimo wa kushimikila ukubomfya umusha wa cishinka, uo asonta ukuba kangalila pa ba mu ng’anda yakwe. (Mat. 24:45-47) Ukupitila mwi Bumba Litungulula bakasabankanya, bapainiya, na bamishonari balabatuma ku kufwaya bonse abafwaya ukusambilila pali Kristu. Nga fintu tusambilile mu cipandwa cifumineko, abantu abengi abafwaya ukusambilila pali Kristu balipepa ukuti Lesa abafwe kabili baNte balibatandalila no kulanda nabo.—Imil. 9:11.

¹² Anania alisumine umulimo ukwabula ukuilishanya kabili alipaalilwe. Bushe mulomfwila ifunde lya kubila sana imbila nsuma, nangu ca kuti muleumfwa umwenso? Bamo balomfwa umwenso wa kuya ku ng’anda ne ng’anda ku kulanda na bantu abo bashishibe. Bambi nabo cilabafya ukushimikila ku bantu pa fifulo babombela, mu misebo, nangu pali foni. Anania alilekele ukutiina kabili alikwete ishuko lya kwafwa Sauli ukupokelela umupashi wa mushilo. b Umwenso walipwile pantu alicetekele Yesu e lyo alemona Sauli nga munyina. Na ifwe bene kuti twaleka ukutiina nga ca kuti twapashanya Anania, twacetekela ukuti Yesu e utungulula umulimo wa kushimikila, twakwata uluse ku bantu, no kulamona fye na bantu abatutiinya ukuti, kuti baba bamunyinefwe.—Mat. 9:36.

13, 14. Nga mucili mulesambilila Baibolo nomba tamulati mubatishiwe, finshi mwingasambilila kuli Sauli?

¹³ Sauli alyangufyenye ukukonka ifyo asambilile. Pa numa lintu apolele, alibatishiwe kabili atampile ukulabombela sana pamo na basambi mu Damaseke. Lelo kwali na fimbi ifyo acitile. “Ilyo line fye atendeke ukushimika pali Yesu mu masunagoge, ukuti Mwana wa kwa Lesa.”—Imil. 9:20.

 ¹⁴ Nga ca kuti mucili mulesambilila Baibolo lelo tamulabatishiwa, bushe ukupala Sauli mukapingulapo ukubatishiwa ukwabula ukushingashinga? Sauli umwine aliimwenene na menso icipapwa icacitile Kristu, kabili ici cifwile e camulengele ukuti apilibuke. Lelo kwena eko bali na bambi abamwene ifipapwa ifyacitile Yesu lelo tabapilibwike. Ica kumwenako fye, ibumba limo ilya baFarise balimwene uko aposeshe umwaume uwalemene ukuboko, e lyo na baYuda abengi nabo balishibe ukuti Yesu alibuushishe Lasaro ku bafwa. Lelo abengi tabatemenwe, kabili batampile fye no kumulwisha. (Marko 3:1-6; Yoh. 12:9, 10) Nomba Sauli alipilibwike. Cinshi calengele ukuti Sauli ena apilibuke ilyo bambi bena tabapilibwike? Icalengele, ni co aletiina Lesa ukucila abantu kabili aletasha sana pa luse ulo Kristu amulangile. (Fil. 3:8) Nga ca kuti na imwe e fyo mwacita, takuli nangu cimo icikamulesha ukulashimikila imbila nsuma no kufikapo ukubatishiwa.

15, 16. Finshi Sauli alecita mu masunagoge, kabili abaYuda mu Damaseke bacitile shani?

¹⁵ Elenganyeni ifyo abantu bafwile bapapile, no kufulunganishiwa, ne fyo imitima yalekalipa ilyo bamwene Sauli atampa ukubila pali Yesu mu masunagoge. Baipwishe abati: “Bushe uyu te walesansa aba mu Yerusalemu abalilila kwi shina ili?” (Imil. 9:21) Ilyo alelondolola icalengele ukuti acetekele muli Yesu, Sauli “alebalondolwela bwino ukuti uyu e Kristu.” (Imil. 9:22) Lelo ukulondolola bwino te kwingalenga abantu bonse ukusumina. Te kuti kulenge abakonka sana intambi nangu ababa ne cilumba ukumfwa. Na lyo line, Sauli talekele ukubalondolwela.

¹⁶ Ilyo papitile imyaka itatu abaYuda aba mu Damaseke bali bacili balelwisha Sauli. Mu kulekelesha bapingwilepo fye ukumwipaya. (Imil. 9:23; 2 Kor. 11:32, 33; Gal. 1:13-18) Ilyo aishibe ukuti balefwaya ukumwipaya, Sauli alifyukile no kufuma mu musumba, bamubikile mu museke no kumupushisha pa cipunda mu cibumba. Luka alondolola ukuti abayafwileko Sauli ukufyuka ubushiku bali “basambi bakwe.” (Imil. 9:25) Aya mashiwi yalelangilila ukuti kwaliko bamo abakutike kuli Sauli ilyo aleshimikila mu Damaseke kabili balipilibwike baba abakonshi ba kwa Kristu.

17. (a) Bushe abantu bacita shani nga mwabashimikilako icine ca mu Baibolo? (b) Finshi tulingile ukulacita, kabili mulandu nshi?

¹⁷ Ilyo mwatendeke ukwebako balupwa wenu, e lyo ne fibusa fyenu, na bantu bambi pa fintu ifisuma ifyo mwalesambilila, mufwile mwaleenekela ukuti bonse kuti basumina icine ca muli Baibolo pantu cilomfwika ukuti cine. Bamo bafwile balisumine, lelo abengi balikeene. Na kuba, aba mu ng’anda yenu bafwile balemumona ngo mulwani wabo. (Mat. 10:32-38) Lelo nga ca kuti mwatwalilila ukulaishibilako ifya kulondolola Amalembo, e lyo kabili, nga mwaba ne mibele isuma iya Bwina Kristu, nangu fye abamulwisha kuti mu kupelako bayalula imitima yabo.—Imil. 17:2; 1 Pet. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Bushe cali shani ilyo Barnaba alandiileko Sauli ukuti ca cine alipilibuka? (b) Kuti twapashanya shani Barnaba na Sauli?

¹⁸ Ilyo Sauli aingile mu Yerusalemu, abasambi tabashininkishe ukuti alipilibuka  ukuba umusambi. Nomba ilyo Barnaba abebele ukuti ca cine Sauli alipilibuka, abatumwa balimupokelele kabili aikele na bo. (Imil. 9:26-28) Sauli aali uwacenjela pa kushimikila kabili taali na nsoni sha kulanda pa mbila nsuma. (Rom. 1:16) Alishimikile mu Yerusalemu ukwabula umwenso, mu ncende ilya ine asanshile abasambi ba kwa Yesu Kristu. AbaYuda mu Yerusalemu calibaponeshe pa musao ukumona ukuti umuntu uo baletontonkanya ukuti e wali no kuba pa ntanshi ukulofya Abena Kristu nomba e waba Umwina Kristu. E ico nomba balepanga ukumwipaya. Baibolo itila, “Ilyo aba bwananyina baishibe ici, bamutwele [Sauli] ku Kaisarea no kumutuma ku Tarsi.” (Imil. 9:30) Sauli alinakiile ku butungulushi bwa kwa Yesu ilyo acitile ifyo icilonganino camwebele. Sauli ne cilonganino balinonkelemo.

¹⁹ Barnaba aliitendekeleko ukwafwa Sauli. Ukwabula no kutwishika ici calengele aba ababomfi ba kwa Yehova abacincila ukutemwana sana. Nga filya fyali Barnaba, bushe na imwe mulaitemenwa ukwafwa aba kuti e lyo batendeke fye ukulongana, ukulabomba nabo mu mulimo wa mwi bala no kulabafwa ukulaya pa ntanshi? Mukapaalwa nga nshi nga mulecita ifi. Nga ca kuti e lyo mutendeke fye ukubila imbila nsuma, bushe mulasumina ukumwafwa nga filya fyacitile Sauli? Nga mulebombela pamo na bakasabankanya abaishiba bwino ukushimikila, mukeshiba ifya kushimikila, mukalakwatilako insansa, kabili mukaba ifibusa sana.

20, 21. Bushe ababomfi ba kwa Lesa aba kale na ba muno nshiku babomfya shani bwino inshita ya “mutende”?

²⁰ Pa numa Sauli apilibwike no kuya umutende, “abasumina bonse mu Yudea na mu Galili na mu Samaria baikele mu mutende.” (Imil. 9:31) Bushe abasambi babomfeshe shani iyi ‘nshita iyaweme’? (2 Tim. 4:2) Baibolo ishimika ukuti, “balekoshiwa.” Abatumwa na ba bwananyina bambi abapeelwe umulimo wa kwangalila balekosha icitetekelo ca basambi kabili baleba pa ntanshi ilyo aba mu cilonganino “batwalilile ukuba na katiina kuli Yehova no kusansamushiwa no mupashi wa mushilo.” Katulangilile, iyi nshita eyo Petro akoseleshe abasambi mu musumba wa Luda uwali mwi Lungu ilyo baleita ati Sharone. Pa mulandu wa fyo alebombesha, abengi abaleikala mupepi ne yi ncende balisumine “muli Shikulu.” (Imil. 9:32-35) Abasambi tabapumbukile ku fintu fimbi, lelo balebombesha no kulayafwana e lyo no kulabila imbila nsuma, awe na bantu mu cilonganino “balefulilako.”

²¹ Ku kupwa kwa myaka ya ba 1900, Inte sha kwa Yehova mu fyalo ifingi nabo bene batampile ukwikala “mu mutende.” Amabuteko ayalecusha abantu ba kwa Lesa pa myaka iingi yalilekele ukubacusha, kabili calyangwike ukushimikila mu fyalo umo uyu mulimo wabindilwe kale, nangu mu fyalo umo nomba babasuminishe ukushimikila. BaNte amakana na makana baleshukila iyi nshita ukushimikila ku cintubwingi, ica kuti abantu  abaleyankulako bali abengi sana. Ica kumwenako fye, ilyo Inte sha kwa Yehova babasuminishe mu Russia mu 1991 ukuti nomba baleshimikila, bakasabankanya ba Bufumu muli cilya calo tabafikile na kuli 16,000. Nomba ilyo papitile fye imyaka 16, mu 2007, abantu abali abacincila ukubila imbila nsuma balicilile pali 150,000.

22. Bushe mulingile ukubomfya shani inshita ilyo kuli umutende?

²² Bushe mulabomfya bwino inshita ilyo kuli umutende? Nga ca kuti mwikala mu calo umo bashikaanya ukupepa, Satana kuti afwaya ukumutunka pa kuti mwingabika amano ku kufwaya icuma mu nshita ya kubika Ubufumu pa ntanshi. (Mat. 13:22) Tamulingile ukupumbulwa. Bomfyeni bwino inshita ilyo kuli umutende. Mulingile ukumona iyi nshita nge shuko lya kubila sana pa Bufumu no kukosha icilonganino. Tamulingile ukulaba ukuti inshiku tashiceela mumo.

23, 24. (a) Fishinka nshi tusambilila ku fyacitikile Tabita? (b) Finshi tulingile ukupingulapo ukulacita?

²³ Tontonkanyeni pa cacitikile umusambi uwe shina lya kuti Tabita, nangu Dorka. Aleikala mu musumba wa Yopa, mupepi fye na ku Luda. Uyu nkashi uwa cishinka alebomfya bwino inshita yakwe ne fyuma, ukubomba “imilimo isuma iingi nga nshi kabili aali kapekape.” Lelo alwele fye panono no kufwa afwa. c Imfwa yakwe yaliletele sana ubulanda pa basambi ba mu Yopa, sana sana bamukamfwilwa abo alekumbusuka. Ilyo Petro afikile pa ng’anda apo balesamba umubili wa kwa Tabita pa kuti bayemushiika, alicitile icisungusho ico abatumwa ba kwa Yesu Kristu bashabalile abacitapo. Petro alibalile apepa e lyo abuusha Tabita ku bafwa! Elenganyeni, bushe kuti mwati ni nsansa sha musango nshi isho bamukamfwilwa na basambi bambi bakwete ilyo Petro abetile ukuti babwelele mu ng’anda no kuyabalanga Tabita ninshi ali umumi? Ala kwena ifi ifyacitike, fifwile fyalibapeele sana inkosho ya kushipikisha amesho ayali no kwisa ku ntanshi! Icacitike “caishibikwe monse mu Yopa, na bengi balisumine muli Shikulu.”—Imil. 9:36-42.

²⁴ Tulasambililako ifishinka fibili ifisuma nga nshi ku fyacitikile Tabita. (1) Ubumi bwaba nga fubefube. Ala kanshi calicindama ukupanga ishina ilisuma na Lesa ilyo tuli no mweo! (Luk. Mil. 7:1) (2) Cine cine abafwa bakabuuka. Yehova alimwene imilimo isuma iingi iyo Tabita alebomba, kabili alimulambwile. Takalabe ifyo tubombesha e  lyo nga ca kuti twafwa ilyo Armagedone ishilaisa, akatubuusha ku bafwa. (Heb. 6:10) E ico, nampo nga pali ino nshita tuleshipikisha pa mulandu wa nshita iyaafya nangu tuleipakisha ukwikala “umutende,” lekeni tutwalilile ukulabila sana pali Kristu.—2 Tim. 4:2.