1, 2. Mulandu nshi Paulo ashipapile pa fyo balemucusha mu Yerusalemu?

 ILYO Paulo bamupususha ku bantu abakalipe mu Yerusalemu, bamupoosa mu cifungo na kabili. Uyu mutumwa wacincila tapapile pa fyo balemucusha. Balimwebele libela ukuti “icifungo na macushi” fyalemulolela muli uyu musumba. (Imil. 20:22, 23) Nangu ca kuti Paulo teshibe amacushi na yambi ayali ku ntanshi, naishiba ukuti ali no kutwalilila ukucula pa mulandu we shina lya kwa Yesu.—Imil. 9:16.

² Nangu fye ni bakasesema abali mu cilonganino ca Bwina Kristu balisokele Paulo ukuti aali no kukakwa “no kupeelwa mu minwe ya bena fyalo.” (Imil. 21:4, 10, 11) Tapakokwele apo ibumba lya baYuda baapene bamwipaye, e lyo kabili ilyo fye ifi fyapitile, camoneke kwati aba mu cilye ca Sanhedrini “balamusantaula” ilyo balekansanina pa mashiwi ayo Paulo alandile. Nomba umutumwa nabamukaka mu cifungo umo abashilika abena Roma balemulinda kabili bali no kumulubulwisha no kumupeela imilandu na imbi. (Imil. 21:31; 23:10) Kanshi umutumwa Paulo alekabila uwa kumukoselesha!

3. Ni bani batukoselesha pa kuti twingatwalilila ukulashimikila?

³ Muli ino nshita iya ku mpela, twalishiba ukuti “bonse abafwaisha ukwikala ukulingana na bukapepa muli Kristu Yesu bakabacusha.” (2 Tim. 3:12) Na ifwe pa kuti twingatwalilila ukulashimikila, tulakabila icisansamushi mu nshita mu nshita. Ala tulatasha nga nshi pa fyo “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” atukoselesha ukupitila mu mpapulo na mu kulongana, kabili uku kukoselesha kwisa fye pa nshita iyalinga! (Mat. 24:45) Yehova alitulaya ukuti abalwani ba mbila nsuma tabakacimfye. Tabakonaule ulukuta lwa babomfi bakwe kabili tabakaleshe umulimo wa kushimikila. (Esa. 54:17; Yer. 1:19) Inga ku mutumwa Paulo kwena, bushe cali shani? Bushe kwali abamukoseleshe pa kuti atwalilile ukulabila sana imbila nsuma nangu balemulwisha? Nga ca kuti balimukoseleshe, ninshi ni bani bamukoseleshe, kabili acitile shani?

4, 5. Nani uwakoseleshe Paulo, kabili mulandu nshi uku kukoselesha kwabelele ukwalinga?

⁴ Ilyo umutumwa Paulo apuswike ku cilye ca Sanhedrini, ubushiku  bwakonkelepo, inshita ya bushiku, balimukoseleshe nga nshi. Ilyashi lyapuutwamo litila: “Shikulu aishile kuli ena no kutila: ‘Shipa! Pantu filya fine wabilile sana imbila nsuma pali ine mu Yerusalemu, e fyo ufwile no kubila na ku Roma.’” (Imil. 23:11) Ifi Paulo bamukoseleshe kuli Yesu fyalengele eshibe ukuti aali no kufuma mu cifungo. Alishibe ukuti taali na kufwa mpaka fye akaye ku Roma ku kuyashimika ubunte pali Yesu.

⁵ Paulo bamukoseleshe lilya line fye alekabila icisansamushi. Ubushiku bwakonkelepo abaYuda ukucila pali 40 “balipangene no kulapa umulapo, ukuti, tabalye nangu ukunwa kano fye bepaye Paulo.” Ifi ‘bapangene no kulapa umulapo,’ calangilile fye ukuti balya baYuda balefwaya sana ukwipaya Paulo. Abene batile, nga bafilwa ukufikilisha ifyo bapangile, ninshi ifyabipa fikabacitikila. (Imil. 23:12-15) Bapangile ukuti babweshe Paulo ku cilye ca Sanhedrini ku kulubulula pa kuti cikabe kwati balefwaya ukwishiba ifishinka na fimbi pali ena. Nomba balefwaya ukumubelamina no kumwipaya ilyo talafika ku cilye ca Sanhedrini. Bashimapepo bakalamba e lyo na bakalamba balisuminishe kuli ifi bapangile ukucita.

6. Bushe ifyo balepanga ukwipaya Paulo fyaishileishibikwa shani, kabili finshi abaice bengasambilila ku mwipwa wa kwa Paulo?

⁶ Lelo umwipwa wa kwa Paulo, alyumfwile pa fyo balepanga ukwipaya Paulo kabili aliilemweba. Paulo na o aebele umwipwa wakwe ukuti ayesosa kuli Klaudi Lusia, umukalamba wa bashilika abena Roma. (Imil. 23:16-22) Ala Yehova afwile alitemwa abaice abashipa nga filya fyali umwipwa wa kwa Paulo uo bashalumbula ishina, ababika ubumi bwabo mu kapoosa mweo pa kuti bapokolole abantu ba kwa Lesa, kabili ababombesha mu mulimo wa Bufumu pa kuti ulelunduluka.

7, 8. Finshi Klaudi Lusia acitile pa kuti Paulo bemusansa?

⁷ Ilyo fye Klaudi Lusia, uwaletungulula abashilika 1,000, aumfwile ukuti kwali abalefwaya ukwipaya Paulo, ateyenye abashilika 470 kumo na ba pali bakabalwe na balesenda amafumo pa kuti bafume mu Yerusalemu bulya bwine bushiku no kushindika Paulo ku Kaisarea pa kuti tabamusanshile. Nga bafika bali no kumutwala kuli Kateka Felikisi. a Nangu ca kuti mu Kaisarea mwali abaYuda abengi, abafulilemo sana bali Bena fyalo. Kaisarea wali e musumba ukalamba mu citungu ca Yudea umwaleikala umulashi wa buteko bwa Roma. Muli uyu musumba mwali umutende, tamwali nga mu Yerusalemu, umo abantu bapatile aba mipepele imbi kabili balecita ne fimfulunganya. Kabili mu Kaisarea e mwali amaofeshi yakalamba aya bashilika ba bena Roma abali mu Yudea.

⁸ Lusia alikonkele ifunde lya Roma, e mulandu wine atumine kalata kuli Felikisi umo alondolwele ifyo umulandu wali. Lusia alandile ukuti ilyo aumfwile ukuti Paulo mwina Roma, alimupokolwele ku baYuda ‘abalefwaya ukumwipaya.’ Lusia atile Paulo takwete umulandu uuli onse  “uwa kufwilapo atemwa uwa kukakilwapo,” lelo pa mulandu wa fyo abaYuda balepanga ukucita kuli Paulo, e co Lusia amutumiine ku mulashi Felikisi pa kuti engomfwa imilandu iyo bamupeele, no kumupingula.—Imil. 23:25-30.

9. (a) Bushe Paulo bamwikele shani pa nsambu shakwe isha bwina Roma? (b) Cinshi cingalenga ukuti tushukile insambu isho twakwata nga bekala calo?

⁹ Bushe ifyo Lusia alembele fyali fishinka? Iyo. Cimoneka kwati alefwaya fye ukuti umulashi amutemwe. Ico apusushishe Paulo, te mulandu wa kuti aali mwina Roma iyo. Na kabili, Lusia talondolwele ati alyebele abashilika ukuti ‘bakake Paulo iminyololo ibili,’ kabili talondolwele no kuti alyebele abashilika ukuti ‘bamuume ifikoti pa kuti asaale.’ (Imil. 21:30-34; 22:24-29) Ifyo Lusia acitile alilufyenye pantu aikeele pa nsambu sha kwa Paulo uwali mwina Roma. Muno nshiku Satana abomfya aba mapepo abatupata ukusonga abantu pa kuti baletucusha sana, kabili limbi kuti batulesha no kupepa. Abantu ba kwa Lesa na bo kuti bacita nga filya Paulo acitile, kuti babomfya insambu isho bakwata nga bekala calo ukuya ku filye pa kuti fingabacingilila ukubomfya amafunde.

10. Milandu nshi iyo bapeele Paulo?

¹⁰ Paulo “bamusungile mwi sano lya kwa Herode,” mu Kaisarea ilyo balelolela ukuti abamupeele imilandu bese ukufuma ku Yerusalemu. (Imil. 23:35) Pa numa ya nshiku shisano, balifikile, kabili pali bena pali Shimapepo Mukalamba Anania, Tertuli ndubulwila, e lyo ne bumba lya baume abakalamba. Ica ntanshi, Tertuli alumbenye Felikisi pa fisuma ifyo alecitila abaYuda, alandile aya mashiwi pa kuti kateka omfwe bwino e lyo amutemwe. b Lyena Tertuli, atampile ukulanda umulandu uo batekeele icilye, atile Paulo “lisakamika kabili e uleta ubusangu mu baYuda bonse konse uko bekala pano isonde kabili e ntungulushi ya mipepele ya bena Nasarete, uwaeseshe no kukowesha itempele kabili twalimwikete.” AbaYuda na bambi “balisuminisheko ukuti ni fyo fine.” (Imil. 24:5, 6, 9) Imilandu iyo bamupeela iya kuti aleleta ubusangu, e wali ntungulushi ya mipepele imbi imbi, kabili alekowesha ne tempele, yali iikalamba ica kuti kuti apingwilwa ukufwa.

11, 12. Bushe Paulo alandile shani pa kukaana imilandu iyo bamupeele?

¹¹ Paulo nomba bamwebele ukulandapo. Atendeke na mashiwi ya kuti, “ndi ne nsansa ukuisosela umulandu wandi.” Alikeene imilandu fye yonse  iyo bamupeele. Umutumwa takoweshe itempele, kabili taleleta no busangu. Alondolwele ukuti ‘palipitile imyaka iingi,’ ukutula apo afumine ku Yerusalemu, kabili ico aishile, “kuleta ifya bupe” ku Bena Kristu abalecula pa mulandu wa cipowe no kubacusha. Paulo alondolwele ukuti ilyo talaingila mwi tempele, ‘ali-isangulwile ukulingana no lutambi’ no kuti alyeseshe na maka “ukukanacita icabipa kuli Lesa na ku bantu.”—Imil. 24:10-13, 16-18.

¹² Lelo ico fye Paulo asumine ca kuti alebombela Lesa wa fikolwe fyakwe umulimo wa mushilo “muli iyi ine mipepele” iyo bapatile. Lelo alondolwele ukuti alisumine “fyonse ifyaba mu mafunde ne fyalembwa mu mabuuku ya Bakasesema.” E lyo kabili alisumine ukuti “kukaba ukubuuka kwa balungama na bashalungama” nge fyo na balemupeela imilandu nabo basumine. Icakonkelepo, Paulo aebele abalemupeela imilandu ukuti: “Aba bene abali pano kabasose abene icibi ico basangile ilyo naiminine mu cilye ca Sanhedrini, kano fye amashiwi nabilikishe ilyo naiminine mu kati kabo, aya kuti, ‘Pa kubuushiwa kwa bafwa e po ndepingwilwa!’”—Imil. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Mulandu nshi twingapashanishisha Paulo pa kuti twingaba abashipa pa kushimikila abalashi?

¹³ Ifyo Paulo acitile na ifwe e fyo tulingile ukucita nga ca kuti batutwala ku balashi pa mulandu wa kupepa kwesu no kutubepesha ukuti tulasonga abantu ku kuleta ifyongo, ukusangukila ubuteko, no kuti imipepele twabamo ibi sana. Pa kulanda kuli kateka, Paulo taiwaminishe nga filya Tertuli acitile pa kuti fye kateka amutemwe. Paulo aali fye uwatekanya kabili uwa mucinshi. Alisalile amashiwi ya kulanda no kulondolola bwino  bwino ifishinka fyonse. Paulo alandile ukuti “abaYuda . . . aba ku citungu ca Asia” abamupeele umulandu wa kuti alikoweshe itempele tabaalipo, kabili ukulingana ne funde balingile ukubapo pa kuti engomfwa imilandu iyo bamupeele.—Imil. 24:18, 19.

¹⁴ Icikankaala ico Paulo acitile ca kuti taikele fye ukwabula ukubalondolwela ifyo asuminemo, ifyali mu Malembo. Uyu mutumwa alishipile kabili alilandile na kabili ukuti alisumine mu kubuuka, ili line lyashi e lyaletele icimfulunganya mu Sanhedrini. (Imil. 23:6-10) Ilyo Paulo aleisosela, alilandile sana pe subilo lya kubuuka. Mulandu nshi? Pantu Paulo aleshimika ubunte pali Yesu e lyo na pa kubuuka kwakwe kabili balya balwani tabasumiine ukuti alibuukile ku bafwa. (Imil. 26:6-8, 22, 23) Kanshi icalengele ukuti kube ubwafya, lyashi lya kubuuka, maka maka ukucetekela muli Yesu e lyo no kubuuka kwakwe.

¹⁵ Na ifwe kuti twaba abashipa nga filya Paulo ali ilyo tuleshimikila kabili kuti twakoseleshiwa ku mashiwi ayo Yesu aebele abasambi bakwe aya kuti: “Abantu bonse bakamupata pa mulandu we shina lyandi. Lelo uwashipikisha ukufika na ku mpela, e ukapusuka.” Bushe tufwile ukusakamana pa fyo tuli no kulanda? Iyo, pantu Yesu atulaile ukuti: “Ilyo balemutwala ku cilye, mwikasakamikwa pa fyo mukalanda; lelo conse ico mukapeelwa muli ilya nshita, e co mukalande, pantu te imwe mukalalanda lelo mupashi wa mushilo.”—Marko 13:9-13.

16, 17. (a) Ilyo Felikisi alelubulwisha Paulo, finshi acitile kabili finshi alandile? (b) Mulandu nshi nalimo Felikisi aumfwilile umwenso, lelo mulandu nshi atwalilile ukulamonana na Paulo?

¹⁶ Te muku wa kubalilapo uo Umulashi Felikisi aumfwile pa fyo Abena Kristu basuminemo. Ubulondoloshi butila: “Felikisi, pa kwishiba bwino bwino iyi Mipepele, aebele abantu ukuti balolele, ati: ‘Ilyo Lusia umukalamba wa bashilika akesa, e lyo nkapingula umulandu wenu.’ Kabili aebele umushilika ukuti balinde Paulo no kuleka aleyendela icilingile, kabili ekaanya nangu umo uwa mu bantu bakwe ukumubombela.”—Imil. 24:22, 23.

¹⁷ Ilyo papitileko inshiku, Felikisi, no mwina mwakwe Drusila, uwali muYuda, batumine aba kuyaita Paulo pa kuti ‘bomfwe ifyo atetekele pali Kristu Yesu.’ (Imil. 24:24) Lelo, ilyo Paulo alandile “pa bulungami, pa fya kuilama na pa bupingushi ubuli no kwisa, Felikisi aiketwe umwenso,” nalimo icalengele mulandu wa kuti ifintu fya musango uyu fyalecusha kampingu yakwe pantu ali ne misango yabipa. E calengele ukuti ebe Paulo ukuti aleya, amwebele ati: “Pali nomba kuti waya, lelo ilyo nkaba ne nshita nkakwita kabili.” Felikisi alitwalilile ukulamonana na Paulo, te pa mulandu wa kuti alefwaya ukwishiba icine, lelo alesubila ukuti Paulo kuti amupeelako amafisakanwa.—Imil. 24:25, 26.

18. Mulandu nshi uo Paulo alandiile kuli Felikisi no mwina mwakwe pa “bulungami, pa fya kuilama na pa bupingushi ubuli no kwisa”?

 ¹⁸ Mulandu nshi Paulo alandile na Felikisi no mwina mwakwe “pa bulungami, pa fya kuilama na pa bupingushi ubuli no kwisa”? Nga muleibukisha, balefwaya ukwishiba ifyo abantu ‘abatetekela Kristu Yesu’ bafwile ukuba. Paulo uwaishibe ukuti aba bantu bali ni mpulumushi, abankalwe, kabili aba lufyengo, alefwaya ukuti beshibe bwino bwino ifyo bonse abalefwaya ukuba abasambi ba kwa Yesu balingile ukuba. Ifyo Paulo alandile fyalilangilile bwino bwino ifyo imikalile ya kwa Felikisi no mwina mwakwe yapusene nga nshi ne fyo Lesa afwaya abantu ukulaikala. Ifyo abebele fifwile fyalibafwile ukwishiba ukuti abantunse bonse bafwile ukulatiina Lesa mu fyo batontonkanya, mu fyo balanda, na mu fyo bacita pantu ifyo Lesa akabapingula fikacila pa fyo bena bali no kupingula Paulo. E mulandu wine kanshi Felikisi ‘aumfwilile umwenso’!

19, 20. (a) Ilyo tuleshimikila, bushe kuti twacita shani nga twasanga abantu abamoneka kwati balafwaya icine lelo abashifwaya ukwalula imibele yabo? (b) Twaishiba shani ukuti Felikisi taali munankwe wa kwa Paulo?

¹⁹ Ilyo tuleshimikila, kuti twasanga abantu ababa nga Felikisi. Pa kubalilapo fye kuti balemoneka kwati balefwaya icine, kanshi tabalefwaya ukwalula imibele yabo. Tufwile ukucenjela na bantu ba musango uyu. Lelo kuti twabalondolwela amafunde ya kwa Lesa ayalungama mu nshila isuma nga filya Paulo acitile. Nalimo icine kuti cabafika pa mutima. Lelo nga twaishiba ukuti tabalefwaya ukuleka imisango yabo iyabipa, kuti twabasha, twayafwayako bambi abalefwaya ukwishiba icine.

²⁰ Baibolo yalilondolola ifyali mu mutima wa kwa Felikisi, itila: “Ilyo papitile imyaka ibili, Porki Feste apyene Felikisi; kabili pa mulandu wa kuti Felikisi alefwaya ukuti abaYuda bamutemwe, ashile Paulo mu cifungo.” (Imil. 24:27) Felikisi taali munankwe wa kwa Paulo. Alishibe ukuti “aba Nshila” tabaleleta ubusangu nelyo ukwimina ubuteko. (Imil. 19:23) Alishibe no kuti Paulo tapulile mwi funde nangu fye limo ilya bena Roma. Lelo, Felikisi alekele umutumwa aba mu cifungo pantu alefwaya “abaYuda bamutemwe.”

21. Cinshi cacitike kuli Paulo ilyo Porki Feste atampile ukuteka, kabili bushe mashiwi nshi ayalemukosha?

²¹ Nga fintu calembwa mu cikomo ca kulekeleshako ica Imilimo icipandwa 24, ilyo Porki Feste apyene Felikisi pali bukateka ninshi Paulo acili mu cifungo. Kanshi ukutula fye ilyo line, batampile ukulatwala Paulo ku balashi abalekanalekana ku kumulubulwisha. Ala cine cine uyu mutumwa washipa ‘balemutwala ku shamfumu na ku balashi.’ (Luka 21:12) Nga fintu tuli no kumona, ali no kushimikila kuli kateka uwakwatishe amaka pali ilya nshita. Muli fyonse ifyamucitikile, Paulo tanenwike. Te kuti tutwishike ukuti amashiwi ayo Yesu amwebele aya kuti: “Shipa!” yalemukosha.