ICIPANDWA 5
“Tufwile Ukunakila Lesa”
Abatumwa bacita cimo ico Abena Kristu ba cine bonse bafwile ukukonka
Ili lyashi lifumine pa Imilimo 5:12–6:7
1-3. (a) Cinshi abatumwa babatwalile ku cilye ca Sanhedrini, kabili mulandu nshi ukalamba uwalipo? (b) Mulandu nshi tufwaila sana ukwishiba ifyacitile abatumwa?
BAKAPINGULA ba milandu mu cilye ca Sanhedrini bele balekalipilako fye! Abatumwa ba kwa Yesu nabeminina mu cilye cikalamba ku kupingulwa. Cinshi balebalubulwishisha? Yosefe Kayafa, shimapepo mukalamba e lyo kabili intungulushi ya cilye ca Sanhedrini, atampa ukubalubulwisha bukali bukali ati: “Twamwebele ukuti mwilasambilishisha mwi shina ili.” Uyu kapingula mukalamba talefwaya fye nangu panono ukulumbula ishina lya kwa Yesu. Kayafa atwalilila ukulanda ukuti: “Nomba, namusalanganya isambilisho lyenu mu Yerusalemu monse, kabili mulefwaya ukuleta umulopa wa uyu muntu pali ifwe.” (Imil. 5:28) Ubupingushi bwalishibikwe bwino bwino ubwa kuti: Lekeni ukushimikila—nga te ifyo ninshi muli no kucimona!
2 Bushe abatumwa bayaswike shani? Umulimo wa kushimikila wafumine kuli Yesu, uo Lesa apeele amaka. (Mat. 28:18-20) Bushe abatumwa bali no kumfwa umwenso no kuleka ukushimikila? Nangu bushe bali fye no kushipa no kutwalilila ukushimikila? Umulanduukalamba wali wa kuti: Bushe bali no kumfwila Lesa nangu umuntu? Ukwabula no kuwayawaya, umutumwa Petro alimine no kulandilako abatumwa bonse. Alandile ukwabula ukupita mu mbali kabili aali uwashipa.
3 Fwe Bena Kristu ba cine tulafwaya sana ukwishiba ifyo abatumwa bacitile ilyo icilye ca Sanhedrini calebatiinya. Na ifwe bene twalikwata umulimo umo wine uwa kushimikila. Ilyo tulebomba umulimo Lesa atupeela, na ifwe bene kuti batampa ukutulwisha. (Mat. 10:22) Abalwani limbi kuti batukaanya no kubinda umulimo wesu. Tukacita shani nga batubinda? Kuti twasambililako na ifwe ku fyacitile abatumwa na ku calengele ukuti babatwale ku cilye ca Sanhedrini mu kulubulula. a
“Malaika wa kwa Yehova Aiswile Ifiibi” (Imil. 5:12-21a)
4, 5. Cinshi calengele ukuti Kayafa na baSaduke babe no “mufimbila”?
4 Ibukisheni ukuti ilyo babebele umuku wa kubalilapo fye ukuleka ukushimikila, Petro na Yohane bayaswike abati: “Te kuti tuleke ukulanda ifyo twamwene ne fyo twaumfwile.” (Imil. 4:20) Ilyo bapwile ukulubulula mu Sanhedrini, Petro na Yohane, pamo na batumwa bonse balitwalilile ukushimikila mwi tempele. Abatumwa balibombele ifya maka ifingi, pamo nga ukuposha abalwele no kufumya ifibanda mu bantu. Babombele ifi “mu lukungu lwa kwa Solomone,” uko abaYuda abengi balelongana. Cimoneka kwati nangu fye cinshingwa ca kwa Petro nga capita pa muntu ninshi kupola! Abengi abapolele balisumine icebo ca kwa Lesa, ica kuti “abaume na banakashi abengi nga nshi abalesumina muli Shikulu balelundwako fye.”—Imil. 5:12-15.
5 Kayafa na baSaduke, akalibumba kabo aka mapepo ako balepepako bali no “mufimbila” kabili baikete abatumwa no kubapoosa mu cifungo. (Imil. 5:17, 18) Cinshi calengele ukuti abaSaduke bafulwe nga nshi? Abatumwa balesambilisha ukuti Yesu alibuuka, nomba abaSaduke bena tabasumine mu kubuuka. Abatumwa balelanda ukuti abantu kuti bapusuka fye nga ca kuti bacetekela muli Yesu, nomba abaSaduke bena baletiina ukukandwa ku bena Roma nga ca kuti abantu batampa ukulalolesha kuli Yesu ukuti e ntungulushi yabo. (Yoh. 11:48) E calengele ukuti abaSaduke bakosepo ukulalesha abatumwa!
6. Ni bani pali lelo ababa ku ntanshi ku kuleta amacushi pa babomfi ba kwa Yehova, kabili mulandu nshi tushifwile ukupapila?
6 Na munonshiku mwine, ababa ku ntanshi ku kuleta amacushi pa babomfi ba kwa Yehova ni bashimapepo. Aba bantu babomfya ififulo fyabo ukutwala umulomo ku balaashi ba buteko na ku mulabasa pa kuti bengalesha umulimo wesu uwa kushimikila. Bushe tulingile ukupapa? Iyo. Pantu ubukombe tubila bulasokolola ukupepa kwa bufi. Abafumacumi nga basumina icine ca mu Baibolo, balalubuka no kuleka ifyo balecita kale ne fyo basumine ifishili fya mu malembo. (Yoh. 8:32) Bushe tulingile ukupapa icilenga ukuti ilingi line intungulushi sha filonganino fya mapepo filekwata umufimbila no lupato?
7, 8. Bushe icebo calandile bamalaika ku batumwa calengele bacite shani, e lyo kabili cipusho nshi ico twingacita bwino ukuipusha?
7 Ilyo abatumwa balelolela ukubapingula mu cilye, tabaishibe nampo nga balabapingwila ukufwa nangu ukulabacusha fye. (Mat. 24:9) Nomba icintu cimo calicitike ubushiku mu kupumikisha—“malaika wa kwa Yehova aiswile ifiibi fya cifungo.” b (Imil. 5:19) Lyena malaika alyebele abatumwa ifya kucita, atile: Kabiyeni “keminineni mwi tempele,” kabili “twalilileni ukweba abantu.” (Imil. 5:20) Icebo ca kwa malaika calengele abatumwa ukushininkisha ukuti ifyo balecita fyali fye bwino. Amashiwi ya kwa malaika yafwile yalibakoseshe ukutwalilila abakosa nangu ifintu fya musango nshi fibacitikile. Ilyo abatumwa “baingile mwi tempele ku macaca no kutendeka ukusambilisha” bali ne citetekelo icakosa kabili bali abashipa.—Imil. 5:21.
8 Bonse tulingile ukuipusha atuti, ‘Nga ca kuti filya cali ku batumwa e fyo caba na kuli ine, bushe kuti nashipa no kukwata icitetekelo ica kutwalilila ukubila imbila nsuma?’ Kuti twakwata amaka nga ca kuti twaibukisha ukuti uyu mulimo wacindama uwa kubila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa ni bamalaika e batutungulula no kutwafwilisha.—Imil. 28:23; Ukus. 14:6, 7.
“Tufwile Ukunakila Lesa Ukucila Ukunakila Abantu” (Imil. 5:21b-33)
“E ico balibaletele babeminika na mu cilye ca Sanhedrini.”—Imilimo 5:27
9-11. Bushe abatumwa bacitile shani ilyo icilye ca Sanhedrini cabebele ukuleka ukushimikila, kabili ca kumwenako ca musango nshi ico abatumwa bashiila Abena Kristu ba cine?
9 Kayafa na bashicilye bambi aba mu Sanhedrini nomba baipekanya ukupingula abatumwa. Apo tabaishibe ifyacitike mu cifungo, icilye catumine bakabilo aba kuyaleta abafungwa. Baleni elenganyeni ifyo bakabilo bapapile ilyo bamwene ukuti mu cifungo tamuli abafungwa nangu ca kutila basangile icifungo “nacikomwa bwino bwino na balinshi nabeminina pa minshi.” (Imil. 5:23) Tapapitile na nshita kapitao wa pe tempele aumfwile ukuti abatumwa nababwelela mwi tempele, baleshimikila pali Yesu Kristu—umulimo umo wine uo babakakiilepo mu cifungo! Kapitao pamo na bakabilo wakwe babutukile kwi tempele ku kuyaikata abafungwa no kubatwala ku cilye ca Sanhedrini.
10 Nga fintu tumfwile pa kutendeka kwa cino cipandwa, intungulushi sha mapepo shalilandilepo fye ukuti abatumwa tabalingile ukulashimikila. Bushe abatumwa bayaswike shani? Petro uwalebemininako mu kulanda alyaswike ukwabula umwenso ati: “Tufwile ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.” (Imil. 5:29) Kanshi ukutula fye na ku kale abatumwa balimikila Abena Kristu ba cine ica kumwenako. E ico kanshi intungulushi sha bantunse shilalenga twakaana ukushumfwila nga shatulesha ukucita ifyo Lesa afwaya nangu nga shilefwaya ukuti tucite ifyo Lesa akaanya. Kanshi mu nshiku shesu, nga ca kuti “ubuteko” bwabinda umulimo wesu uwa kushimikila, te kuti tuleke ukubomba umulimo wa kushimikila imbila nsuma uo Lesa atupeela fye fwe bene. (Rom. 13:1) Lelo, tulafwayako inshila shimbi isha kushimikila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa ukwabula no kuti ubulashi bwishibe ukuti twalitwalilila ukushimikila.
11 Imyasukile yabula umwenso iya batumwa yasongele bakapingula ba milandu abali nabafulwa kale, ukupuuka mu bukali. Balikalipe icine cine ica kuti “balefwaya fye ukwipaya” abatumwa. (Imil. 5:33) Kwenaimfwa nomba no kununka yalenunka pa mibili ya aba bakabila ba bufumu abashipa kabili abacincila. Lelo kwena, bali no kwafwiwa mu nshila iyo umuntu nangu umo ashingenekela!
“Mukafilwa Ukubawisha” (Imil. 5:34-42)
12, 13. (a) Mano nshi Gamaliele apandile bashicilye banankwe, kabili bacitile shani? (b) Ni shani Yehova engapokolola abantu bakwe muno nshiku, e lyo kabili cinshi tushilingile ukutwishika nga ca kuti casuminishiwa ukuti “tucule pa mulandu wa bulungami”?
12 Gamaliele, “kasambilisha wa mafunde uo abantu bonse bacindike,” asukile alanda. c Uyu muntu uwaishibe sana amafunde, bafwile balimucindike sana bashicilye banankwe, pantu aliimine no kulanda ukuti “bafumye aba bantu [abatumwa] pa nse inshita inono.” (Imil. 5:34) Atampile ukulanda pa tumabumba utwalebuukila ubuteko, lelo intungulushi nga yafwa utumabumba twalesalangana. Gamaliele apandile icilye amano ukuti batekanye sana no kucenjela na batumwa, pantu Intungulushi yabo, Yesu, e lyo afwile fye. Imilandile ya kwa Gamaliele yali iya kukolopeka imitima ya bantu, atile: “Talukeniko kuli aba bantu, balekeni babe; (pantu, ili pange atemwa uyu mulimo nga wafuma ku bantu, ukawa; lelo nga wafuma kuli Lesa, mukafilwa ukubawisha;) epali mwasangwa mulelwa na Lesa.” (Imil. 5:38, 39) Bakapingula balikonkele ifyo abapandile amano. Lelo, baitile abatumwa no kubafopaula “no kubalesha ukulandila mwi shina lya kwa Yesu.”—Imil. 5:40.
13 Nangu fye ni muno nshiku, Yehova kuti alenga abantu fye abalumbuka ukulandilako abantu bakwe. (Amapi. 21:1) Yehova kuti abomfya umupashi wakwe ukulenga bakateka balumbuka, bakapingula, nangu abapanga amafunde ukubomba ukulingana no kufwaya kwakwe. (Neh. 2:4-8) Lelo nga ca kuti atuleka ukuti ‘tuculile ubulungami,’ pali ifintu fibili ifyo engacita. (1 Pet. 3:14) Ica kubalilapo, Lesa kuti atupeela amaka ya kushipikisha. (1 Kor. 10:13) Icalenga bubili, abalwani ‘bakafilwa ukuwisha’ umulimo wa kwa Lesa.—Esa. 54:17.
14, 15. (a) Bushe abatumwa bacitile shani ilyo babafopawile, kabili cinshi bacitiile ifi? (b) Londololeni icacitike icilelangilila ukuti abantu ba kwa Yehova balasekelela ilyo baleshipikisha.
14 Bushe impumo shalibweseeshe abatumwa pa nshi nangu ukubatompola ku mulimo wabo? Awe nakalya! “Bafumine pa ntanshi ya cilye ca Sanhedrini, baya balesekelela.” (Imil. 5:41) Cinshi calengele ukuti baye ‘balesekelela’? Kwena te pa mulandu wa mpumo. Balisekelele pantu balishibe ukuti balebacushisha pa mulandu wa kuba aba cishinka kuli Yehova na pa mulandu wa kukonka mu nkasa sha kwa Yesu, uwabashilile ica kumwenako.—Mat. 5:11, 12.
15 Nga filya fyacitile bamunyinefwe mu myaka ya kubangilila, na ifwe bene tulashipikisha no kusekelela pa mulandu wa mbila nsuma. (1 Pet. 4:12-14) Lelo tacipilibula ukuti tulatemwa ukulaikala fye mu munsokwe nangu ukupooswa mu cifungo. Lelo tulatemwa sana nga ca kuti twatwalilila aba cishinka. Baleni tontonkanyeni pa ca kumwenako ca ba Henryk Dornik, abashipikishe ku fyo balebalungulusha ku buteko bwa lucu. Baibukishe ukuti mu August 1944, ubuteko bwapingwile ukuti bena pamo na munyinabo bali no kubatwala ku cifungo ca kubacushishamo. Abalwani batile: “Te kuti cicitike ukubanasha ukucita ifyo bashilefwaya. Tabasakamana ukufwa nangu ukucula.” Munyinefwe Dornik alondolola ukuti: “Nangu ca kutila nshalefwaya ukucula nangu ukufwa, ukushipikisha ku macushi no kucindika bucishinka bwandi kuli Yehova kulanenga ukumfwa bwino.”—Yako. 1:2-4.
Nga filya abatumwa balecita, na iwe tulabila “ku ng’anda ne ng’anda”
16. Bushe abatumwa balangilile shani ukuti balikoselepo pa kubila sana ubunte, kabili tukonka shani inshila abatumwa balebombelamo umulimo wa kushimikila?
16 Ilyo abatumwa bafumine mu cifungo tabapoosele na nshita balikonkenyepo umulimo wabo uwa kushimikila. Tabaumfwile umwenso, lelo balitwalilile “cila bushiku mwi tempele na ku ng’anda ne ng’anda” umulimo wa “kubila imbila nsuma pali Kristu.” d (Imil. 5:42) Aba bakabila bacincila balikoselepo ukubila sana ubunte. Baletwala ubukombe ku mayanda ya bantu nga fintu Yesu Kristu abebele. (Mat. 10:7, 11-14) E calengele ukuti babile imbila nsuma mu Yerusalemu yonse fye. Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova na bo bene balishibikwa pa mulandu wa kukonka inshila abatumwa balebombelamo umulimo. Nga tuleya ku ng’anda ne ng’anda mu cifulo tubombela, ninshi tulelangilila fye apabuuta tuutu ukuti na ifwe bene tulafwaya ukubila sana, pa kuti abantu bonse bengomfwa imbila nsuma. Bushe Yehova alipaala umulimo wesu uwa kuya ku ng’anda ne ng’anda? Ee, alipaala! Abengi nga nshi balipokelela ubukombe muli shino nshiku sha ku mpela, e lyo kabili abengi ilyo baumfwilepo imbila nsuma ni lintu fye Inte ya kwa Yehova yaile pa ng’anda pa mwabo.
Abaume Bafikapo Ukubomba ‘Umulimo Uwalekabilwa’ (Imil. 6:1-6)
17-19. Bwafya nshi ubwingaleta amalekano ubwaimine, e lyo kabili abatumwa bapingwile shani pa kuti bapwishe ubu bwafya?
17 Muli ici cilonganino icipya nomba mwali ubwafya ubukalamba nga nshi ubwaleleta umwenso. Bwali bwafya nshi? Abengi abasambi abalebatishiwa bali beni mu Yerusalemu e lyo kabili balefwaya ukusambilila ifingi ilyo tabalabwelelamo ku mwabo. Abasambi abaleikala mu Yerusalemu bali-itemenwe ukusangula indalama isha kwafwilishako abaishile muli uyu musumba ukulashitamo ifya kulya ne fintu fimbi. (Imil. 2:44-46; 4:34-37) Pali iyi nshita, kwalimine ubwafya ubwalefwaikwa ukucenjela pa kubupwisha. Pa “kwakanya” ifya kulya, bamukamfwilwa abalelanda iciGriki “tabalebakanyako.” (Imil. 6:1) Nomba bamukamfwilwa abalelanda iciHebere bena, lyonse balebapeela. Kanshi ubwafya bafwile bakwete, kapaatulula. Imilandu imo pamo ngo yu twalandapo kuti yaleta amalekano.
18 Abatumwa abaleimininako ibumba lyaletungulula ilya cilonganino icaleya cilekula, balimwene ukuti te kuti ciwame kuli bena “ukuleka ukusambilisha icebo ca kwa Lesa no kulayakanya ifya kulya.” (Imil. 6:2) Pa kuti bengapwisha ubwafya, baebele abasambi ukufwaya abaume 7 “abaisulamo umupashi na mano” abo abatumwa bengasonta ukubomba ‘umulimo walekabilwa.’ (Imil. 6:3) Abaume abafikapo balefwaikwa pantu tabali no kulabomba fye umulimo wa kwakanya ifya kulya epela lelo kwali no mulimo wa kusunga indalama, ukushita ifintu, e lyo no kusunga bwino ifyalembwa. Abaume bonse abo basalile bakwete amashina ya ciGriki, nalimo aba bena balibatemenwe kuli bamukamfwilwa abakalipe. Pa numa ya kupepa sana pa kufwaya aba kubomba uyu mulimo, abatumwa basontele abaume 7 aba kubomba ‘umulimo uwalekabilwa.’ e
19 Bushe abaume 7 abo basontele ukula-akanya ifya kulya, balibafumisheko ku mulimo wa kushimikila imbila nsuma? Awe iyo! Pa baume abo basontele pali na Stefani uwali uwashipa kabili kabila wa bukombe uwa maka. (Imil. 6:8-10) Filipi na o wine ali pa baume 7, kabili balemwita ukuti, “kabila wa mbila nsuma.” (Imil. 21:8) Kanshi kuti twatila, abaume 7 bali ni bakabila ba Bufumu abacincila.
20. Bushe abantu ba kwa Lesa muno nshiku bacita shani pa kuti bapashanye abatumwa?
20 Abantu ba kwa Yehova muno nshiku bakonka inshila imo ine iyalebombelamo abatumwa. Abaume abo basala ukubomba imilimo ya cilonganino balingile ukumoneka ukuti balishiba Icebo ca kwa Lesa, balingile no kupeela ubushininkisho bwa kuti balikwata umupashi wa mushilo. Ukulingana no butungulushi bwa Ibumba Litungulula, abaume abakumanisha ififwaikwa fya mu Malembo balasontwa pali bueluda na pa bubomfi butumikila mu filonganino. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Abakumanisha ififwaikwa e bo twingalanda ukuti nabasontwa no mupashi wa mushilo. Aba abaume ababombesha balabika amano ku “mulimo uukabilwa.” Ica kumwenako fye, baeluda balabikako amano ku kushininkisha ukuti abakalamba ababombela Lesa ne cishinka pa myaka iingi ba-afwiwa, nga cine cine balefwaikwa ukwafwiwa. (Yako. 1:27) Baeluda bamo balabombako sana umulimo wa kukuula Amayanda ya Bufumu, ukupekanya ukulongana kwa citungu, nangu ukubomba muli komiti ya cipatala. Ababomfi batumikila na bo balabomba imilimo iingi nga nshi iishili ya kusambilisha no kucema umukuni wa kwa Lesa. Bonse aba abaume bafikapo balingile ukushininkisha ukuti imilimo yonse iya mu cilonganino, ne ya mu kuteyanya pamo no kushimikila imbila nsuma iya Bufumu, ilebombwa fye bwino.—1 Kor. 9:16.
“Icebo ca kwa Lesa Calelunduluka” (Imil. 6:7)
21, 22. Cinshi cilangilila ukuti Yehova alipaalile icilonganino icipya?
21 Pa mulandu wa kwafwilisha kwa kwa Yehova, icilonganino icipya calipuswike ku macushi ayalefuma ku nse e lyo na mu kati ka cilonganino ciine. Ipaalo lya kwa Yehova lyalimoneke fye apabuuta tuutu, pantu Baibolo itweba ukuti: “Icebo ca kwa Lesa calelunduluka, kabili abasambi balefulilako nga nshi mu Yerusalemu; na bashimapepo abengi balitetekele.” (Imil. 6:7) Ili lyashi fye limo ilya kulunduluka ilyaba pa malyashi ayengi mwi buuku lya Imilimo. (Imil. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Bushe muno nshiku, tatumfwa bwino nga twaumfwa ilyashi lya kuya pa ntanshi mu mulimo wa kushimikila pa Bufumu mu fyalo fimbi?
22 Ku numa sana mu myaka ya kubangilila, intungulushi sha mapepo tashalenenuka mu kucusha abantu ba kwa Lesa. Inshita ya kucusha abantu ba kwa Lesa yali mupepi. Tapapitile na nshita, Stefani alisanshilwe, nga fintu icipandwa calakonkapo cili no kulondolola.
a Moneni akabokoshi akaleti “ Sanhedrini—Icilye Cikalamba ica baYuda.”
b Uyu e muku wa kubalilapo ukulumbula bamalaika pa miku 20 iyo balumbulwa mwi buuku lya Imilimo. Mu kubangilila, pa Imilimo 1:10, bamalaika babalumbula fye mu nshila imbi pamo nga ‘abaume abafwele ifyabuuta.’
c Moneni akabokoshi akaleti “ BaRabi Balimucindike Sana Gamaliele.”
d Moneni akabokoshi akaleti “ Ukushimikila ku Ng’anda ne Ng’anda.”
e Aba abaume bafwile balikumanishe ififwaikwa pa kuti umo abe eluda, pantu ukubomba ‘uyu mulimo walekabilwa’ yali ni ncito iikalamba. Lelo kwena Amalembo tayalangilila inshita ilyo batendeke ukusonta baeluda nangu bakangalila mu cilonganino ca Bwina Kristu.
f Nangu ca kutila icilonganino e cafwaile abaume abafikapo 7, lelo ukubasonta kwena batumwa e babasontele.
