1-3. Yesu alekene shani na batumwa bakwe, kabili fipusho nshi twingepusha?

 TABALEFWAYA iyi nshita ukupwa bwangu. Abatumwa nabasansamuka sana pali iyi milungu yapita! Ukubuuka kwa kwa Yesu kwabalengele ukuba sana ne nsansa ica kuti balabile na ku fyo baali no bulanda ilyo afwile. Pa nshiku nomba 40, Yesu alimoneke libili libili, alesambilisha na fimbi no kukoselesha abakonshi bakwe. Lelo, buno e bushiku bwa kulekeleshako ukumoneka kuli bena.

² Ilyo baiminine pamo pa Lupili lwa Miolife, abatumwa balekutikisha ilyo Yesu alelanda. Ilyo apwishishe ukulanda, bena bamwene kwati alanda fye pa kashita akanono. Awe aimishe amaboko no kubapaala. Lyena, atampile ukuya mu muulu ukufuma pano isonde! Abatumwa bakwe balemulolekesha ilyo aleya mu muulu. Awe e fyo ne kumbi lyasukile lyamufimba baleka no kumumona. Ukutula apo ailiile palipitile inshita, lelo abasambi bena bashele fye nabeminina balelolesha mu muulu.—Luka 24:50; Imil. 1:9, 10.

 ³ Ici cacitike calengele ukuti ifintu fyaluke nga nshi ku batumwa ba kwa Yesu. Cinshi balacita nomba apo Shikulu wabo, Yesu Kristu, naya ku muulu? Ukwabulo kutwishika, Shikulwibo alibafundile ifya kubomba umulimo atendeke. Abakanshishe shani ukubomba uyu mulimo wacindama nga nshi, kabili cinshi bacitilepo? Kabili ici cilekuma shani Abena Kristu pali lelo? Mu cipandwa 1 ice buuku lya Imilimo e mwaba ifyasuko kuli aya mepusho.

4. Bushe Luka atendeke shani ilyashi lyakwe ilyalembwa mwi buuku lya Imilimo?

⁴ Pa kutendeka ilyashi lyakwe Luka abalilepo ukulanda kuli Teofile, umuntu umo wine uo abalilepo ukulembela ilyashi lyakwe. a Pa kuti alangilile ukuti atwalilila fye ukulemba ilyashi limo line, Luka abalilapo ukusupawila ukulanda pa fyacitike ifyalembelwe ku mpela ye landwe lyakwe, abomfeshe amashiwi ayapusanako e lyo kabili alilundilemo ne fyebo na fimbi ifipya.

5, 6. (a) Cinshi icikafwa abakonshi ba kwa Yesu ukuba ne citetekelo cakosa? (b) Bushe icitetekelo ca Bena Kristu muno nshiku cashimpwa shani pa “bushininkisho bwine bwine ubwingi”?

⁵ Cinshi cali no kulenga icitetekelo ca bakonshi ba kwa Yesu ukuba icakosa? Pa Imilimo 1:3, patila: “[Yesu] ailangile uwa mweo ukupitila mu bushininkisho bwine bwine ubwingi.” Muli Baibolo, ni Luka fye “kondapa uwatemwikwa” e walembamo amashiwi ya kuti “ubushininkisho bwine bwine.” (Kol. 4:14) Yali ni nsoselo iyalebomfya badokota pa kulemba pa fya kundapa, e lyo kabili ilangilila ukuti ifyo dokota asanga ninshi ni fyo fine, fya cine, takuli na kutwishika. Yesu alipeele ubushininkisho bwa musango yu. Alimoneke imiku iingi ku bakonshi bakwe, limo limo alemoneka fye ku muntu umo nangu babili, e lyo inshita shimo alemoneka ku batumwa bonse, e lyo inshita imo amoneke ku bantu ukucila pali 500. (1 Kor. 15:3-6) Ala bwali bushininkisho ubwine bwine!

⁶ Icitetekelo ca Bena Kristu muno nshiku na co cashimpwa pa “bushininkisho bwine bwine ubwingi.” Bushe kwaliba ubushininkisho bwa kuti Yesu alikelepo pano calo, no kutufwila pa membu shesu, e lyo no kuti alibuushiwe ku bafwa? Ee cine! Amalyashi ya mu Cebo ca kwa Lesa icapuutwamo ayalembelwe na baimwenene fye na menso ifyo Yesu alecita yapeela ubushininkisho bwakamamo na menshi. Ukusambilila pali aya malyashi no kulapepa ukuti Lesa atwafwe kuti kwakosha nga nshi icitetekelo cesu. Ibukisheni ukuti, ubushininkisho bwine bwine te cisuminesumine. Icitetekelo cakosa cilafwaikwa nga tulefwaya ukukwata ubumi bwa muyayaya.—Yoh. 3:16.

7. Ca kumwenako nshi pa kusambilisha no kushimikila ico Yesu aimikila abasambi bakwe?

⁷ Yesu na o wine “alelanda pa bufumu bwa kwa Lesa.” Ica kumwenako fye, alilondolwele amasesemo ayalelangilila ukuti Mesia aali no kucula e lyo no kufwa. (Luka 24:13-32, 46, 47) Ilyo Yesu alondolwele umulimo wakwe pamo nga  Mesia, alikomaile sana pa Bufumu bwa kwa Lesa, pantu ali e Mfumu yasontwa. Ilyashi ilikalamba ilyo Yesu lyonse alesambilishapo ni pa Bufumu, na bakonshi bakwe muno nshiku na bo bene e lyashi basambilishapo.—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Filubo nshi fibili ifyali mu mitima ya batumwa ba kwa Yesu? (b) Bushe Yesu alungike shani abatumwa pa fyo baletontonkanya, kabili finshi Abena Kristu muno nshiku bengasambililako?

⁸ Ilyo abatumwa ba kwa Yesu balongene pa Lupili lwa Miolife, wali e muku wa kulekeleshako ukuba na Yesu pano calo. Balimwipukishishe abati: “Mwe Shikulu, bushe ni pali ino nshita mulebwesesha ubufumu kuli Israele?” (Imil. 1:6) Ici cipusho ico abatumwa baipwishe Yesu calengele ukuti ifilubo fibili ifyali mu mitima yabo fishibikwe. Ica kubalilapo, baletontonkanya ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bukabwelela ku bena Israele ba cifyalilwa. Ica bubili, baleenekela ukuti Ubufumu babalaile bwalingile ukutendeka ukuteka lilya line, ‘pali ilya ine nshita.’ Bushe Yesu abafwile shani ukwiluka ukuti kanshi ifyo baletontonkanya te fyo?

⁹ Yesu afwile alishibe ukuti filya baletontonkanya ukuti Ubufumu bwali no kubwelela kuli Israele wa cifyalilwa cali no kulungikwa mu kwangufyanya. Na kuba, abatumwa bakwe bali fye mupepi no kumona uko uluko ulupya ulwa bena Israele abashali ba cifyalilwa lwali no kupangwa, pa numa fye ya nshiku 10! Bucibusa bwa kwa Lesa na bena Israele ba cifyalilwa bwali mupepi no kupwa. Nomba ukukuma ku nshita Ubufumu bwali no kutendeka ukuteka, Yesu abebukisheko ati: “Te mulimo wenu ukwishiba inshita atemwa imyaka, pantu Tata e wakwatapo amaka pali ifyo.” (Imil. 1:7) Yehova e waishibisha sana ukukonka inshita. Ilyo Yesu talafwa atile, na ine wine nshaishiba “ubushiku ne nshita” ilyo impela ikesa “kano fye Tata.” (Mat. 24:36) Kanshi kuti twatila, nga ca kuti Abena Kristu bacishamo ukufwaya ukwishiba inshita ya kupwa kwa calo, ninshi balesakamana pa fintu ifishibakumine.

10. Mutima wa musango nshi abatumwa bakwete uo na ifwe tulingile ukukwata, kabili mulandu nshi?

¹⁰ Nomba, tulingile ukucenjela pa kuti tatusuulile abatumwa, pantu bali baume aba citetekelo nga nshi. Bufuke bufuke balisumine ukubalungika. Nangu ca kuti icipusho baipwishe casokolwele ukuti ifyo baletontonkanya tafyalungeme, lelo pa nshita imo ine calangilile ukuti bali no mutima usuma. Libili libili Yesu alecincisha abakonshi bakwe ati: “Mulelola.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Bali fye abalola, balibikile sana amano ku kufwaya ukumona ubushininkisho ubwali no kulanga ukuti mu kwangufyanya Yehova aali no kucitapo fimo. Na ifwe bene e mutima tulingile ukukwata. Na kuba, shino nshiku shayafya “isha kulekelesha” shifwile ukutulenga ukuba sana abalola.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Mulimo nshi Yesu apeele abakonshi bakwe? (b) Ilyo Yesu alepeela abasambi bakwe umulimo wa kushimikila, cinshi twingalandila ukuti cali icalinga ukubeba ukuti aali no kubatumina umupashi wa mushilo?

¹¹ Yesu alicinkwileko abatumwa bakwe ku fyo balingile ukubikako sana amano. Atile: “Mukapokelela amaka ilyo umupashi wa mushilo ukesa pali imwe, kabili mukaba inte shandi mu Yerusalemu na mu Yudea monse na mu Samaria,  na ku mpela ya pano isonde.” (Imil. 1:8) Mu Yerusalemu mwine umo abantu baipaile Yesu, e mo bali no kubalilapo ukubila ilyashi lya kubuuka kwakwe. Nga bapwisha ukubila muli uyu musumba, ubukombe bwali no kusalanganina na mu Yudea monse na ku Samaria e lyo na ku ncende shimbi ishabelele ukutali.

¹² Kanshi cali bwino ukuti Yesu alilandilepo na kabili ukuti ali no kubatumina umupashi wa mushilo uwa kubafwa ilyo talabeba pa mulimo wa kubila imbila nsuma. Pa miku ukucila pali 40 apo amashiwi ya kuti “umupashi wa mushilo” yasangwa mwi buuku lya Imilimo, aya mashiwi yalasangwa na pali ici cikomo. Imiku ne miku, ili buuku ilishayafya ukumfwa lilalanda fye ukwabula no kupita mu mbali ukuti te kuti tubombe umulimo wa kwa Yehova ukwabula umupashi wa mushilo. Ala kanshi calicindama ukuti lyonse tulepepela ukuti, umupashi uletwafwa! (Luka 11:13) Mu nshiku shesu emo tulingile ukulapepela sana umupashi wa mushilo ukucila na kale.

13. Bushe umulimo wa kushimikila uo Lesa apeela abantu bakwe muno nshiku waba shani ubukulu, kabili mulandu nshi tulingile ukuubombela no mweo onse?

¹³ Ubupilibulo bwa mashiwi ya kuti “ku mpela ya pano isonde” nomba bwalyaluka. Nga fintu tumwene mu cipandwa cifumineko, Inte sha kwa Yehova balisumina no mweo onse umulimo wa kucitila ubunte, pantu balishiba ukuti Lesa afwaya ukuti abantu balekanalekana bomfwe imbila nsuma iya Bufumu bwakwe. (1 Tim. 2:3, 4) Bushe mulabombako sana uyu mulimo uwa kupususha abantu? Takwaba umulimo umbi uwingamulenga ukuba ne nsansa! Yehova akamupeela amaka ya kubomba uyu mulimo. Ibuuku lya Imilimo lili no kumweba inshila ishisuma isha kubombelamo umulimo e lyo no mutima mulingile ukukwata pa kuti mwingabomba bwino sana.

14, 15. (a) Finshi bamalaika balandile pa lwa kubwela kwa kwa Kristu, kabili baloseshe mwi? (Moneni utulembo utuli pe samba.) (b) Mulandu nshi twingalandila ukuti ukubwela kwa kwa Kristu kwali mu “musango umo wine” uo aililemo?

¹⁴ Nga fintu twacimona pa kutendeka kwa cino cipandwa, Yesu alimine alaya mu muulu ukufuma pano calo aleka no kumoneka. Lelo abatumwa bakwe 11 bashele fye nabeminina palya pene balelolesha mu muulu. Icakonkelepo, bamalaika babili balishile no kweba abatumwa ati: “Mwe bena Galili, cinshi ico mwiminine pano mulelolesha mu muulu? Uyu Yesu uwasendwa pali imwe ukuya mu muulu akesa mu musango umo wine uo mwamumwenamo aleya mu muulu.” (Imil. 1:11) Bushe bamalaika baloseshe mu kuti Yesu ali no kubwela no mubili umo wine, nga fintu aba mapepo bamo basambilisha? Iyo, temo baloseshe. Twaishiba shani?

¹⁵ Bamalaika tabatile Yesu ali no kubwela no mubili umo wine, lelo batile, “mu musango umo wine.” b Aile mu musango nshi? Ilyo bamalaika balandile aya mashiwi ninshi naleka no kumoneka. Ni balya bene fye abantu abanono, abatumwa, e bailwike ukuti Yesu nafuma pano calo, aleya mu muulu kuli Wishi. Kanshi umusango Kristu aali no kubwelelamo wali no kuba fye umo wine. Kabili e fyo caba. Mu nshiku shesu, ni abo fye beka abaishiba umwalola amalembo ne filecitika mu calo e beluka ukuti Yesu alisa aliba na pa cipuna ca bufumu. (Luka 17:20) Tulingile ukwishiba ubushininkisho bwa kuti Yesu aliisa  no kulaebako abantu na bambi pa kuti nabo bene bengeshiba ukuti inshiku tuleikalamo te nshiku sha bwanalale.

16-18. (a) Finshi tusambilila pa Imilimo 1:13, 14 pa lwa kulongana kwa Bwina Kristu? (b) Finshi twingasambilila kuli Maria nyina wa kwa Yesu? (c) Mulandu nshi ukulongana kwa Bwina Kristu kwacindamina muno nshiku?

¹⁶ E calengele ukuti abatumwa “babwelele na ku Yerusalemu, ninshi bali ne nsansa sana.” (Luka 24:52) Nomba bushe, bali no kukonka shani ubutungulushi bwa kwa Kristu na mafundisho yakwe? Mu fikomo 13 na 14 ifya mu Imilimo icipandwa 1, mwaba amashiwi ayalanda ukuti balilongene mu “muputule wa pa muulu,” kabili tulasambililamo ifishinka ifisuma nga nshi pa lwa uku ukulongana. Amayanda ya mu Palestine pali ilya nshita yalekwata umuputule wa pa muulu, yalekwata na masitepu pa nse aya kwingililako ukwabula ukupita mu kati ka ng’anda. Bushe uyu “muputule wa pa muulu” kuti waba ni ulya wali pa muulu wa ng’anda ya kwa nyina wa kwa Marko iyalumbulwa pa Imilimo 12:12? Nampo nga ni uyu wine umuputule nelyo iyo, ufwile e o abakonshi ba kwa Kristu balebomfya ukulonganinamo. Nomba ni bani balongene kabili finshi balonganine?

¹⁷ Tulingile ukwishiba ukuti te batumwa fye beka balongene, nangu abaume beka beka iyo. “Na banakashi bamo” eko baali, pamo na Maria nyina wa kwa Yesu. Uyu e muku wa kulekeleshako uo Maria alumbulwa mu kulungatika muli Baibolo. Cili fye bwino ukutontonkanya ukuti ku fifulo fya musango yu e ko aletemwa ukusangwa, talefwaya ukulumbuka, lelo bupete bupete alefwaya ukulongana pamo na ba bwananyina. Afwile alyumfwile bwino sana pa kusanga ukuti abana bakwe na bambi bane, abashapilibwike ilyo Yesu ali pa calo, nabo bene eko bali pamo nankwe. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Bapilibwike pa numa ya mfwa no kubuushiwa kwa kwa Yesu, munyinabo.—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Moneni na kabili umulandu abasambi balonganine: “Aba bonse baali no mutima umo uwa kulapepa lyonse.” (Imil. 1:14) Ukutula fye na kale ukulongana pamo kwalicindama mu kupepa kwa Bena Kristu. Ico tulonganina, kukoseleshanya, ukusambilila no kufundwa, e lyo icikalamba sana kupepela pamo Shifwe wa mu muulu Yehova. Amapepo yesu yalatemuna Lesa ukubikapo fye ne nyimbo isha kulumbanya isho twimba pa kulongana kabili ifi fintu fyalicindama na kuli ifwe bene. Ala tatulingile ukulekelesha ukulongana kwa kukoselesha kabili ukwa mushilo!—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Finshi twingasambilila ku fyo Petro ali uwacincila mu cilonganino? (b) Cinshi calengele ukuti pali Yuda bapyanikepo umbi, kabili cinshi twingasambilila ku nshila babombeelemo pa kusala?

¹⁹ Abatumwa ba kwa Kristu balikwete umulandu wa kubombelapo uwacindeme sana mu cilonganino ca Bena Kristu, e lyo umutumwa Petro e wali pa ntanshi mu kulanda pali uyu mulandu. (Ifikomo 15-26) Ala kwena kuti twakoseleshiwa nga twatontonkanya pa fyo Petro atampile ukubomba bwino mu milungu fye inono ukutula apo akaanine Shikulu wakwe imiku itatu! (Marko 14:72) Bonse tulalemenena ku kulufyanya, e lyo kabili tulafwaya no kutucinkulako ukuti Yehova ‘aliiteyanya ukwelela’ abalapila no mweo onse.—Amalu. 86:5.

 ²⁰ Petro alilwike ukuti pali Yuda, umutumwa uwakeene Yesu, balingile ukupyanikishapo umbi. Nomba nani bali no kupyanikishapo? Petro atile, umutumwa umupya alingile ukuba muntu uwalekonka Yesu lyonse ilyo alebomba umulimo wa butumikishikabili afwile alimweneko uko Yesu abuukile ku bafwa. (Imil. 1:21, 22) Cali fye ukulingana ne fyo Yesu umwine alaile ukuti: “Na imwe bene mwe bankonka mukekala pa fipuna fya bufumu ikumi na fibili (12), no kupingula imikowa ikumi na ibili iya kwa Israele.” (Mat. 19:28) Cimoneka kwati ukufuma fye na kale Yehova alefwaya ukuti abatumwa 12 abalekonka Yesu ilyo alebomba umulimo wakwe pano calo e bo bakabe “amabwe aya mufula ikumi na yabili (12)” aya Yerusalemu mupya. (Ukus. 21:2, 14) E ico kanshi Lesa alekele Petro eshibe ukuti ubusesemo bwa kuti, “lekeni umbi abuule bukangalila bwakwe,” bwalelanda pali Yuda.—Amalu. 109:8.

²¹ Bushe bacitile shani pa kusala? Balipendwile, e fyo lyonse balecita ku kale. (Amapi. 16:33) Lelo kwena, uyu e muku wa kulekeleshako uo Baibolo ilangilila ukuti ukupendula kwalibomfiwe muli uyu musango. Kanshi apo nomba abatumwa balipokelele umupashi wa mushilo, balilekele ukupendula. Nomba moneni icalengele ukuti balebomfya inshila ya kupendula. Abatumwa bapepele abati: “Mwe Yehova, mwe baishiba imitima ya bantu bonse, sonteni pali aba baume babili uo musalile.” (Imil. 1:23, 24) Balefwaya ukuti Yehova e o asale. Matia, nalimo uwali pa basambi 70 abo Yesu atumine mu kushimikila e o basalile. E ico kanshi, Matia alisalilwe ukuba pa “be kumi na babili (12).” c—Imil. 6:2.

22, 23. Mulandu nshi uo tulingile ukubela ne cumfwila no kunakila abaletungulula mu cilonganino mu nshiku shesu?

²² Ici cacitike citwibukishako ubucindami bwa kubomba ifintu mu nshila ya muyano mu cilonganino ca bantu ba kwa Lesa. Ukushinta fye na lelo, abaume bafikapo balasalwa ukuba bakangalila mu cilonganino. Baeluda balabebeta bwino bwino ififwaikwa fya mu Malembo ifya aba bakangalila, e lyo kabili balapepela no butungulushi bwa mupashi wa mushilo. E mulandu wine icilonganino cibamwena ukuti basontwa no mupashi wa mushilo. Kanshi na ifwe, tulingile ukunakila no kuba ne cumfwila ku butungulushi bwabo no kulabombela pamo mu cilonganino.—Heb. 13:17.

²³ Apo nomba abasambi baali nabakoseleshiwa pa mulandu wa kuti balimwene ukuti Yesu nabuuka kabili ne nshila sha kubombelamo mu cilonganino balishipitulwikemo no kushiwamyako, kanshi baliipangeshe nga nshi ku mulimo bali no kubomba ku ntanshi. Icipandwa calakonkapo cili no kulanda pa fintu ifikalamba ifyacitike.