1-3. (a) Mashiwi nshi ayo Baibolo yalandapo pali bucibusa? (b) Kuti twasala shani ifibusa ifingalenga twaba ne mibele iisuma?

ABANTU baba kwati butonge. Ubutonge nga mwabutumpika mu menshi, bulonka amenshi. Nga mwabutumpika mu muto, bulonka umuto. E fyo na bantu baba. Balapashanya abantu abo baba nabo. Limo tabeshiba no kwishiba ukuti balepashanya imibele ya banabo, ifyo abanabo bacita, e lyo ne misango yabo.

² Baibolo yena tayapita na mu mbali, itila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano, lelo uwangala na bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Ili ipinda talilanda pa kumfwana kwa patali patali. Amashiwi ya kuti “uule-enda na” yalola mu kuti ukula-angalila pamo. * Icitabo cimo icilanda pali Baibolo cilanda pali ici cikomo aciti: “Ukwenda no muntu, kutemwa uyo wine muntu.” Na kuba, abo tufwaya ukupashanya bantu abo twatemwa! Kanshi apo tulafwaya sana ukuba na bantu abo twatemwa, tulatendeka ukucita filya fine bacita, ifisuma nelyo ifibi.

³ Kanshi nga tulefwaya ukwikalilila mu kutemwa kwa kwa Lesa, tufwile ukusala ifibusa ifingalenga twaba ne mibele iisuma. Kuti twasala shani? Ico tacafishe, kutemwa fye abo Lesa atemwa, e kutila ukupanga bucibusa ne fibusa fyakwe. Tontonkanyenipo. Fibusa nshi ifingacilapo  ukuwama ukucila pali balya abakwata imibele iyo Yehova afwaya, kabili ababa ifibusa fyakwe? Lekeni nomba tumone abantu abo Lesa atemwa. Nga twaishiba abo Yehova atemwa, e lyo twingasala bwino abengaba ifibusa fyesu.

4. Mulandu nshi uo Yehova akwatila insambu isha kukanasala fye icisalesale abengaba ifibusa fyakwe, kabili mulandu nshi Yehova aitile Abrahamu ukuti “cibusa wandi”?

⁴ Yehova tasala fye icisalesale abengaba ifibusa fyakwe. Na kuba e fyo cifwile fye ukuba! Yehova ni Shikulu Mulopwe, e mwine wa fintu fyonse, kabili ukuba cibusa wakwe lishuko ilikalamba nga nshi. Ni bani kanshi abo asala ukuti babe ifibusa fyakwe? Yehova apalama ku bantu abamutetekela kabili abamucetekela muli fyonse. Natulande pali Abrahamu uwatetekele Lesa nga nshi. Ukulanda fye icishinka, ukweba umufyashi ukuti epaye umwana wakwe no kumutuula ilambo kuti bwaba bwesho ubukalamba nga nshi ubwa kwesha icitetekelo cakwe. * Lelo, Abrahamu ena “apene atuule Isaki ilambo,” pantu alitetekele nga nshi “ukuti Lesa ali na maka ya kumwimya ku bafwa.” (AbaHebere 11:17-19) Pa mulandu wa kuti Abrahamu alikwete icitetekelo ca musango yo kabili ali ne cumfwila, Yehova amwitile ati “cibusa wandi.”—Esaya 41:8; Yakobo 2:21-23.

5. Bushe Yehova amona shani abamumfwila lyonse?

⁵ Yehova amona ukuti icumfwila calicindama sana. Lesa atemwa abantu abaitemenwa fye ukumumfwila muli fyonse. (Belengeni 2 Samwele 22:26.) Nga fintu twasambilile mu Cipandwa 1 muli cino cine citabo, Yehova alatemwa  abantu abasalapo ukumumfwila pa mulandu wa kuti balimutemwa. Amapinda 3:32 yatila, “Abalungama e baba bacibusa bakwe.” Yehova alapokelela abacita ifyo afwaya kabili alabeeta mwi “tenti” lyakwe, e kutila, alabapokelela ukuti balemupepa kabili kuti balanda nankwe mwi pepo inshita iili yonse.—Amalumbo 15:1-5.

6. Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa Yesu, kabili Yehova amona shani abantu abatemwa Umwana wakwe?

⁶ Yehova alitemwa abantu abatemwa Yesu, Umwana wakwe uwafyalwa eka. Yesu atile: “Umuntu nga antemwa, akomfwila amashiwi yandi, na Tata akamutemwa, kabili tukesa kuli ena no kwikala nankwe.” (Yohane 14:23) Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa Yesu? Kulaumfwila amafunde yakwe no kulabomba umulimo atupeela uwa kubila imbila nsuma no kupanga abasambi. (Mateo 28:19, 20; Yohane 14:15, 21) Na kabili, tufwile ‘ukulakonka sana mu ntampulo shakwe,’ e kutila ukulamupashanya mu milandile na mu fyo tulecita ukulingana napengapela amaka yesu nangu ca kuti tatwapwililika. (1 Petro 2:21) Yehova alomfwa bwino sana nga amona abantu abatemwa Umwana wakwe bale-esha ukupashanya Kristu.

7. Mulandu nshi cawamina ukuba ifibusa na bantu ababa ifibusa fya kwa Yehova?

⁷ Yehova afwaya abengaba ifibusa fyakwe baba ne citetekelo, icishinka, icumfwila, no kutemwa ifyo Yesu afwaya. Bonse tufwile ukuipusha ukuti: ‘Bushe iyi mibele e yo ifibusa fyandi fyakwata? Bushe ifibusa fya kwa Yehova e fibusa fyandi?’ Nacilinga ukuipusha ifi fipusho. Abantu abakwata imibele iyo Lesa akwata kabili abacincila mu kushimikila imbila nsuma iya Bufumu kuti balenga twalabapashanya, kabili kuti balenga twatwalilila ukusekesha Lesa.—Moneni amashiwi ayali mu kabokoshi akaleti “ Nani Uwingaba Cibusa Musuma?”

8. Cinshi mwatemwapo pali bucibusa bwali (a) pali Naomi na Ruti? (b) pa balumendo batatu abaHebere? (c) pali Paulo na Timote?

⁸ Mu Malembo mwaba abantu abengi abo twingalandapo abapaalilwe pantu balisalile bwino ifibusa. Kuti mwabelenga pali bucibusa bwali pali Naomi na nafyala Ruti, na pa balumendo batatu abaHebere abali ifibusa fya cine cine mu Babiloni, e lyo na pali Paulo na Timote. (Ruti 1:16; Daniele 3:17, 18; 1 Abena Korinti 4:17; Abena Filipi 2:20-22) Nomba, lekeni tulande pali Davidi na Yonatani abali ifibusa fya cine cine.

9, 10. Cinshi calengele ukuti Davidi na Yonatani babe ifibusa?

⁹ Baibolo itila ilyo Davidi aipeye Galyati, “umutima wa kwa Yonatani waikatene no mutima wa kwa Davidi, na Yonatani amutemenwe ngo mweo wakwe.” (1 Samwele 18:1) E fyo baishileba ifibusa ifyaikatana nga nshi nangu ca kuti balipusene sana mu myaka ya kufyalwa, kabili bucibusa bwabo bwaishilepwa fye lintu Yonatani afwile mu nkondo. * (2 Samwele 1:26) Cinshi maka maka calengele ukuti aba babili batemwane nga nshi?

¹⁰ Icalengele ukuti Davidi na Yonatani babe ifibusa fya cine cine, ni co bonse balitemenwe Lesa kabili balefwaya ukutwalilila aba cishinka kuli ena. Bonse balikwete imibele iyalelenga ukuti batemwane. Ukwabula no kutwishika, ico Yonatani atemenwe Davidi ni co ali uwashipa kabili uwacincila ilyo alwilile ishina lya kwa Yehova ukwabula umwenso. Davidi na o alicindike Yonatani pantu aletungilila ifyo Yehova apekenye kabili alibikile pa ntanshi ukufwaya kwa kwa Davidi ukucila ukwakwe. Tontonkanyeni pa cacitike ilyo Davidi aali no bulanda sana pa nshita aleikala  mu matololo pa mulandu wa kutiina Imfumu yabipa Shauli, wishi wa kwa Yonatani. Yonatani alilangile ukuti aali ni cibusa wa cishinka ilyo aitemenwe “ukuya kuli Davidi . . . ku kumukoselesha ukuti atetekele sana Lesa.” (1 Samwele 23:16) Elenganyeni ifyo Davidi aumfwile ilyo  cibusa wakwe uwa pa mutima aishile no kumwafwilisha e lyo no kumukoselesha! *

11. Finshi mwasambililako kuli bucibusa bwa kwa Davidi na Yonatani?

¹¹ Finshi twasambililako kuli Yonatani na Davidi? Icikalamba ico twasambililako ca kuti, icacindama sana muli bucibusa kuba ne mibele iingalenga twaba ifibusa fya kwa Lesa. Nga tuleba na bantu abasumina mu fyo na ifwe twasuminamo,  ababa ne mibele iyo twakwatako, kabili abafwaya ukuba aba cishinka kuli Lesa nge fyo na ifwe tufwaya, kuti tulekoseleshanya, kuti tulekuulana e lyo no kulaumfwana sana. (Belengeni Abena Roma 1:11, 12.) Ifibusa fya musango yu ifyabika amano kuli bukapepa fyaba mu cilonganino cesu. Nomba bushe ici cilolele mu kuti bonse fye abesa ku kulongana pa Ng’anda ya Bufumu kuti ba ifibusa ifisuma? Awe, te bonse.

12, 13. (a) Mulandu nshi tulingile ukusalila bwino abengaba ifibusa fyesu na mu cilonganino mwine? (b) Mafya nshi abali mu filonganino fya kubalilapo ifya Bena Kristu bakwete, kabili Paulo abasokele shani?

¹² Na mu cilonganino mwine, tufwile ukusala ifibusa ifingatwafwa ukukosha bucibusa bwesu na Lesa. Bushe ici cifwile ukutupapusha? Awe nakalya. Nga filya fine ifisabo fimo fikokola ukupya ku cimuti cimo cine, e fyo na Bena Kristu bamo bakokola ukuba bakapepa abakosa. Kanshi e calenga ukuti Abena Kristu mu filonganino fyonse bapusane mu fyo bakosa muli bukapepa. (AbaHebere 5:12–6:3) Kwena, tufwile ukutekanishisha abapya na banaka no kubalanga ukuti twalibatemwa, pantu tufwaya ukubafwa pa kuti nabo bakule muli bukapepa.—Abena Roma 14:1; 15:1.

¹³ Limo limo, kuti kwacitika fimo mu cilonganino ifingalenga ukuti tumone nampo nga kuti twatwalilila ukuba ifibusa na bantu bamo nelyo iyo. Abantu bamo kuti batendeka ukucita ifintu ifyabipa. Bambi nabo kuti batampa ukulailishanya nga nshi. Abali mu filonganino fya kubalilapo ifya Bena Kristu nabo balikwete amafya ya musango uyu. Nangu ca kuti abengi baali aba cishinka, bamo bamo balecita ifintu ifyabipa. Pa mulandu wa kuti bamo mu cilonganino ca ku Korinti tabalekonka amasambililo ya Bena Kristu, umutumwa Paulo abasokele ati: “Mwilufiwa. Ukwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” (1 Abena  Korinti 15:12, 33) Paulo asokele Timote ukuti na mu cilonganino mwine, kuti mwaba bamo abacita ifyabipa. Amwebele no kuti ataluke ku bantu ba musango yu, ukukanapanga bucibusa nabo.—Belengeni 2 Timote 2:20-22.

14. Kuti twakonka shani ifyo Paulo asokele Abena Kristu ba kubalilapo pa bengaba ifibusa fyesu?

¹⁴ Kuti twakonka shani ifyo Paulo asokele Abena Kristu ba kubalilapo? Tatulingile ukuba ifibusa na bantu abengonaula imibele yesu iisuma, nampo nga baba mu cilonganino nelyo nga baba ku nse ya cilonganino. (2 Abena Tesalonika 3:6, 7, 14) Tufwile ukucingilila bucibusa bwesu na Lesa. Ibukisheni icilangililo ca butonge. Fwe bantu tulapashanya sana abanensu, ifyo baba ne fyo bacita. Filya fine tushingenekela ubutonge ubo batumpika mu muto ukoonka amenshi, e fyo tushingaba ne mibele iisuma ilyo tuleangala na bantu abacita ifyabipa.—1 Abena Korinti 5:6.

15. Kuti mwacita shani pa kusanga ifibusa ifisuma mu cilonganino?

¹⁵ Icawamako ca kuti, mu cilonganino mwaliba abantu abengi nga nshi abengaba ifibusa ifisuma. (Amalumbo 133:1) Kuti twacita shani pa kusanga ifibusa ifisuma mu cilonganino? Ilyo muleya mulekwatilako imibele iyo Lesa atemwa no kulacita ifintu ifyo atemwa, abantu abafwaya ukusekesha Lesa bakalaipalamika fye abene kuli imwe. Lelo na imwe bene, mufwile ukuitendekelako ukufwaya abengaba ifibusa fyenu. (Moneni amashiwi yali mu kabokoshi akaleti “ Ifyo Twacitile pa Kuti Tukwate Ifibusa Ifisuma,”) Fwayeni abakwata imibele iyo na imwe mulefwaya ukukwata. Umfwileni ukufunda kwa mu Baibolo ukwa kuti “kusheni ukutemwa kwenu.” Kanshi mulingile ukupanga bucibusa na bakapepa banenu aba mishobo yonse nangu bafuma ku calo cimbi nangu nga ca kuti intambi shabo shalipusanako ne ntambi shenu. (2 Abena Korinti 6:13; belengeni 1 Petro 2:17.) Kabili mwila-angala fye na abo mulingene nabo imyaka. Ibukisheni ukuti Yonatani aali umukalamba nga nshi pali Davidi. Abakalamba abengi  kuti balenga bucibusa bwenu bwakosa ilyo balemupandako amano na lintu balemushimikila ifyo bapitamo.

16, 17. Nga ca kuti kapepa munensu atukalifya, mulandu nshi tushifwile ukulekela ukulongana?

¹⁶ Limo limo kuti twakwata amafya pa mulandu wa kuti ababa mu cilonganino balipusanapusana kabili bakulila ku ncende ishalekanalekana. Kapepa munensu kuti atweba fimo nelyo kuti acita ifintu fimo ifingatukalifya. (Amapinda 12:18) Inshita shimo ifilenga amafya mulandu wa kuti, twalipusana ifyo twaba, tatwishiba umo abanensu balosha ilyo balanda fimo, nelyo kuti limbi tulapusana mu fyo tumona ifintu. Bushe amafya ya musango uyu yalingile ukutubwesesha pa numa no kuleka ukulongana? Nga ca kutila twalitemwa sana Yehova na bantu abo atemwa, tatwakacite ica musango yu.

 ¹⁷ Apo Yehova e Kabumba wesu kabili e ulenga ukuti tube no bumi, ninshi tufwile ukumutemwa no kumubombela no mweo onse. (Ukusokolola 4:11) Na kabili, lyonse tufwile ukulatungilila icilonganino ico umwine abomfya. (AbaHebere 13:17) Kanshi nga ca kuti kapepa munensu atukalifya nelyo atulufyanya, tatwakaleke ukulongana pa kuti tumulange ukuti natukalipa. Kuti twaleka shani ukulongana kwati Yehova e utulufyenye? Apo twalitemwa Yehova na bantu bakwe, te kuti tuleke ukulongana!—Belengeni Amalumbo 119:165.

18. (a) Cinshi twingacita pa kuti mu cilonganino mube umutende? (b) Busuma nshi bwaba mu kwelela uwatulufyanya?

¹⁸ Ukutemwa bakapepa banensu, kukalenga mu cilonganino mukabe umutende. Yehova alishiba ukuti abantu abo atemwa balalufyanya, na ifwe bene tufwile ukwishiba ukuti abanensu kuti batulufyanya. Ukutemwa e kutulenga tulesuulako ku filubo ifyo abanensu batulufyanya pantu twalishiba ukuti nabo bene tabapwililika. (Amapinda 17:9; 1 Petro 4:8) Na kabili ukutemwa e kulenga ukuti lyonse ‘tulebelelana uluse.’ (Abena Kolose 3:13) Kwena, calyafya ukukonka uku kufunda. Nga twatwalilila fye abakalipa, nalimo kuti twapata na batulufyenye no kulatontonkanya ukuti ukucita ifi ninshi tulekanda abatulufyenye. Lelo ukutwalilila abakalipa takwawama. Nga twaelela uutulufyenye tulapaalwa nga nshi. (Luka 17:3, 4) Tatwakale-enda ne cikonko ku mukoshi na mu cilonganino mukaba umutende, kabili bucibusa bwesu na Yehova bukatwalilila.—Mateo 6:14, 15; Abena Roma 14:19.

19. Finshi fingalenga twapwisha bucibusa no wa mu cilonganino?

¹⁹ Limo limo kuti batweba ukupwisha bucibusa na umo uwa mu cilonganino. Ifya musango uyu ficitika ilyo kapepa munensu atamfiwa mu cilonganino pa mulandu wa kuti talapile pa numa ya kupula mwi funde lya kwa Lesa  nelyo lintu akaana ifyo twasuminamo no kutendeka ukusambilisha ifya bufi nelyo nga aifumya umwine mu cilonganino. Icebo ca kwa Lesa tacipita na mu mbali, cilanda ukuti ‘twila-ampana’ na ba musango yu. * (Belengeni 1 Abena Korinti 5:11-13; 2 Yohane 9-11) Kuti cayafya nga nshi ukutaluka umuntu uwali cibusa wesu nelyo lupwa wesu. Bushe tukashipa no kulanga ukuti icacindama sana kuba aba cishinka kuli Yehova no kumfwila amafunde yakwe ayalungama? Ibukisheni ukuti Lesa amona ukuti icishinka ne cumfwila filafwaikwa.

20, 21. (a) Mulandu nshi ukutamfya uulufyenye mu cilonganino kwawamina? (b) Mulandu nshi tulingile ukusalila bwino ifibusa?

²⁰ Ukutamfya umuntu mu cilonganino ni nshila iisuma iyo Yehova abikako. Mulandu nshi twasosela ifi? Ukutamfya umubembu uushilapile kulanga ukuti twalitemwa ishina lya kwa Yehova ilya mushilo, amafunde yakwe e lyo na Yehova wine. (1 Petro 1:15, 16) Umubembu nga atamfiwa, icilonganino cilacingililwa. Abena Kristu ba cishinka balacingililwa ku kwambula imisango yabipa ku bantu abacita ulubembu ku mufulo kabili kuti batwalilila ukupepa pantu baleshiba ukuti mu cilonganino e mo bengacingililwa ku fyabipa ifya muli ici calo. (1 Abena Korinti 5:7; AbaHebere 12:15, 16) Ukutamfya uulufyenye mu cilonganino, kulanga ukuti twalimutemwa kabili kuti kwalenga ailuka ukuti alingile ukwalula imibele yakwe no kucita ifingalenga abwelela kuli Yehova.—AbaHebere 12:11.

²¹ Nangu tulefwaya nangu tatulefwaya, abanensu kuti balenga twaba ifyo bena baba. Kanshi tulingile ukusala bwino ifibusa. Nga tuleangala ne fibusa fya kwa Yehova, no kutemwa abo Lesa atemwa, tukakwata ifibusa ifisuma nga nshi. Ifyo tusambililako kuli ifi fibusa kuti fyatwafwa ukulacita ifisekesha Yehova.