1-3. (a) Mulandu nshi umufyashi umwanakashi ashininkishisha ukuti umwana wakwe umwaume ali uwa busaka? (b) Mulandu nshi Yehova afwaila abantu bakwe baleba aba busaka?

ELENGANYENI umufyashi umwanakashi uwatemwa umwana wakwe umwaume alemupekanya ukuya ku sukulu. Uyu mufyashi nashininkisha ukuti umwana nasamba, kabili ifya kufwala fyakwe fili ifya busaka. Ifi kuti fyalenga umwana aba no bumi ubusuma, na bantu kuti balamona ukuti abafyashi bakwe balamusunga bwino.

² Shifwe Yehova afwaya tuleba aba busaka kabili abasanguluka.  (Amalumbo 18:26) Alishiba ukuti nga tuli aba busaka ifintu filatuwamina. Na kabili nga tuli aba busaka tulalenga ishina lyakwe lyacindikwa.—Esekiele 36:22; belengeni 1 Petro 2:12.

³ Bushe calola mwi ukuba aba busaka? Kabili mulandu nshi cawamina ukubela aba busaka? Ilyo tuleyasuka aya mepusho, nalimo kuti twamona umo tulingile ukwaluka.

4, 5. (a) Cinshi tulingile ukubela aba busaka? (b) Bushe ifyo Yehova abumba fitusambilisha finshi pa fyo amona ubusaka?

⁴ Tusambilila ukuba aba busaka kabili abasanguluka ku fyo Yehova umwine aba. (Ubwina Lebi 11:44, 45) Kanshi icikalamba ico tulingile ukubela aba busaka ni co tufwaya ‘ukulapashanya Lesa.’—Abena Efese 5:1.

⁵ Ifyo Yehova abumba filatusambilisha ifingi pa fyo amona ubusaka. Yehova alibumba ifintu ifisangulula umwela na menshi. (Yeremia 10:12) Tontonkanyeni pa nshila ishingi isho isonde liisangulwilamo, nangu ca kuti abantu balilikowesha. Ku ca kumwenako, Yehova alipanga utushishi utunono sana uto twingamona fye nga twabomfya maikroskopo. Utu tushishi tulalula ifiko ukuba ifishingakowesha abantu ne sonde. Ifi utu tushishi tucita fyalicindama sana. Nangu ni basayantisti balabomfya utushishi twa musango uyu pa kusangulula ifintu mwi sonde ifya kuti nafikowela.—Abena Roma 1:20.

6, 7. Bushe Amafunde ya kwa Mose yalanga shani ukuti abapepa Yehova balingile ukuba aba busaka?

⁶ Na kabili Amafunde ayo Yehova apeele abena Israele ukupitila muli Mose yalatulanga ico ukubela aba busaka kwacindamina. Ku ca kumwenako, abena Israele balingile ukuba aba busaka pa kuti Yehova engapokelela  ukupepa kwabo. Pa Bushiku bwa Kutuula Icifuta Mulandu shimapepo mukalamba alingile ukusamba imiku ibili. (Ubwina Lebi 16:4, 23, 24) Na kabili ilyo bashimapepo bambi bashilatuula umutuulo, balingile ukusamba iminwe na makasa. (Ukufuma 30:17-21; 2 Imilandu 4:6) Inshita shimo abantu abashalekonka amafunde pa busaka, balebepaya.—Ubwina Lebi 15:31; Impendwa 19:17-20.

⁷ Inga muno nshiku caba shani? Kuti twasambilila ifingi pa fyo Yehova amona ubusaka ku Mafunde. (Malaki 3:6) Amafunde yalelangilila ukuti abalepepa Yehova balingile ukuba aba busaka. Yehova tayaluka. Na muno nshiku mwine Yehova afwaya abamupepa baleba aba busaka kabili abasanguluka.—Yakobo 1:27.

8. Ni muli finshi umo tulingile ukuba aba busaka?

⁸ Yehova tafwaya fye tuleba aba busaka pa mubili, tulefwala ifya busaka kabili tulesunga amayanda aya busaka. Afwaya no kuti tuleba aba busaka muli fyonse ifyo tucita. Tulingile ukuba abasanguluka mu mipepele, mu fyo tucita e lyo na mu fyo tutontonkanya. Ukwabula no kutwishika pa kuti Yehova aletumona ukuti tuli ba busaka, tulingile ukuba aba busaka kabili abasanguluka muli fyonse ifyo tucita.

9, 10. Bushe ukuba abasanguluka mu mipepele kwalola mwi?

⁹ Imipepele iyasanguluka. Tatulingile ukulacitako ifyo ababa mu mipepele ya bufi bacita. Ilyo abena Israele bali bankole mu Babiloni, baleikala na bantu abalepepa balesa ba bufi. Esaya aseseme ukuti abena Israele bali no kubwelela ku mwabo no kutendeka ukupepa ukwasanguluka na kabili. Yehova abebele ati: “Fumenimo, mwi-ikatako ku cishasanguluka; fumeni muli ena, isungeni  aba busaka.” Abena Israele tabalingile ukulapepa Lesa e lyo pa nshita imo ine balekonka ne fisambilisho fya bufi, balecita ifyabipa, kabili balekonka intambi isho abena Babiloni abali mu kupepa kwa bufi balekonka.—Esaya 52:11.

¹⁰ Na muno nshiku mwine, Abena Kristu ba cine balataluka imipepele ya bufi. (Belengeni 1 Abena Korinti 10:21.) Mwi sonde lyonse intambi ishingi ishaishibikwa sana, ne fisumino ifyo abantu bakonka fintu ababa mu mipepele ya bufi basambilisha. Ku ca kumwenako, mu fyalo ifingi abantu basumina ukuti kwaliba icintu cimo icishifwa umuntu nga afwa, kabili ifi fine e fyaba na mu ntambi ishingi isho abantu bakonka. (Lukala Milandu 9:5, 6, 10) Abena Kristu bafwile ukutaluka intambi sha musango uyu. Balupwa lwesu nalimo kuti balatupatikisha ukukonka intambi sha musango uyu. Lelo apo tufwaya Yehova aletumona ukuti twalisanguluka, tatubakonkelela nangu batupatikishe.—Imilimo 5:29.

11. Calola mwi ukuba ne mibele iyasanguluka?

¹¹ Imibele iyasanguluka. Pa kuti Yehova aletumona ukuti twalisanguluka, tatufwile ukulacita ubulalelale bwa misango yonse. (Belengeni Abena Efese 5:5.) Mu Baibolo Yehova atweba ‘ukufulumuka ubulalelale.’ Alitweba ukuti abacita ifyabipa kabili abashilapila “tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.”—1 Abena Korinti 6:9, 10, 18; moneni Ifyebo na Fimbi pa 22.

12, 13. Mulandu nshi uo tulingile ukubela aba busaka?

¹² Ukulatontonkanya ifyasanguluka. Ilingi line, ifyo tutontonkanya e fyo tucita no kucita. (Mateo 5:28; 15:18, 19) Nga tuletontonkanya ifyasanguluka tukalacita ifintu ifisuma. Kwena apo tatwapwililika, limo limo tulatontonkanya pa fyabipa. Nga twatendeka ukutontonkanya pa fyabipa, tulingile ukuleka  ukufitontonkanyapo ilyo line fye. Nga tatulekele ukutontonkanyapo, mu kupita kwa nshita umutima kuti wakowela. Nalimo kuti twalafwaya ukucita ifyo tutontonkanyapo. Lelo tulingile ukulatontonkanya pa fintu ifyasanguluka. (Belengeni Abena Filipi 4:8.) E ico tulataluka ifya kuleseshamo icitendwe umwaba ubunkalwe ne fintu ifyabipa. Tulasala bwino ifya kubelenga, ifya kutamba, ne fya kulandapo.—Amalumbo 19:8, 9.

¹³ Pa kuti twikalilile mu kutemwa kwa kwa Lesa, tulingile ukuba abasanguluka mu mipepele, mu fyo tucita, na mu fyo tutontonkanya. Lelo Yehova afwaya no kuti tuleba aba busaka lwa ku mubili.

14. Mulandu nshi uo tulingile ukubela aba busaka?

¹⁴ Nga tulesunga imibili yesu iya busaka, tulesunga na po twikala apa busaka, tulanonkelamo kabili na bantu bambi nabo balanonkelamo. Tulomfwa bwino kabili na bantu tabakaletutaluka. Lelo kwaliba umulandu uukalamba uo tulingile ukubela aba busaka. Nga tuli aba busaka tulalenga Yehova acindikwa. Tontonkanyeni pali ici: Nga mulamona umwana uuba ne fiko lyonse, nalimo kuti mwalatontonkanya ukuti abafyashi bakwe bafiko. Ifi fine e fyo caba na kuli ifwe, nga tatuleisunga aba busaka, abantu tabakalecindika Yehova. Paulo alandile ati: “Tatucita nangu cimo icingapunwisha bambi, pa kuti abantu beba na pa kusangila ifilubo mu mulimo wesu; lelo muli fyonse tulanga ukuti tuli babomfi ba kwa Lesa.”—2 Abena Korinti 6:3, 4.

15, 16. Finshi tulingile ukucita pa kuti tuleba aba busaka?

¹⁵ Imibili yesu ne fya kufwala fyesu. Lyonse tulingile ukuba aba busaka. Ku ca kumwenako, tulingile ukulasamba lyonse, nangu fye cila bushiku. Tulingile ukulasamba  ku minwe na sopo, maka maka ilyo tushilatampa ukwipika nelyo ukulya na lintu twafuma ku cimbusu nelyo nga twaikata ifintu ifya fiko. Ukusamba ku minwe kumoneka kwati takwacindama, lelo e fyo tulingile fye ukulacita pa kuti utushishi tatusandeni na malwele tayasalangene. Na kuba, kuti kwalenga twakwata no bumi ubusuma. Nga tatwakwata icimbusu kuti twafwaya inshila iisuma iya kupooselamo ubusali. Abena Israele tabakwete ifimbusu, e co baleshiika ubusali mu mushili kabili balebushiika ukutali na mayanda ya bantu no ko baletapa amenshi.—Amalango 23:12, 13.

¹⁶ Kwena te kutila pa kuti tube aba busaka kano tulefwala ifya kufwala ifisuma sana, ifya mutengo, nelyo ififumine nomba line. Lelo fifwile fye ukuba ifya busaka. (Belengeni 1 Timote 2:9, 10.) Lyonse tufwile  ukulamoneka bwino pa kuti Yehova alecindikwa.—Tito 2:10.

17. Cinshi tulingile ukulasungila amayanda ne mansa ifya busaka?

¹⁷ Amayanda yesu ne mansa shesu. Konse uko twikala tufwile ukulasunga bwino amayanda yesu. Na kabili tulingile ukushininkisha ukuti bamotoka besu, amahonda, incinga nelyo conse ico twendelapo cili ica busaka, maka maka ifyo tubomfya pa kuya mu kulongana nelyo pa kuya mu kubila imbila nsuma. Na kuba, ilyo tubila, tweba abantu pa fyo imikalile ikaba mu paradaise. (Luka 23:43; Ukusokolola 11:18) Ifyo amayanda ne mansa shesu fimoneka kuti fyalanga ukuti tulaipekanishisha kabela ifyo tukalaikala mu calo cipya.

18. Mulandu nshi tulingile ukulasungila icifulo tupepelapo Yehova ica busaka?

¹⁸ Icifulo tupepelapo. Nga tulesunga Amayanda ya Bufumu ne fifulo fya kulonganinapo ukulongana kukalamba ifya busaka, ninshi tulelanga ukuti ubusaka bwalicindama. Ilingi line abantu nga baisa pa Ng’anda ya Bufumu pa muku wa kubalilapo balamona ifyo imoneka iya busaka. Ici cilenga balacindika Yehova. Bakasabankanya bonse twalikwata umulimo wa kulasunga Ing’anda ya Bufumu iya busaka no kulawamya ifileonaikako.—2 Imilandu 34:10.

19. Finshi ifyo tushilingile ukulacita?

¹⁹ Nangu ca kuti Yehova tatweba ifyabipa fyonse ifyo tushilingile ukulacita, alitupeela Baibolo iitwafwa ukwishiba ifyo amona ifyabipa. Tafwaya tulepeepa fwaka nelyo tulekolwa nangu fye tulebomfya imiti iyo babinda. Nga tuli fibusa fya kwa Lesa tatwakalecita  ifi ifyabipa. Mulandu nshi? Pantu twalicindika sana ubumi ubo atupeela. Nga tulecita ifintu fya musango uyu, kuti twafwa bwangu, te kuti tukwate ubumi ubusuma, kabili kuti twalenga na bantu abo twikala nabo baba mu bwafya. Abantu abengi balesha ukuleka ukucita ifi ifyabipa pa kuti fye bakwate ubumi ubusuma. Lelo fwe fibusa fya kwa Yehova ico tushicitila ifi fintu ni co twalimutemwa. Umukashana umo atile: “Pa mulandu wa kuti Yehova alingafwile, nalilekele ukucita ifyabipa na fyonse ifyantekele ubusha. . . . Kwena Yehova nga tangafwile nga nshayalwike.” Natulande pa mashinte ya mafunde 5 ayengafwa umuntu ukuleka ukucita ifyabipa ifyo atemwa.

20, 21. Finshi ifyo Yehova ashifwaya tulecita?

²⁰ “Apo balitulaya aya malayo, mwe batemwikwa, tuisangulule kuli fyonse ifikowesha umubili no mupashi, no kuba aba mushilo icine cine mu kutiina Lesa.” (2 Abena Korinti 7:1) Yehova tafwaya tulecita ifingalenga twalatontonkanya pa fyabipa nelyo pa fingonaula imibili yesu.

²¹ Pali 2 Abena Korinti 6:17, 18 e po Baibolo yalanda umulandu uukalamba uo tulingile ‘ukuisangulwila kuli fyonse ifikowesha.’ Yehova atweba ati: “Mwi-ikatako ku cishasanguluka.” Lyena atulaya ati: “Na ine nkamupokelela. Kabili nkaba Shinwe, na imwe mukaba abana bandi abaume na bana bandi abanakashi.” Yehova akatutemwa nga filya fine wishi atemwa abana bakwe nga tatulecita fyonse ifingalenga alatumona ukuti twalikowela.

22-25. Mashinte nshi aya mafunde ayengatwafwa ukuleka ukucita ifyabipa?

²² “Uletemwa Yehova Lesa obe no mutima obe  onse, no mweo obe onse, no kutontonkanya kobe konse.” (Mateo 22:37) Ili e funde ilikalamba pa mafunde yonse. (Mateo 22:38) Yehova e o tufwile ukutemwa sana ukucila icintu cimbi. Bushe kuti twatemwa shani Yehova no mutima wesu onse no mweo no kutontonkanya kwesu konse nga ca kuti tulecita ifyabipa ifingalenga twafwa bwangu nelyo ifingonaula bongobongo yesu? Tufwile ukulacita fyonse ifilanga ukuti twalicindika ubumi ubo atupeela.

²³ “[Yehova] e upeela abantu bonse umweo no mupu na fyonse.” (Imilimo 17:24, 25) Bushe cibusa wenu nga amupeela icintu icisuma nga nshi, kuti mwacipoosa nelyo kuti mwaconaula? Ubumi bupe ubusuma nga nshi ubo Yehova atupeela. Tulatasha sana pali ubu bupe. Kanshi tufwile ukulacita ifingalenga Yehova acindikwa.—Amalumbo 36:9.

²⁴ “Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.” (Mateo 22:39) Nga tulecita ifyabipa te ifwe fweka twingaba na mafya. Lelo ilingi line abantu abo twikala nabo kabili abo twatemwa nga nshi e baculilamo. Ku ca kumwenako, umuntu uwikala no muntu uupeepa fwaka, kuti alwala amalwele ayakalamba pa mulandu fye wa kupeema umwela umuli icushi ca fwaka. Lelo nga twaleka ukucita ifyabipa ifyo twatemwa ukucita ninshi tulelanga abanensu ukuti twalibatemwa.—1 Yohane 4:20, 21.

²⁵ “Ulebebukisha ukunakila no kulaumfwila ubuteko na balashi.” (Tito 3:1) Mu fyalo ifingi balibikako amafunde ayalesha ukukwata imiti imo nelyo ukuibomfya. Apo Yehova atweba ukulanakila amabuteko, tulingile ukulakonka amafunde ya musango uyu.—Abena Roma 13:1.

26. (a) Finshi tulingile ukucita pa kuti Yehova alepokelela ukupepa kwesu? (b) Mulandu nshi Yehova afwaila ukuti tube aba busaka?

 ²⁶ Nalimo tufwile ukwaluka muli fimo pa kuti tube ifibusa fya kwa Yehova. Nga ca kuti twamona ukuti tulingile ukwaluka muli fimo, tufwile ukutendeka ukwaluka ilyo line. Kwena calyafya ukuleka ukucita ifyabipa ifyo twatemwa, lelo kuti twaleka! Yehova alitulaya ukuti akalatwafwa. Atila: “Ine, ne Yehova, nine Lesa obe, uukusambilisha ifingakuwamina, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukwendamo.” (Esaya 48:17) Nga ca kuti tuleesha apapela amaka yesu ukuba aba busaka kabili abasanguluka, kuti twacetekela ukuti tulelenga Lesa alecindikwa.