ICIPANDWA 6
Stefani—“Uwali Uwa Mutembo Nga Nshi Kabili Uwakwatishe Amaka”
Ifyo twingasambilila ku fyo Stefani alandile ukwabulo mwenso mu cilye ca Sanhedrini
Ili lyashi lifumine pa Imilimo 6:8–8:3
1-3. (a) Cintu nshi ica kutiinya icacitikila Stefani, lelo bushe aletiina? (b) Mepusho nshi twalalanshanya?
STEFANI naiminina mu cilye, mu cikuulwa icikalamba nga nshi nalimo lwa mupepi ne tempele mu Yerusalemu, kabili abaume 71 nabamushinguluka. Ici cilye ca Sanhedrini, nacilongana ku kupingula Stefani. Aba bakapingula ba maka sana, ico bapingula takuli uwingakaana. Abengi balisuula uyu musambi wa kwa Yesu kabili balimupata. Na kuba, uulonganike ici cilye ni Shimapepo Mukalamba Kayafa, uwaleangalila icilye ca Sanhedrini lintu capingwile ukuti Yesu Kristu epaiwe imyeshi imo ku numa. Bushe Stefani aleumfwa umwenso?
2 Ifyo icinso ca kwa Stefani camoneka pali iyi nshita fyabapapusha. Bakapingula bamulolesha kabili bamona ukuti icinso cakwe “cilemoneka nge ca kwa malaika.” (Imil. 6:15) Bamalaika babila ubukombe bwa kwa Yehova Lesa, kanshi tabatiina nangu cimo kabili balishipa. E fyo na Stefani ali—nangu fye ni bakapingula abamupata sana nabamona ukuti ali fye uwashipa kabili taletiina. Cinshi cilengele ukuti abe fye uwashipa?
3 Abena Kristu muno nshiku kuti basambililako ifingi ku calengele ukuti Stefani abe uwashipa. Tufwile no kwishiba icalengele ukuti Stefani abe pa ntanshi ya ici cilye. Bushe ku numa Stefani aisoseele shani ukukuma ku fyo asuminemo? Kabili kuti twamupashanya shani?
“Bafundawile Abantu” (Imil. 6:8-15)
4, 5. (a) Mulandu nshi twingalandila ukuti Stefani alebombesha mu cilonganino? (b) Bushe Stefani ali shani uwa “mutembo nga nshi kabili uwakwatishe amaka”?
4 Natusambilila kale ukuti Stefani alebombesha sana mu cilonganino ca Bena Kristu icali fye icipya. Mu cipandwa cifumineko, twaumfwile ukuti Stefani ali pa baume abaicefya 7, abaitemenwe ukubomba umulimo baebelwe uwa kwafwilisha abatumwa. Nga twatontonkanya pa fya bupe ifingi ifyo Lesa amupeele, kuti twamona ukuti Stefani ali uwaicefya nga nshi. Pa Imilimo 6:8, tubelengapo ukuti alipeelwe amaka ya kucita “ifipesha amano ifikalamba ne fishibilo,” nga filya abatumwa bamo balecita. Tubelengapo no kuti ali uwa “mutembo nga nshi kabili uwakwatishe amaka.” Bushe ici calolele mwi?
5 Stefani afwile ali wa cikuuku kabili uwanakilila, iyi mibele yalengele ukuti abantu bamutemwe. Pa kulanda, alelenga abengi ukushininwa ukuti ifyo alelanda fya cishinka no kuti ifyo alebasambilisha kuti fyabanonsha. Kabili alikwatishe amaka pantu ali uwaicefya kabili alekele umupashi wa kwa Yehova ukulamutungulula. Nangu ca kutila Lesa alimupeele ifya bupe ifingi kabili ali uwalamuka, taleituntumba, lelo umucinshi onse alepeela Yehova kabili alebika na mano ku bantu abo alelandako. Kanshi te kuti tupape ico abalemulwisha balemutiinina!
6-8. (a) Bufi nshi bubili ubo abalelwisha Stefani bamubepeshe, kabili mulandu nshi? (b) Mulandu nshi ifyo Stefani acitile fingafwila Abena Kristu muno nshiku?
6 Abantu abalekanalekana baliimine ku kukansana na Stefani, lelo “tabali na maka ya kulesha amano no mupashi alelandilamo.” a Apo balifililwe ukucite fi, “mu bumfisolo batunkile” abantu ukubepesha umusambi wa kwa Kristu uwa kaele ubufi. Na kabili “bafundawile abantu,” abakalamba, na bakalemba, ica kuti bafyambete Stefani no kumutwala ku cilye ca Sanhedrini. (Imil. 6:9-12) Abalemulwisha bamubepeshe ubufi bubili ubwa kuti: Alepontela Lesa, kabili alepontela na Mose. Cinshi balandile fi?
7 Abalemubepesha ubufi basosele abati Stefani alepontela Lesa pantu alelanda ifibi pe “tempele” ilyali mu Yerusalemu. (Imil. 6:13) Kabili batile alepontela Mose pantu alelanda ifibi pa Mafunde ya kwa Mose, kabili alealula intambi isho Mose abashiliile. Uyu wali mulandu uukalamba sana, pantu abaYuda ilya nshita balicindike sana itempele, Amafunde ya kwa Mose e lyo ne ntambi ishingi isho balundileko kuli aya Mafunde. E ico, ubufi ubo bamubepeshe bwalengele Stefani ukumoneka kwati ali umubi sana, kabili alingile fye ukufwa!
8 Ica bulanda ca kuti, ilingi line aba mapepo balabomfya imicenjelo yapala iyi pa kuti abantu ba kwa Lesa babe mu bwafya. Ukufika fye na lelo, aba mapepo abalwisha Inte sha kwa Yehova balalenga bakateka ukulacusha Inte sha kwa Yehova. Bushe tufwile ukucita shani nga batubepesha ubufi? Kuti twasambililako ifingi ku fyo Stefani acitile.
Ukubila mu Kushipa Pali “Lesa wa Bukata” (Imil. 7:1-53)
9, 10. Finshi abalengulula balanda pa fyebo Stefani alandile ku cilye ca Sanhedrini, kabili finshi ifyo tatufwile ukulaba?
9 Nga fintu tulandilepo ku kutendeka kwa cino cipandwa, ilyo Stefani alekutika ku bufi balemubepesha, ali fye uwashipa, icinso cakwe cali kwati cinso ca kwa malaika. Lyena, Kayafa apilibukile kuli Stefani no kumwipusha ukuti: “Bushe ca cine e fyo usosa?” (Imil. 7:1) Iyi nomba yali ni nshita ya kwa Stefani iya kuti alande. Awe na o alilandile!
10 Bamo balilengulula ifyebo Stefani alandile, batila nangu ca kuti alilandile ifintu ifingi, talandilepo pa bufi bamubepeshe. Lelo kwena, Stefani alitushiila ica kumwenako icisuma nga nshi pa fya “kwasuka” abengatwipusha pa mbila nsuma. (1 Pet. 3:15) Mwilaba no kuti Stefani balimubepeshe ubufi bwa kuti alepontela Lesa, baleti alelanda ifyabipa pa lwe tempele kabili alepontela Mose pantu alelanda ifibi pa Mafunde. Ilyo Stefani aleasuka ifyo bamubepeshe alandile pa fyacitike mu fiputulwa fya nshita fitatu ifya lyashi lya bena Israele. Alilandilepo sana pali fimo lelo pali fimbi talandilepo sana. Natulande pali ifi fiputulwa fitatu cimo na cimo.
11, 12. (a) Mulandu nshi cawamine ukuti Stefani alande pa ca kumwenako ca kwa Abrahamu? (b) Mulandu nshi cacindamine ukuti Stefani alande pali Yosefe?
11 Inshita ya fikolwe. (Imil. 7:1-16) Stefani abalilepo ukulanda pali Abrahamu, uo abaYuda bacindike pa mulandu wa citetekelo akwete. Nangu ca kutila abalilepo ukulanda pali uyu muntu uwacindama uo na bo baishibe, ico Stefani alandilepo sana ca kuti, Yehova “Lesa wa bukata,” pa kubala aisokolwele kuli Abrahamu mu Mesopotamia. (Imil. 7:2) Na kuba, ulya mwaume ali mulebeshi mu Calo ca Bulayo. Abrahamu takwete itempele nelyo Amafunde ya kwa Mose. Nomba cinshi umuntu engapampamina fye pa kulanda ukuti umuntu kuti aba fye uwa cishinka kuli Lesa nga kuli itempele nelyo amafunde?
12 Yosefe uwafumine mu lupwa lwa kwa Abrahamu, na o wine balimucindike ku bantu abo Stefani alelandako lelo abacinkwileko ukuti bamunyina bene aba kwa Yosefe, ifikolwe fya luko lwa kwa Israele, balicushishe uyu muntu umulungami no kumushitisha mu busha. Na lyo line, Lesa alimubomfeshe ukupususha abena Israele ku cipowe. Stefani alishibe bwino ukupalana kwali pali Yosefe na Yesu Kristu, lelo talandile pali kulya kupalana pantu alefwaya ukuti abantu batwalilile ukukutika fyonse ifyo alelanda.
13. Bushe ilyashi Stefani alandile pali Mose lyalengele ukuti alande finshi pa fyo bamubepeshe, kabili ili lyashi lyalengele ukuti afike pa cishinka nshi?
13 Inshita ya kwa Mose. (Imil. 7:17-43) Stefani alilandile sana pali Mose, kabili caliweme ukuti alicitile fyo pantu abengi mu cilye ca Sanhedrini bali baSaduke, abasumine fye mu mabuuku ya mu Baibolo ayo Mose alembele. Mwilaba no kuti Stefani balimubepeshe ubufi bwa kuti aliponteele Mose. Ifyo Stefani abaswike ukwabula ukupita na mu mbali fyashinine ukuti ubu bwali bufi, pantu ifyo alandile fyalangile ukuti alicindike sana Mose na Mafunde. (Imil. 7:38) Alandile ukuti Mose na o wine balimukeene ku bantu abo alefwaya ukupususha. Mose balimukeene ilyo ali ne myaka 40. Ilyo papitile imyaka ukucila pali 40, aba bantu balisuushishe ubutungulushi bwakwe imiku iingi. b E ico panono panono, Stefani asukile afika pa cishinka ica kuti: Abantu ba kwa Lesa libili libili balekaana abo Yehova asalile ukubatungulula.
14. Bushe ica kumwenako ca kwa Mose ico Stefani abomfeshe mu lyashi lyakwe catungilile fishinka nshi?
14 Stefani acinkwileko abo alelandako ukuti Mose alisobele ukuti kasesema uwali nga Mose ali no kufuma mu Israele. Bushe uyu kasesema ali no kuba nani, kabili bali no kumupokelela shani? Stefani tayaswike aya mepusho mpaka fye lintu alesondwelela ilyashi. Alandile icishinka icikalamba na cimbi ica kuti: Mose alisambilile ukuti icifulo icili conse kuti caba ica mushilo, nga filya cali pa cifulo apalebilima icimpusa apo Yehova alandile na wena. E ico, bushe abantu bafwile fye ukupepela Yehova mu cikuulwa, pamo nga mwi tempele lya mu Yerusalemu? Natumone.
15, 16. (a) Mulandu nshi cacindamine ukuti Stefani alande pe tenti mu lyashi lyakwe? (b) Finshi Stefani alandile pe tempele lyakuulile Solomone?
15 Itenti ne tempele. (Imil. 7:44-50) Stefani acinkwileko icilye ukuti ilyo mu Yerusalemu tamulaba itempele nangu limo, Lesa aebele Mose ukupanga itenti ilya kupepelamo ilyo bali no kulasenda. Takuli nangu umo uwingalanda ukuti itenti talyali ilyacindama nge tempele, pantu na kuba umu mwine e mo Mose alepepela.
16 Pa numa, ilyo Solomone akuulile itempele mu Yerusalemu, umupashi wa mushilo wamulengele ukulanda icishinka icacindama mwi pepo apepele. Nga fintu Stefani alandile, “Uwapulamo tekala mu mayanda ayakuulwa ku minwe.” (Imil. 7:48; 2 Imila. 6:18) Ca cine, Yehova kuti abomfya itempele pa kufikilisha ukufwaya kwakwe, lelo kuti abomfya fye ne cifulo icili conse cimbi. Nomba mulandu nshi bakapepa bakwe bengalatontonkanishisha ukuti ukupepa kwa cine kwashintilila pa cikuulwa icapangwa ku minwe ya bantu? Stefani asondwelele ili lyashi na mashiwi ayacindama sana ayo ayambwile mwi buuku lya kwa Esaya ayatila: “Umuulu e cipuna candi ica bufumu, ne calo e cipuna ca makasa yandi. Ni ng’anda ya musango nshi mwingankuulila? e fyasosa Yehova. Atemwa cifulo nshi apo ningatuushisha? Bushe te kuboko kwandi kwalengele ifi fyonse?”—Imil. 7:49, 50; Esa. 66:1, 2.
17. Bushe ifyo Stefani alandile (a) fyalangile ukuti abantu alelandako bakwete amano ya musango nshi, kabili (b) fyashinine cinshi pa fyo balemubepesha?
17 Ilyo mulepituluka mu fyebo twalandapo ifyo Stefani alandile mu cilye ca Sanhedrini, bushe tamulesumina ukuti mu mucenjelo alilangile apabuuta ukuti abalemubepesha ubufi bali na mano yabipa? Abalangile ukuti pa kuti Yehova afikilishe ukufwaya kwakwe takonka fye inshila imo ine iya kucitilamo ifintu. Abapoosele sana amano kuli cilya cikuulwa icisuma icali mu Yerusalemu na ku myata ne ntambi isho balundile ku Mafunde ya kwa Mose balifililwe ukwishiba ico Amafunde ne tempele fyabeleleko! Ifyo Stefani alandile fyalengele kube icipusho cacindama ica kuti: Bushe umuntu nga aleumfwila Yehova, bushe ninshi talecindika sana Amafunde ne tempele? Kwena, amashiwi Stefani alandile yashinine ukuti fyonse ifyo alecita fyali fye ifisuma, pantu alekonka fyonse ifyo Yehova alefwaya.
18. Kuti twapashanya shani Stefani?
18 Finshi twingasambilila ku fyo Stefani alandile? Tulesambililako ukuti alishibe sana Amalembo. Na ifwe, tufwile ukuba no mukoosha wa kusambilila Icebo ca kwa Lesa nga tulefwaya ‘ukulalungika pa kusambilisha icebo ca cine.’ (2 Tim. 2:15) Na kabili kuti twasambililako ukuba aba mutembo kabili abacenjela. Abo alelandako bali bankalwe icine cine! Na lyo line, alilandile na bo pa nshita ntali pantu alelanda pa fintu ifyo na bo bene baishibe ifyo bacindike sana. Na kabili ali no mucinshi pa kulanda, aleita abakalamba ukuti “batata.” (Imil. 7:2) Na ifwe bene ilyo tulelanda icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa tufwile ukuba “no mutima uwafuuka na katiina.”—1 Pet. 3:15.
19. Bushe Stefani alandile shani ubupingushi bwa kwa Yehova ku cilye ca Sanhedrini ukwabula umwenso?
19 Nangu cibe fyo, tatufilwa ukubila Icebo ca kwa Lesa ku bantu pa mulandu fye wa kutiina ukubakalifya; kabili tatunashako ubukombe bwa bupingushi bwa kwa Yehova. E fyo na Stefani acitile. Alimwene fye ukuti ifyebo fyonse ifyo alandile ku cilye ca Sanhedrini tafyalengele balya bakapingula abakosa imitima ukwaluka. E ico, pa kwisulamo umupashi wa mushilo, asondwelele ilyashi lyakwe pa kubeba ukwabula umwenso ukuti bali fye nga bashibo abakeene Yosefe, Mose, na bakasesema bonse. (Imil. 7:51-53) Na kuba, aba bene bakapingula ba mu cilye ca Sanhedrini e baipeye Mesia, uo Mose na bakasesema bonse basobele ukuti akesa. Kanshi, e bashakonkele Amafunde ya kwa Mose nangu panono!
“Shikulu Yesu, Pokeleleni Umupashi Wandi” (Imil. 7:54–8:3)
“Pa kumfwa ifi fintu balikalifiwe imitima, balamusumanisha na meno.”—Imilimo 7:54
20, 21. Bushe aba mu cilye ca Sanhedrini bacitile shani pa mashiwi Stefani alandile, kabili Yehova amukoseshe shani?
20 Icishinka Stefani aebele balya bakapingula calibakalifye sana imitima. Pa mulandu wa kuti tabamucindike nangu panono, bamusumanishishe ameno incecete. Uyu mwaume wa cishinka alimwene fye ukuti nangu cibe shani aba bantu tabamubelele uluse nga filya fine bashabelele Shikulu wakwe Yesu uluse.
21 Stefani alekabila ukukosa pa kushipikisha ifyali no kumucitikila, kabili ukwabula no kutwishika icimonwa ico Yehova amulangile calimukoseshe nga nshi. Stefani amwene ubukata bwa kwa Lesa, kabili amwene Yesu naiminina ku kwa kulyo kwa kwa Wishi! Ilyo Stefani alelondolola icimonwa amwene, abapingushi bacilike mu matwi yabo. Cinshi bacitile fi? Inshita imo ku numa, Yesu aebele aba muli ici cine cilye ukuti ali ni Mesia kabili tapali no kupoosa inshita ali no kwikala ku kwa kulyo kwa kwa Wishi. (Marko 14:62) Icimonwa ico Stefani amwene cashinine ukuti Yesu alilandile icine. Na kuba ici cine cilye ca Sanhedrini e cafutwike Mesia no kumwipaya! Bonse pamo, bafukukile Stefani kabili bamupoolele amabwe. c
22, 23. Bushe imfwa ya kwa Stefani yapalene shani ne mfwa ya kwa Shikulu wakwe, kabili Abena Kristu muno nshiku kuti baba shani ne citetekelo nga cilya Stefani akweteko?
22 Imfwa ya kwa Stefani yalipalene ne mfwa ya kwa Shikulu wakwe, ali fye uwashipa, alicetekele Yehova umupwilapo kabili abelele uluse abamwipeye. Atile, “Shikulu Yesu, pokeleleni umupashi wandi.” Nalimo ico alandiile ifi ni co ali acili alemona mu cimonwa Umwana wa muntu ali na Wishi. Ukwabula no kutwishika, Stefani alishibe amashiwi ya nkosho aya kwa Yesu aya kuti: “Nine kubuuka kabili umweo.” (Yoh. 11:25) Na pa kulekelesha, Stefani apepele mu kulungatika kuli Lesa mwi shiwi likalamba ati: “Mwe Yehova, mwibapeela umulandu pali ulu lubembu.” Pa numa ya kulanda aya mashiwi, aponene mu tulo twa mfwa.—Imil. 7:59, 60.
23 Pa bakonshi ba kwa Kristu, Stefani e o babalilepo ukwipaya pa mulandu wa kuba Umwina Kristu. (Moneni akabokoshi akaleti “ Stefani Afwilile pa Kuba Inte iya kwa Yesu.”) Ica bulanda ca kutila te wali no kuba uwa kulekeleshako ukwipaiwa. Ukufika fye na lelo, ababomfi ba cishinka aba kwa Yehova bamo balibepaya ku ba mu mipepele iyasakatuka, ku ba buteko, e lyo na ku bantu bambi abankalwe ababalwisha. Na lyo line, tufwile ukuba ne citetekelo nga cilya cine Stefani akwete. Yesu nomba ni Mfumu, alikwata amaka ayengi ayo Wishi amupeela. Takuli nangu cimo icikamulesha ukubuusha abasambi bakwe aba cishinka.—Yoh. 5:28, 29.
24. Bushe Sauli ayafwilisheko shani ku kwipaiwa kwa kwa Stefani, kabili imfwa ya uyu mwaume wa citetekelo yakuma shani abantu abengi?
24 Sauli aletambako ilyo ifi fyonse fyalecitika. Alisuminisheko ukuti Stefani bamwipaye kabili e walelonda fye ne fya kufwala ifya balepoola Stefani amabwe. Pa numa fye ya ifi, Sauli alikoselepo ukucusha sana Abena Kristu. Lelo imfwa ya kwa Stefani yali no kukoselesha abantu abengi. Ifyo acitile fyali no kukoselesha Abena Kristu bambi ukutwalilila aba cishinka pa kuti na bo bacimfye nga filya fine acimfishe. Kabinge, Sauli, uo baishiletendeka ukwita ati Paulo, ali no kwisaumfwa ububi sana pa fyo ayafwilisheko ukwipaya Stefani. (Imil. 22:20) Sauli uwayafwilisheko ukwipaya Stefani ali no kwisakutuluka ukuti alilufyenye kabili ali no kwisasosa ukuti: “Nali uwa miponto kabili uwalecusha abantu. . . kabili uwa musaalula.” (1 Tim. 1:13) Ukwabula no kutwishika, Paulo tatalile alaba Stefani na mashiwi ayacindama nga nshi ayo alandile pali bulya bushiku. Na kuba, Paulo alilandilepo no kulemba fimo ifyo Stefani alandile mu lyashi lyakwe. (Imil. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Mu kuya kwa nshita, Paulo apashenye bwino bwino icitetekelo no kushipa kwa kwa Stefani, umwaume uwali uwa “mutembo nga nshi kabili uwakwatishe amaka.” Lelo, bushe na ifwe tukapashanya Stefani?
a Bamo abalemulwisha bali ba mwi ‘Sunagoge ilyaleitwa ilya Balubulwa.’ Nalimo pa nshita imo balibekete ku bena Roma e lyo baisabalekako, nelyo bali basha abalubwilwe abaishilesanguka fye abaYuda. Bamo bafumine ku Kilikia, ukwafumine Sauli wa ku Tarsi. Baibolo tayalondolola nampo nga Sauli ali pa bena Kilikia abafililwe ukulesha amano no mupashi Stefani alelandilamo.
b Mu fyebo ifyo Stefani alandile, mwaba ifishinka ifyo tushisanga mu malembo yambi aya mu Baibolo, pamo nga amasambililo Mose asambilile ku bena Egupti, imyaka akwete ilyo afulumwike mu Egupti pa muku wa kubalilapo, ne myaka aikele mu calo ca Midiani.
c Tatwaishiba nga kwaliba ifishinka ifilanga ukuti mwi funde lya bena Roma, icilye ca Sanhedrini calisuminishiwe ukupingula umuntu ukwipaiwa. (Yoh. 18:31) Na lyo line, cimoneka ukuti abaipeye Stefani lyali libumba fye lya bantu abakalipe, tabamwipeye pa mulandu wa kuti e fyo ifunde lyalandile.
